Jeff Bezos không phải người đầu tiên nghĩ ra ý tưởng bán sách qua Internet. Nhiều người khác cũng đã làm được điều đó ở thời điểm ông thành lập Amazon vào năm 1994. Tuy nhiên, ông có tầm nhìn về cách sử dụng phần mềm tốt hơn và giúp quy trình bán hàng hoạt động hiệu quả hơn.

Đáng chú ý hơn, tầm nhìn của Jeff chủ yếu về việc bán các mặt hàng qua Internet vào thời điểm mà việc bán hàng online còn khá mới mẻ.

"Sách là mặt hàng kỳ lạ"

- David Rubenstein (DR): Tôi biết rằng thời điểm ấy, ông là một ngôi sao ở công ty đó. Điều gì thúc đẩy ông quyết định “Tôi sẽ bỏ việc. Tôi sẽ thành lập một công ty bán sách qua Internet và thực hiện việc này tại Seattle”? Ý tưởng đó bắt nguồn từ đâu?

- Jeff Bezos (JB): Đó là vào năm 1994. Không mấy ai biết về Internet. Rất, rất ít người. Vào thời điểm đó, Internet chỉ được các nhà khoa học và nhà vật lý học sử dụng. Chúng tôi đã ứng dụng một chút Internet để làm một số việc ở D. E. Shaw, nhưng không nhiều.

Tôi nhận ra một thực tế rằng World Wide Web đang phát triển với tốc độ 2.300% mỗi năm. Đó là vào năm 1994. Bất cứ thứ gì phát triển nhanh như vậy sẽ trở nên to lớn.

Tôi nhìn nhận sự việc và nghĩ rằng: “Tôi nên đưa ra một ý tưởng kinh doanh và thực hiện ý tưởng ấy trên mạng Internet, sau đó để mạng Internet tự phát triển xung quanh chúng ta. Và chúng tôi có thể tiếp tục thực hiện công việc của mình trên mạng Internet”.

Tôi đã lập một danh sách các sản phẩm mà tôi có thể bán trực tuyến. Tôi bắt đầu đánh giá hiệu suất của các loại sản phẩm đó và tôi đã chọn sách. Trong một khía cạnh nào đó, sách là một mặt hàng kỳ lạ, bởi chỉ trong một phân loại mặt hàng sách, có nhiều sản phẩm hơn bất kì loại mặt hàng nào khác.

Có ba triệu cuốn sách khác nhau được xuất bản trên khắp thế giới vào bất kỳ thời điểm cụ thể nào đó. Vì vậy, ý tưởng sáng lập Amazon là để xây dựng một bộ sưu tập sách của thế giới. Các hiệu sách lớn nhất cũng chỉ có khoảng 150.000 đầu sách.

Đó là những gì tôi đã làm. Tôi thuê một nhóm nhỏ nhân viên, chúng tôi cùng nhau xây dựng phần mềm, và tôi đã chuyển đến Seattle để làm việc.

- DR: Tại sao ông chọn Seattle - bởi vì Microsoft?

- JB: Đó là vì hai điều. Kho sách lớn nhất thế giới vào thời điểm đó nằm gần đó, tại một thị trấn có tên là Roseburg, Oregon. Lý do thứ hai, đó cũng là nơi tập trung các ứng viên tài năng sẵn có từ Microsoft.

Ban đầu, Jeff Bezos và Amazon chỉ bán sách. Ảnh: Mashable.

- DR: Ông đã nói với cha mẹ của mình rằng ông sẽ thôi việc tại D. E. Shaw, nơi ông đã thành công, và có lẽ cũng kiếm được một số tiền tương đối khá. Ông cũng nói với vợ của mình, MacKenzie, rằng ông sẽ chuyển đến sống ở phía khác của nước Mỹ. Họ đã đáp lại như thế nào?

- JB: Họ đã ngay lập tức ủng hộ, ngay sau khi họ đặt câu hỏi “Internet là gì?”. Với những người thân của bạn, bạn đặt niềm tin vào họ. Bạn không đặt niềm tin vào ý tưởng. Bạn tin tưởng vào người đó.

Khi tôi nói với sếp của mình, David Shaw, rằng tôi sẽ làm điều này, chúng tôi đã đi dạo một vòng ở Công viên Trung tâm. Cuối cùng, sau khi lắng nghe tôi một lúc lâu, ông ấy nói: “Tôi nghĩ anh đang có một ý tưởng hay. Nhưng tốt hơn nên dành ý tưởng này cho những người chưa có một công việc tốt”.

Tôi hiểu việc ông ấy thuyết phục tôi suy nghĩ kỹ về vấn đề này trong hai ngày trước khi đưa ra quyết định cuối cùng là điều hợp lý.

Đó là một trong những quyết định tôi đưa ra bằng linh cảm trái tim chứ không phải bằng lý trí. Tôi đơn giản chỉ nói rằng: “Khi tôi 80 tuổi, tôi muốn giảm số lần hối tiếc mà tôi có trong cuộc đời mình”.

