TS Hoàng Ngọc Vinh, thành viên Tổ tư vấn Ủy ban đổi mới Giáo dục - Đào tạo, cho rằng tình trạng "bán bia kèm lạc" - ám chỉ bán sách tham khảo kèm sách giáo khoa (SGK) để kiếm lời - chủ yếu do ý thức của giáo viên, hiệu trưởng và đặc biệt là cấp quản lý phía trên.
Câu chuyện này đã được đề cập nhiều năm nhưng "đâu lại vào đấy". Đến đầu năm học, phụ huynh vẫn phải mua bộ sách vài chục cuốn theo gợi ý của nhà trường.
Nhập nhèm để hưởng lợi
"Nhà trường có lợi, bị tác động khi giới thiệu danh mục sách tham khảo không? Nếu không có lợi ích, họ có nhiệt tình làm vậy không?", TS Vinh đặt câu hỏi.
Theo ông, nguyên nhân khác khiến tình trạng này tiếp diễn là một số phụ huynh không hiểu biết nhiều về SGK, cũng như tài liệu khác. Phụ huynh tin nhà trường, tâm lý sợ con không có sách sẽ thua kém bạn bè.
 |
Bộ sách lớp 1 gồm 30 cuốn SGK, sách bài tập, sách tham khảo được một trường tiểu học giới thiệu đến phụ huynh. Ảnh: Phụ huynh cung cấp. |
Phụ huynh thường yếu thế trong mối quan hệ với nhà trường. Đa số cha mẹ học sinh đều đáp ứng các yêu cầu mua sắm mà giáo viên đưa ra. Số ít có thắc mắc nhưng cũng ngại "đi đến cùng" vì lo lắng con mình bị trù dập. Khi giáo viên nói sách cần dùng, phụ huynh khó có thể từ chối.
Trong khi đó, PGS Trần Xuân Nhĩ, nguyên Thứ trưởng Bộ GD&ĐT, nhận định tình trạng nhập nhèm giữa SGK, sách tham khảo, sách bài tập xuất phát từ việc buông lỏng quản lý đối với các trường học.
"Mỗi quyển SGK cùng lắm kèm 1 quyển sách bài tập. Bộ sách mà lên đến 20, 30 cuốn, phụ huynh phải mua cả triệu đồng, là vô lý. Tại sao xảy ra tình trạng đó? Rõ ràng, chúng ta đã không quản lý chặt, không xử lý triệt để từ những năm trước", ông Trần Xuân Nhĩ nêu quan điểm.
Nguyên thứ trưởng nhận định các nhà xuất bản công khai giá các bộ SGK, đều dưới 200.000 đồng/bộ. Nếu mua đủ sách bài tập cho từng cuốn giáo khoa, giá của chúng cũng chỉ bằng một nửa giá sách giáo khoa. Cả bộ sách không thể lên đến triệu đồng. Điều đó cho thấy nhiều sách không cần thiết được đưa vào giới thiệu để phụ huynh mua.
Ông Trần Xuân Nhĩ đặt câu hỏi: Bộ GD&ĐT đã thông tin, truyền thông đầy đủ, rộng rãi để mỗi phụ huynh đều biết danh mục SGK bắt buộc hay chưa? Vì theo ông, việc phụ huynh ngộ nhận, một phần cũng do thiếu thông tin.
"Năm nay, cả nước có 5 bộ sách lớp 1 được chọn. Mỗi bộ sách có 8 cuốn bắt buộc và 1 sách Tiếng Anh. Tất cả phụ huynh có biết điều này không? Chúng ta cứ nghĩ và trông chờ trường học, giáo viên thông tin, giới thiệu đến phụ huynh. Nhưng nhiều trường lại không giới thiệu, thông tin rõ ràng", nguyên Thứ trưởng Trần Xuân Nhĩ băn khoăn.
Trong khi đó, GS Phạm Tất Dong, Phó chủ tịch Hội Khuyến học Việt Nam, nêu quan điểm những cá nhân, đơn vị cố tình mập mờ khi giới thiệu SGK, sách tham khảo là đang lợi dụng niềm tin của phụ huynh.
"Phụ huynh đặt niềm tin vào nhà trường, mua SGK theo hướng dẫn để cho con cái họ được trang bị đầy đủ khi tới trường. Đừng lợi dụng niềm tin mà đánh lận con đen để trục lợi", GS Dong nói.
