Sáng 10/2 theo giờ Việt Nam, giải thưởng điện ảnh quan trọng nhất trong năm - Oscar - sẽ được tổ chức tại Nhà hát Dolby ở thành phố Los Angeles, Mỹ. Lần thứ hai liên tiếp, và cũng mới là lần thứ hai trong ba thập kỷ, sự kiện không có người dẫn chương trình.
Thay vào đó, Viện Hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Điện ảnh Mỹ (AMPAS) chỉ mời các ngôi sao điện ảnh và nhân vật nổi tiếng xướng danh đề cử, cũng như công bố giải thưởng của từng hạng mục.
Dẫu vậy, dù có người dẫn chương trình hay không, cả thế giới sẽ hướng sự chú ý về lễ trao giải Oscar lần thứ 92 để biết được những cái tên nào sẽ được vinh danh ở từng hạng mục, và quan trọng nhất là tác phẩm nào sẽ giành chiến thắng giải Phim truyện xuất sắc.
Cuộc đua song mã giữa 1917 và Parasite
Sau vài năm xáo trộn vì xu hướng áp đảo của các tác phẩm mang thông điệp chính trị và xã hội thời đại, đặc biệt là về các vấn đề nhức nhối của xã hội Mỹ như nạn phân biệt chủng tộc, nạn quấy rối tình dục phụ nữ, hay sự chia rẽ của chính trường Mỹ, dường như Hollywood của năm 2019 đã quay trở lại quỹ đạo vốn có với rất nhiều phim bom tấn, không ít phim độc lập, và không hiếm bất ngờ đến từ các nhà làm phim người nước ngoài hoặc các tên tuổi còn ít được biết tới trong các đề tài quen thuộc như chiến tranh, gia đình, tình yêu, và tội ác.
Gương mặt 2019 này của Hollywood được phản ánh rất rõ qua nhóm đề cử Phim truyện xuất sắc. Ở đó, công chúng có thể chứng kiến sự đa dạng hiếm thấy trong thời gian qua của hạng mục, bởi 9 bộ phim là đại diện cho 9 dòng phim hoặc thể loại tương đối khác nhau.
 |
| 9 đề cử của hạng mục Phim truyện xuất sắc đem tới sự đa dạng cần thiết cho đường đua Oscar lần thứ 92. |
Đầu tiên là phim sử thi về Thế chiến I - tác phẩm 1917 - của Sam Mendes. Ông từng giành chiến thắng ở chính hạng mục này với phim điện ảnh đầu tay American Beauty (1999). Cũng từng chiến thắng Phim truyện xuất sắc và tiếp tục đua tranh ở hạng mục quan trọng nhất năm nay là huyền thoại Martin Scorsese với The Irishman xoay quanh giới xã hội đen tại Mỹ hồi giữa thế kỷ trước.
Năm qua, Martin Scorsese khiến dư luận xôn xao và thậm chí bị không ít người chỉ trích vì ông cho rằng những bom tấn siêu anh hùng như của hãng Marvel Studios không nên được coi là trải nghiệm điện ảnh thực sự. Trớ trêu thay, tại lễ trao giải Oscar lần thứ 92, The Irishman phải cạnh tranh với đối thủ nặng ký thuộc dòng phim siêu anh hùng là Joker của Todd Phillips.
Chính tác phẩm xuất sắc của dòng siêu anh hùng với trung tâm là nhân vật gã hề Joker mới là tác phẩm nhận nhiều đề cử nhất từ AMPAS khi có tên ở 11 hạng mục, vượt trên cả 1917, The Irishman, và tác phẩm “áp chót” trong sự nghiệp của Quentin Tarantino là Once Upon a Time in Hollywood.
Lấy bối cảnh là thủ phủ điện ảnh Hollywood trong những năm 1960-70, Once Upon a Time in Hollywood cũng thuộc dạng ứng cử viên tiềm tàng cho giải Phim truyện xuất sắc.
