Trong bối cảnh công nghệ có mặt ở hầu hết lĩnh vực của đời sống, hệ thống giáo dục cũng cần thay đổi phương pháp quản lý, giảng dạy để có thể tạo nên một thế hệ công dân toàn cầu.
“Con chị dạo này học gì rồi, Có chỗ nào học hiệu quả hơn không? Cần cho con học thêm gì nữa nhỉ?” là câu thoại quen thuộc của không ít bậc phụ huynh. Áp lực học hành khiến nhiều trẻ em quá tải. Tuy nhiên, theo Diễn đàn Kinh tế thế giới, có đến 60% người sau khi tốt nghiệp sẽ làm những việc chưa từng học qua hay biết đến. Để những kiến thức mang tính ứng dụng cao, việc học tập luôn luôn phải gắn liền với thực hành.
N
ếu có dịp ghé thăm một trường cấp 2 tại Israel, bạn sẽ bắt gặp cảnh tượng khá thú vị. Hơn 7h tối, tầng hầm của ngôi trường có vẻ ngoài cũ kỹ vẫn sáng đèn. Xuyên qua lối đi hẹp vào trong là một thế giới khác - sáng bừng và nhộn nhịp như xưởng cơ khí thu nhỏ. Ở đó, gần 50 học sinh đang say sưa với mô hình thiết kế robot và những bài tập lập trình. Khi được hỏi, nữ sinh 13 tuổi mắt đeo kính bảo hộ, tay cầm cưa cắt gọt một chi tiết máy trả lời: “Không ai bắt em ở đây cả. Em thích thì làm thôi”.
Cùng thời gian đó, tại Việt Nam, hàng trăm nghìn đứa trẻ đang vội lao đến trung tâm học thêm sau một ngày dài trầy trật ở trường. Có lẽ không mấy học sinh thực sự trả lời được câu hỏi “Vì sao em phải ở đây lúc này?”, cũng như “Khi nào các em mới có được căn hầm sáng tạo của riêng mình?”.
Như một kết quả tự nhiên, thế giới biết đến Israel với sự bùng nổ của các công ty khởi nghiệp trong lĩnh vực xuất khẩu công nghệ cao. Đây cũng là một trong những quốc gia xuất khẩu nông sản hàng đầu thế giới, được ví như “thung lũng silicon” trong lĩnh vực nông nghiệp và công nghệ.
Thành tựu đó có được một phần nhờ vào hệ tư tưởng giáo dục tiến bộ. Người Isarel tin rằng điểm số tốt nghĩa là trường học tốt, trường học tốt sẽ có tấm bằng đẹp, tấm bằng đẹp sẽ có công việc tốt, nhưng công việc tốt khác với người có sự nghiệp thành công. Trẻ em Isarel được nuôi dưỡng niềm đam mê học tập để biết ước mơ, khát khao làm những điều mình yêu thích từ khi còn rất nhỏ.
T
ương tự Isarel, tại Mỹ, để trở thành một bác sĩ phẫu thuật, người học phải có khoảng 300 giờ thực hành với tử thi. Việc làm này tốn rất nhiều thời gian, công sức và tiền bạc. Tuy nhiên, với sự trợ giúp của công nghệ thực tế ảo, công việc này đã trở nên dễ dàng hơn. Theo đó, khi đeo kính VR, bác sĩ tập sự có thể hình dung ra một cơ thể người sống động để thực tập các thao tác giải phẫu.
  |
Bài học từ các cường quốc giáo dục Israel, Mỹ… nói trên đã phần nào cho thấy công nghệ đang dần thay đổi cuộc sống. Trong đó, việc ứng dụng vào giáo dục và hiệu quả mang lại là điều khó có thể phủ nhận.