Hầu hết sự hối tiếc của chúng ta là dành cho các hành động thiếu sót. Là những thứ chúng ta không thử. Là con đường chưa đi qua. Đó là những điều ám ảnh chúng ta.

- DR: Tôi nhớ khi tôi tới gặp ông và ông từng nói rằng mình phải tự vận chuyển sách đến bưu điện.

- JB: Tôi đã làm điều đó trong nhiều năm. Tháng đầu tiên, tôi đã tự tay đóng gói những chiếc hộp và quỳ gối trên nền xi măng cứng, cùng một người khác cũng quỳ bên cạnh tôi như vậy.

Tôi đã nói rằng: “Anh biết chúng ta cần gì không? Miếng đệm đầu gối. Việc này đang hủy hoại đầu gối của tôi”.

Anh chàng đang đóng gói bên cạnh tôi nói: “Chúng ta cần bàn dùng cho việc đóng gói”.

Tôi đã trả lời: “Đó là ý tưởng tuyệt vời nhất mà tôi từng nghe”.

Ngày hôm sau, tôi đi mua bàn để đóng gói, và năng suất của chúng tôi đã tăng gấp đôi.

- DR: Cái tên Amazon bắt nguồn từ đâu?

- JB: Là con sông lớn nhất của Trái Đất, là hiệu sách lớn nhất của trái đất. […]

Chúng ta có thể bán bất cứ thứ gì

- DR: Nếu chỉ bán sách thì có lẽ hôm nay ông sẽ không phải là người giàu nhất thế giới. Lần đầu tiên ông có ý tưởng bán những thứ khác là khi nào?

- JB: Sau mặt hàng sách, chúng tôi bắt đầu bán các đĩa nhạc, rồi bắt đầu bán video. Sau đó, tôi sáng suốt hơn và gửi email cho một nghìn khách hàng được chọn ngẫu nhiên và hỏi họ: “Ngoài những thứ chúng tôi bán hôm nay, bạn có muốn chúng tôi bán gì khác không?”.

Các câu trả lời phản hồi vô cùng dài dòng. Về cơ bản, cách họ trả lời câu hỏi là bất cứ thứ gì họ đang tìm kiếm tại thời điểm đó.

Tôi nhớ một trong những câu trả lời là: “Tôi ước gì bạn bán lưỡi gạt nước cho kính chắn gió vì tôi thực sự cần lưỡi gạt nước kính chắn gió”.

Tôi nghĩ: “Chúng ta có thể bán bất cứ thứ gì theo cách này”. Sau đó, chúng tôi tung ra hàng điện tử, đồ chơi và nhiều danh mục khác theo thời gian. Ông đã đọc bản kế hoạch kinh doanh ban đầu của công ty rồi đó, chỉ đơn giản là bán sách.

- DR: Cổ phiếu của Amazon có thời điểm tăng lên 100 USD/cổ phiếu, sau đó giảm xuống 6 USD, hoặc tương tự như vậy.

- JB: Vào thời kỳ đỉnh điểm của bong bóng Internet, cổ phiếu của chúng tôi đạt đỉnh khoảng 113 USD. Sau đó, khi bong bóng vỡ, cổ phiếu của chúng tôi đã giảm xuống còn 6 USD. Nó đã biến động từ 113 USD một cổ phiếu xuống đến 6 USD trong vòng chưa đầy một năm. Lá thư cổ đông thường niên của tôi năm đó bắt đầu bằng từ: “Ây da”.

- DR: Hầu hết công ty Internet của kỉ nguyên dot-com đều đã ngừng kinh doanh. Điều gì khiến công ty của ông sống sót trong khi hầu hết tất cả công ty còn lại đã biến mất?

- JB: Giai đoạn đó rất thú vị, bởi vì cổ phiếu không định nghĩa cho công ty và công ty không là định nghĩa của cổ phiếu. Khi tôi chứng kiến cổ phiếu giảm từ 113 USD xuống còn 6 USD, tôi cũng xem lại tất cả các chỉ số kinh doanh nội bộ của chúng tôi, số lượng khách hàng, lợi nhuận trên mỗi đơn vị hàng, mọi thứ bạn có thể tưởng tượng được. Mọi thứ về việc kinh doanh dần trở nên tốt hơn và nhanh chóng hơn.

Khi giá cổ phiếu đi sai hướng, mọi thứ vận hành bên trong công ty lại đang đi đúng hướng. Chúng tôi không cần xem lại thị trường vốn, chúng tôi không cần thêm tiền.

Một cuộc khủng hoảng tài chính giống như việc bong bóng Internet vỡ khiến việc huy động tiền thực sự khó khăn, nhưng chúng tôi đã có số tiền mà chúng tôi cần. Chúng tôi chỉ cần tiếp tục phát triển.