Tính đa dạng của hạng mục còn đến từ sự góp mặt của tác phẩm lấy đề tài đua xe - thể thao là Ford v Ferrari của đạo diễn James Mangold, từ tác phẩm tâm lý nói về cuộc chia ly của một cặp vợ chồng hiện đại Marriage Story của Noah Baumbach, từ bộ phim hài lấy bối cảnh Thế chiến II Jojo Rabbit của Taika Waititi, và lần chuyển thể thứ bảy lên màn ảnh lớn tác phẩm kinh điển Little Women của Greta Gerwig.
 |
| Đến nay, đa số báo chí quốc tế nhận định cuộc đua Phim truyện và Đạo diễn xuất sắc chỉ còn dành cho hai cái tên 1917 và Parasite. |
Cái tên cuối cùng trong số 9 ứng cử viên - tác phẩm có thể được coi là gây ngạc nhiên nhiều nhất - là Parasite đến từ Hàn Quốc. Trong suốt lịch sử gần 100 năm giải thưởng Oscar, đây mới là lần thứ 11 một bộ phim không sử dụng ngôn ngữ chính là tiếng Anh nhận đề cử ở hạng mục cao quý nhất.
Nhưng ngạc nhiên hơn nữa, bộ phim mới của đạo diễn tài năng Bong Joon-ho lại đang có cơ hội không nhỏ để trở thành tác phẩm nói tiếng nước ngoài đầu tiên bước lên ngôi cao nhất. Theo thống kê của trang web điện ảnh Metacritic, Parasite hiện đạt tới 88 điểm khi có 24 lần chiến thắng ở hạng mục tương tự tại toàn bộ giải thưởng tiền Oscar lớn nhỏ.
Con số giúp bộ phim Hàn Quốc bỏ xa Once Upon a Time in Hollywood (57 điểm), The Irishman (52 điểm), Marriage Story (50 điểm), và 1917 (47 điểm). Song, người Hàn Quốc chưa thể sớm ăn mừng.
Tuy chỉ có 47 điểm theo tổng hợp của Metacritic, nhưng bộ phim chiến tranh 1917 mới là tác phẩm được vinh danh Phim truyện xuất sắc tại các giải thưởng tiền Oscar quan trọng nhất như Quả cầu vàng, BAFTA của Viện Hàn lâm Nghệ thuật Điện ảnh và Truyền hình Anh quốc, PGA của Hiệp hội Nhà sản xuất điện ảnh Mỹ, và DGA của Hiệp hội Đạo diễn.
Lấy đề tài chiến tranh, dường như 1917 cũng hợp gu với các thành viên của AMPAS hơn là một tác phẩm hết sức thông minh nhưng lại đậm chất Hàn Quốc như Parasite. Những người ủng hộ Parasite thì chỉ ra thực tế rằng tuy hai bộ phim so kè ở hầu hết hạng mục chính, nhưng 1917 lại không có đề cử ở hạng mục Dựng phim xuất sắc.
Cuộc đua thường là một chỉ dấu quan trọng cho hạng mục Phim truyện xuất sắc được trao cuối cùng buổi lễ. Do đó, khán giả sẽ buộc phải chờ đợi tới cuối sự kiện mới biết liệu đại diện truyền thống - 1917 - sẽ chiến thắng, hay đại diện cho sự mới mẻ - Parasite - sẽ lên ngôi.
 |
| Bong Joon-ho và Sam Mendes là những cái tên đứng đằng sau lần lượt Parasite và 1917. |
Gần như tương tự Phim truyện xuất sắc, cuộc đua cho giải Đạo diễn xuất sắc thực tế chỉ còn diễn ra giữa Bong Joon-ho và Sam Mendes. Về số lượng, nhà làm phim người Hàn Quốc có nhiều giải hơn với 90 điểm theo Metacritic. Song, Sam Mendes dẫu chỉ có 47 điểm đã lại thâu tóm giải thưởng tiền Oscar mang tính dự báo rất cao là DGA của Hiệp hội Đạo diễn
Sau tất cả, dù Parasite có thất bại ở cả hai hạng mục kể trên, bộ phim và cá nhân Bong Joon-ho vẫn làm nên lịch sử cho nền điện ảnh Hàn Quốc. Nhà làm phim đã “bắt” công chúng quốc tế làm quen với kiểu phim dí dỏm, thông minh, và đậm chất Á Đông như Parasite, đồng thời giúp tất cả hiểu rằng văn hoá, truyền thống của một đất nước có bề dày lịch sử như Hàn Quốc hoàn toàn không chỉ dừng lại ở những ca khúc bắt mắt, bắt tai của BTS hay Black Pink.