Cũng theo ông Dong, các trường phải chấm dứt việc làm thay công việc của đơn vị phát hành sách. Nếu phụ huynh cần, trường chỉ mua hộ SGK. Cha mẹ tự đến cửa hàng mua sách bổ trợ, tham khảo cho con, nếu thấy cần thiết.
 |
| Nếu không xử lý nghiêm, tình trạng "loạn" SGK, sách tham khảo sẽ tiếp tục diễn ra, khi các khối lớp khác thực hiện chương trình mới. Ảnh minh họa: Báo Thừa Thiên Huế. |
Cần tăng chế tài xử lý vi phạm
Theo PGS Trần Xuân Nhĩ, khi phát hiện trường hợp vi phạm, cơ quan quản lý phải xác định rõ trách nhiệm, cái sai thuộc về ai và có chế tài xử lý mạnh tay. Nếu không, tình trạng "bán bia kèm lạc" sẽ tái diễn.
"Đã phát hiện người làm sai mà chỉ phê bình, khiển trách, kiểm điểm thì đâu sẽ vào đấy. Tình trạng nhập nhèm này sẽ còn mãi và ngày càng trầm trọng hơn", ông Nhĩ nói.
Phụ huynh đặt niềm tin vào nhà trường, mua SGK theo hướng dẫn để con cái họ được trang bị đầy đủ kiến thức. Đừng lợi dụng niềm tin mà đánh lận con đen để trục lợi.
GS Phạm Tất Dong
Ông Nhĩ đề xuất biện pháp giảm bậc lương, cách chức, thậm chí đưa ra khỏi ngành giáo dục nếu phát hiện cá nhân cố tình làm sai quy định.
Chia sẻ quan điểm trên, TS Hoàng Ngọc Vinh nói: "Để chấm dứt hiện tượng quảng cáo danh mục sách tham khảo tại các trường, phải cách chức trưởng phòng giáo dục, hiệu trưởng hoặc kỷ luật giáo viên cố tình giới thiệu không rõ ràng SGK kèm sách tham khảo".
Ông Vinh cho rằng năm học 2020-2021, ngành giáo dục bắt tay vào đổi mới chương trình giáo dục và SGK. Năm đầu tiên có ý nghĩa rất quan trọng đến sự thành công của việc đổi mới chương trình.
"Bộ GD&ĐT nên xử nghiêm việc nhập nhèm giữa SGK và sách bổ trợ, tham khảo ngay từ những trường hợp đầu tiên, nếu không muốn ảnh hưởng việc thực hiện chương trình mới. Năm đầu thực hiện, ngành giáo dục đã để dư luận nghi ngờ việc đổi mới là không tốt", TS Vinh nói.
Tương tự, ông Phạm Tất Dong cho rằng nếu không xử lý nghiêm trong năm nay, đến khi các địa phương tự chọn SGK, tình trạng này sẽ tái diễn và trầm trọng hơn.
"Năm sau, lớp 2 và lớp 6 sẽ thực hiện chương trình và SGK mới. Đến năm 2025, tất cả học sinh bậc phổ thông đều học theo chương trình mới. Tình trạng nhập nhèm SGK, sách tham khảo, nếu diễn ra ở nhiều khối lớp, sẽ dẫn đến loạn", ông Dong phân tích.
Mới đây, hiệu trưởng trường Tiểu học An Phong (TP.HCM) bị phê bình sau vụ việc thông báo cho phụ huynh mua sách lớp 1 giá đến 800.000 đồng.
"Trường niêm yết đúng số sách giáo khoa trên website. Khi dán thông báo trên bảng tin, trường lại đưa ra danh mục 23 cuốn khiến phụ huynh hiểu nhầm. Đây là cách làm sai", ông Dương Văn Dân, Trưởng phòng GD&ĐT quận 8 (TP.HCM), thông tin.
Tình trạng nhập nhèm SGK và sách tham khảo cũng diễn ra ở nhiều nơi. Chị L.T., phụ huynh học sinh lớp 1, trường Tiểu học Đa Tốn, Gia Lâm, Hà Nội, cho biết khi con nhập học, chị được giáo viên yêu cầu nộp tiền mua SGK. Chị cùng các phụ huynh khác phải nộp 717.000 đồng tiền sách và 160.000 đồng bộ đồ dùng học tập.
"Cô giáo yêu cầu nộp tiền, không đưa ra danh sách cụ thể. Tôi thắc mắc giá sách đắt, hỏi xin danh mục mới biết một bộ lên đến 30 quyển", chị L.T. nói.
Chị N.N. (Hà Nội) có con năm nay vào lớp 1, thông tin chị phải đóng tiền mua bộ sách gồm 25 quyển, chưa gồm sách Tiếng Anh, cho con. Không phàn nàn về giá hay số lượng nhưng chị N. nhận thấy một vài sách bổ trợ chưa thực sự phù hợp, cần thiết với học sinh lớp 1.
Chị H. (quận 12, TP.HCM) có con vào lớp 1, cũng phải đóng 700.000 đồng tiền sách, vở. Trong khi đó, Bộ GD&ĐT thông báo chỉ có 8 cuốn sách giáo khoa bắt buộc.
