Một ngày sau khi trực tiếp tháo ngòi nổ quả bom nặng hơn 330 kg được phát hiện dưới đất vườn nhà dân ở thị trấn Quán Hàu (huyện Quảng Ninh), Jack Campbell (25 tuổi, quốc tịch Australia) còn nán lại Văn phòng MAG Quảng Bình ở TP Đồng Hới để chia sẻ thêm cho các nhân viên người Việt làm việc tại đây về kinh nghiệm xử lý bom mìn.
Chạm trán "tử thần" dưới móng nhà
Ngày 12/2, khi đào đất xây móng nhà, bà Võ Thị Mai (62 tuổi, ở thị trấn Quán Hàu, Quảng Bình) phát hiện phần đầu nhọn của một quả bom to bằng thân người.
 |
| Phần đầu quả bom khi mới lộ thiên. Ảnh: H.H. |
Chủ nhà lập tức báo sự việc cho Đội xử lý bom mìn thuộc Ban chỉ huy quân sự địa phương. Đánh giá đây là một ca phức tạp, đội xử lý bom mìn không di dời quả bom ngay mà mời chuyên gia Dự án dò tìm và xử lý vật liệu chưa nổ (Mines Advisory Group/MAG) tại Việt Nam đến tìm hướng xử lý.
Chuyên gia người nước ngoài sau đó xác định quả bom thuộc loại 750 LB GP M117 dài 1,2 m, nặng khoảng 330 kg, đường kính lớn nhất ở thân bom khoảng 0,4 m. Bom do Mỹ sản xuất, nằm lại trong lòng đất từ thời chiến tranh.
Quả bom có ngòi nổ còn nguyên ở phần đuôi, có thể kích nổ bằng lò xo và không thể di dời ngay khi chưa được tháo ngòi nổ.
Ban chỉ huy quân sự huyện Quảng Ninh phối hợp với dự án MAG, lực lượng dân quân tự vệ và công an huyện tổ chức lực lượng khoảng 50 người để lập vành đai xung quanh khu vực phát hiện bom nhằm tiến hành tháo ngòi nổ.
Thông thường, việc xử lý những quả bom đơn giản, các vật liệu nổ nhỏ như đạn pháo thì chuyên gia nước ngoài đảm trách vị trí cố vấn hiện trường, tư vấn phương pháp xử lý cho các đội xử lý bom mìn lưu động người Việt Nam. Do mức độ nguy hiểm của bom M117 cùng với ngòi nổ rất nhạy nên mọi quy trình đều phải hoãn lại để chờ thảo luận.
7 giờ đồng hồ khai quật bom
"Sau khi nhận cuộc gọi yêu cầu trợ giúp, tôi lên xe từ TP Đông Hà (Quảng Trị) ra Quảng Bình và đến ngay nơi phát hiện quả bom", Jack Campbell, chuyên gia tháo gỡ bom mìn thuộc văn phòng MAG kể.
Jack trao đổi nhanh với cán bộ Ban chỉ huy quân sự huyện Quảng Ninh và yêu cầu gọi ngay Đội xử lý bom mìn (MAT) số 3 thuộc MAG Quảng Bình đến hiện trường hỗ trợ. Với sự giám sát của chuyên gia 25 tuổi người Australia, Đội MAT 3 trực tiếp đào lấy quả bom khỏi lòng đất do quả bom được phát hiện chỉ mới lộ thiên được phần đầu.
 |
| Dù mới 25 tuổi nhưng Jack Campbell đã có 4 năm kinh nghiệm xử lý bom mìn. Ảnh: Văn Được. |
Do phần nền đất quá cứng nên Đội MAT 3 phải đổ thêm nước để làm mềm. Sau gần 7 giờ đồng hồ, quả bom mới được đưa lên khỏi lòng đất.
"Bom M117", Jack thốt lên khi nói với cán bộ quân sự Việt Nam sau khi quan sát tổng thể quả bom có tuổi thọ nhiều hơn tuổi của mình. Đến đây, vị chuyên gia người Australia không dám tiếp tục công việc mà phải gọi cho Damien Lankin, người cộng sự 44 tuổi đang có kỳ nghỉ tại Đà Nẵng.
Liên lạc nhanh với Jack, Damien đồng ý với nhận định về quả bom có ngòi nổ rất nhạy ngay khi đội MAT 3 đào phần đất khiến 2/3 quả bom lộ thiên. Ngòi nổ của quả bom có tên là M112, kim hỏa được nén bằng một lò xo có thể kích nổ bất cứ lúc nào khi có lực tác động vừa đủ.