4 tượng vàng diễn xuất đã có chủ?
Rõ ràng hơn so với Phim truyện và Đạo diễn xuất sắc, hai hạng mục Nam diễn viên chính và Nữ diễn viên chính xuất sắc tại Oscar 2020 chứng kiến sự nổi trội của Joaquin Phoenix - người thủ vai gã hề Joker trong bộ phim cùng tên, và Renée Zellweger - ngôi sao trong bộ phim tiểu sử Judy về giai đoạn cuối đời của huyền thoại Judy Garland.
Từng có 3 lần nhận đề cử Oscar, nhưng Joaquin Phoenix luôn ra về tay trắng tại các sự kiện do AMPAS tổ chức. Bởi vậy, với diễn xuất tuyệt đỉnh sánh ngang Joker từng đem lại giải Oscar cho Heath Ledger hồi 2009, anh được kỳ vọng sẽ “phá dớp”.
Niềm tin ấy hoàn toàn có cơ sở bởi Phoenix đã thống trị hạng mục tương tự từ Quả cầu vàng, BAFTA, cho tới SAG của Hiệp hội Diễn viên. Trong mỗi lễ trao giải luôn có người vui kẻ buồn. Nếu Joaquin Phoenix giành chiến thắng, người buồn nhất có lẽ là Adam Driver.
 |
| Joaquin Phoenix, Renée Zellweger, Brad Pitt và Laura Dern hoàn toàn thống trị các giải diễn xuất trong mùa giải thưởng điện ảnh 2019-20. Tượng vàng Oscar khó lòng thoát khỏi tay họ. |
Nhờ vai diễn anh chàng đạo diễn kịch nghệ bị vợ bỏ trong Marriage Story, anh thậm chí còn đang đứng trên Joaquin Phoenix theo bảng xếp hạng điểm giải thưởng của Metacritic với 95 điểm. Sự vượt trội của cả hai khiến lần lượt Antonio Banderas (vai Salvador Mallo trong Pain and Glory), Leonardo DiCaprio (vai Rick Dalton trong Once Upon a Time in Hollywood) và Jonathan Pryce (vai Giáo hoàng Francis trong The Two Popes) hiện như có mặt chỉ để “lấp đầy” bảng đề cử.
Ở đường đua tương tự của phái đẹp, Zellweger luôn song hành với Phoenix, từ Quả cầu vàng, BAFTA, cho tới SAG. Nhiều khả năng, 17 năm sau chiến thắng với Cold Mountain (2003) tại hạng mục Nữ phụ, chị sẽ lại có thêm một lần nữa đứng trên sân khấu với tượng vàng trên tay.
Quả có hơi đáng tiếc cho minh tinh 25 tuổi Saoirse Ronan. Không chỉ là người trẻ nhất trong số các ứng cử viên năm nay, nữ diễn viên Ireland đã nhận 3 đề cử Oscar chỉ trong vòng 5 năm. Nhưng mọi chỉ số đều rất bất lợi đối với Ronan, bất chấp việc vai Jo March ở Little Women thực sự xứng đáng nằm trong top các màn diễn xuất năm vừa qua.
Nếu dựa vào các kết quả tiền Oscar, cả hạng mục Nam diễn viên phụ và Nữ diễn viên phụ xuất sắc cũng gần như đã ngã ngũ. Ở phía phái mạnh, vai diễn tay đóng thế Cliff Booth trong Once Upon a Time in Hollywood nhiều khả năng đem lại cho Brad Pitt tượng vàng Oscar thứ hai trong sự nghiệp, nhưng mới là chiến thắng đầu tiên trong lĩnh vực diễn xuất.
Điểm chú ý duy nhất ở hạng mục không còn nhiều tính cạnh tranh là việc Viện Hàn lâm đã lựa chọn một dàn ứng viên hoàn toàn có thể xếp vào dạng huyền thoại với những tên tuổi đều đã giành ít nhất một giải Oscar như Tom Hanks (vai Fred Rogers trong A Beautiful Day in the Neighborhood), Anthony Hopkins (vai Giáo hoàng Benedict XVI trong The Two Popes), và bộ đôi Al Pacino - Joe Pesci (cùng của The Irishman).
 |
| Sự vắng mặt của Jennifer Lopez tại hạng mục Nữ diễn viên phụ xuất sắc của Oscar 2020 gây ra nhiều tiếc nuối. |
Còn ở phía phái đẹp, Laura Dern đang chiếm ưu thế vượt trội nhờ vai nữ luật sư láu cá Nora Fanshaw trong Marriage Story. Nếu giành tượng vàng, Dern sẽ vượt qua người thủ vai con gái của bà trong Little Women là Florence Pugh, nữ diễn viên có tới hai đề cử diễn xuất năm nay là Scarlett Johansson (Jojo Rabbit), ngôi sao Margot Robbie (Bombshell), và tên tuổi kỳ cựu Kathy Bates (Richard Jewell).
Có một điều đáng ngạc nhiên là nếu nhìn vào bảng xếp hạng điểm giải thưởng của Metacritic, trong top 4 nữ diễn viên tranh giải này có điểm cao nhất, ngoài Dern (84 điểm) và Pugh (49 điểm), có hai cái tên thậm chí còn không được AMPAS trao đề cử là Jennifer Lopez (Hustlers - 55 điểm), và Triệu Thục Trân (The Farewell - 32 điểm).
Khả năng Phoenix, Zellweger, Pitt và Dern trượt giải là rất thấp. Nếu có bất ngờ, đó sẽ là điều nằm ngoài dự đoán của số đông, như trường hợp Olivia Colman với The Favourite vượt qua Glenn Close của The Wife tại đường đua Nữ diễn viên chính xuất sắc cách đây đúng một năm.
Tìm kiếm bất ngờ ở đâu?
Bên cạnh bốn giải thưởng diễn xuất, một số hạng mục khác hiện được coi như đã có chủ. Điển hình là Parasite ở Phim quốc tế xuất sắc (tên mới của Phim nói tiếng nước ngoài xuất sắc). Bộ phim Hàn Quốc đã thống trị đường đua trong suốt thời gian qua với rất nhiều giải thưởng tiền Oscar và điểm Metacritic lên tới 123.
Hay một hạng mục dễ đoán khác là Quay phim xuất sắc. Tay máy huyền thoại Roger Deakins với những cú bấm máy dài không cắt và cách đặc tả sự đẫm máu của chiến tranh đầy gai góc trong 1917 khó có thể vuột mất tượng vàng Oscar thứ hai trong sự nghiệp, dù bên cạnh ông là những đối thủ không hề kém cạnh như Rodrigo Prieto (The Irishman), Lawrence Sher (Joker), Jarin Blaschke (The Lighthouse), và Robert Richardson (Once Upon a Time in Hollywood).
 |
| Disney tỏ ra yếu thế ở giải thưởng Phim hoạt hình xuất sắc và Klaus của Netflix có thể tận dụng lợi thế đó. |
Nhưng còn đó rất nhiều dấu hỏi mà phải đến sáng 10/2 mới có thể giải đáp. Liệu Klaus, Toy Story 4 hay The Missing Link sẽ giành giải Phim hoạt hình xuất sắc? Thắng thế tại phòng vé với 2,8 tỷ USD, nhưng Avengers: Endgame có thể “lật kèo” 1917 ở hạng mục Kỹ xảo điện ảnh xuất sắc - nơi Marvel Studios chưa một lần giành chiến thắng? Nhà dựng phim huyền thoại Thelma Schoomaker có thể giúp The Irishman thoát khỏi cảnh “trắng tay” như dự đoán của nhiều người hay sẽ bị Parasite khuất phục?
Sự bất ngờ là yếu tố cần thiết đối với Oscar trong bối cảnh bão hoà giải thưởng, cũng như việc khán giả dần quay lưng với những hình thức giải trí truyền thống. Tuy nhiên, những bất ngờ ấy cần phải thuyết phục và giới thiệu cho số đông khám phá thực sự mới mẻ của Hollywood nói riêng và giới nghệ thuật điện ảnh nói chung.
Sau một năm thế giới và bản thân nước Mỹ đã phải chứng kiến quá nhiều tranh cãi, quá nhiều chia rẽ, quá nhiều bi kịch, quá nhiều nỗi lo, thì giờ là lúc công chúng cùng ngồi lại với nhau khoảng 3 tiếng đồng hồ để chứng kiến sự tôn vinh cho những tác phẩm vị nghệ thuật, vị nhân sinh xứng đáng.