Với 10 năm phục vụ trong quân đội Australia, chuyên về bom mìn thuộc lực lượng công binh, Damien từng xử lý rất nhiều loại bom, đạn khác nhau. Ông quyết định bỏ dở kỳ nghỉ để lên đường đến Quảng Bình xử lý quả bom này.
Tuy nhiên, để chắc chắn hơn về M117 và ngòi nổ của nó, Damien vẫn cần tham khảo hơn từ một số chuyên gia trong lĩnh vực bom mìn.
"Chúng tôi tham khảo thêm 3 vị chuyên gia bom mìn ở Vương quốc Anh, từng nhiều năm hoạt động ở Lào, Campuchia về loại ngòi nổ của quả bom này. Kết luận là chưa thể tháo ngòi nổ vì không thể biết được lò xo còn có thể giữ kim hỏa được bao lâu", Damien nói.
Trong khi chờ Damien Lankin có mặt ở hiện trường, Jack Campbell và MAG Quảng Bình thống nhất với Ban chỉ huy quân sự huyện phương án để đến ngày 14/3 mới tháo ngòi nổ quả bom. Huyện đội Quảng Ninh cùng với lực lượng dân quân tự vệ chịu trách nhiệm canh giữ quả bom 24/24 để đảm bảo an toàn.
Đánh cược mạng sống để tháo ngòi nổ
10h sáng 14/3, các chuyên gia chuẩn bị đầy đủ thiết bị, công cụ hỗ trợ. Chính quyền tiến hành di dân. Quốc lộ 1 (cách nhà bà Mai khoảng 50 m) được cấm đường từ khoảng cách 500 m. Hai chuyên gia người Australia bước vào hiện trường chuẩn bị tháo bom.
 |
| Jack Campbell (bên trái ảnh) và Guy Damien Lankin chụp ảnh lưu niệm sau khi tháo xong ngòi nổ quả bom. Ảnh: Nhân vật cung cấp. |
Sau nửa tiếng khi đo đạc cẩn thận, Jack và Damien chính thức bắt tay vào tháo bom trong ánh mắt lo lắng của rất nhiều người ở gần hiện trường.
"Lúc đó chỉ có hai người chúng tôi ở gần quả bom. Quy trình vô hiệu hóa an toàn vật liệu nổ bắt buộc số người ở hiện trường càng ít càng tốt, để giảm thiểu nguy cơ nếu xảy ra sự cố", chuyên gia 44 tuổi nói.
Hai người đàn ông ngoại quốc cắt bỏ những phần sót lại của đuôi bom (đã mất) rồi mới bắt đầu mở ngòi nổ bằng bộ dụng cụ chuyên dụng xử lý bom mìn.
Không chút sợ sệt, cả hai tiến hành những thao tác nhẹ nhàng và cẩn thận bởi chỉ cần có một chút sơ sẩy là ngòi nổ có thể kích hoạt quả bom có sức sát thương lớn.
Damien chia sẻ dù ông có 15 năm hoạt động trong lĩnh vực xử lý bom mìn nhưng đây là lần đầu tiên chuyên gia này trực tiếp tháo gỡ một quả bom lớn và có ngòi nổ nhạy cảm như M117.
Sau khoảng 30 phút làm việc, hai chuyên gia đã tháo thành công ngòi nổ ra khỏi quả bom chứa hơn 180 kg thuốc nổ.
"Được tập huấn ở nhiều quốc gia về xử lý bom mìn, chúng tôi hiểu phải bình tĩnh khi xử lý bom. Công đoạn tháo ngòi nổ quả bom này là cả quy trình khó khăn nhưng chúng tôi đã vượt qua mà không gặp trở ngại bất thường nào", Jack kể.
Damien nói ông rất vui và cảm động trước hình ảnh chủ nhà (bà Mai) đến bắt tay cảm ơn từng người sau khi quả bom được xử lý an toàn.
 |
| Bà Võ Thị Mai, chủ nhà nơi phát hiện quả bom rất vui vì quả bom được xử lý, di dời an toàn khỏi công trình xây dựng do bà sở hữu. Ảnh: Văn Được. |
Trước khi tháo quả bom ở thị trấn Quán Hàu (huyện Quảng Ninh), Jack Campbell là chuyên gia, cố vấn bom mìn tham gia tập huấn về bom mìn cho các đội xử lý ở Quảng Trị, trong khi Damien Lankin chịu trách nhiệm tương tự ở Quảng Bình.
Cả hai chuyên gia người Australia đều từng phục vụ trong quân đội nước này, hoạt động chủ yếu ở lĩnh vực bom mìn. Jack và Guy cùng đến Việt Nam làm việc cho dự án MAG từ 8 tháng trước theo chu kỳ hoạt động 3 năm ở mỗi quốc gia có dự án.