Không chỉ đóng vai trò hỗ trợ quá trình giảng dạy và học tập, công nghệ cũng góp phần sắp xếp lại thị trường lao động tương lai. Theo Viện nghiên cứu toàn cầu của Tập đoàn Tư vấn Chiến lược Kindsley, năm 2030, máy tính sẽ thay thế 60% công việc hiện tại, tức là khoảng 800 triệu người sẽ mất việc làm. Câu hỏi đặt ra là: “Chúng ta sẽ làm gì để chuẩn bị cho sự thay đổi này?”.
Tại Mỹ, phong cách học tập sáng tạo STEM đã được đầu tư rất nhiều cả về tiền bạc và công sức để ứng dụng vào giáo dục. Ví dụ cụ thể là “Educate to Innovate” (tạm dịch: Giáo dục để đột phá), mô hình này được đầu tư 700 triệu USD cùng 100.000 giáo viên có khả năng thực hành giảng dạy tích hợp STEM.
Tương tự với đó, “Computer Science for All” (tạm dịch: khoa học máy tính cho mọi người) cũng có mục tiêu tương tự và ngân sách được nâng lên là 4 tỷ USD. Bằng cách tích hợp linh hoạt 4 lĩnh vực science (khoa học), technology (công nghệ), engineering (kỹ thuật) và math (toán học), STEM đặt trẻ vào vai trò của một nhà phát minh.
Hình dung một cách dễ hiểu, khi đứa trẻ quan sát con chuồn chuồn, nếu được hướng dẫn với STEM, đứa trẻ sẽ không chỉ dừng lại ở việc biết gọi tên sự vật.
Xa hơn, trẻ sẽ được tìm hiểu nguyên lý giúp chuồn chuồn có thể giữ thăng bằng và bay giỏi với đôi cánh mỏng (khoa học), học cách phân tích tỷ lệ của cơ thể (toán học), khám phá cách thức con người áp dụng thuật mô phỏng để chế tạo máy bay (kỹ thuật)… Tất cả được hỗ trợ bởi các thiết bị thông minh (công nghệ).
Tại Việt Nam, từ năm 2014, Bộ Giáo dục và đào tạo đã phối hợp cùng Hội đồng Anh triển khai thí điểm chương trình giáo dục STEM cho một số trường trung học thuộc các tỉnh, thành phố như: Hà Nội, Hải Dương, Hải Phòng, Quảng Ninh, Nam Định. Đây là bước đi quan trọng nhằm phát triển một chương trình giáo dục theo định hướng STEM mang tầm quốc gia.
Tuy phương pháp giáo dục này còn khá mới mẻ, nhưng nhiều trường tiểu học, THCS đã chú trọng tạo sân chơi, phát triển câu lạc bộ ươm mầm trí tuệ, sáng tạo khoa học kỹ thuật, trong đó có chương trình Robotics… Bằng việc tích hợp phương pháp STEM, chương trình Robotics trang bị cho học sinh kiến thức về khoa học tự nhiên, nguyên lý cơ bản của các loại hình robot. Qua đó, các em không chỉ được bồi dưỡng niềm đam mê mà còn hào hứng thể hiện ý tưởng sáng tạo riêng biệt, tạo ra nhiều sản phẩm gắn liền với cuộc sống.
Nhiều trường tại TP.HCM bắt đầu đẩy mạnh việc dạy học theo dự án hay chủ đề tích hợp các môn khoa học tự nhiên. Những sản phẩm, dự án vận dụng kiến thức tích hợp khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học trong các cuộc thi khoa học kỹ thuật, dạy học sáng tạo của TP.HCM... cũng có thể xem như dấu hiệu “thành hình” của phương pháp STEM trong giáo dục Việt Nam.
Một khi chưa đồng bộ, việc triển khai STEM sẽ còn những khúc mắc. Nếu điều kiện vật chất và tư duy người hướng dẫn không hướng vào thực chất, STEM sẽ dễ bị biến thành những phần biểu diễn robot máy móc hay thi công lại một bài tập khoa học...
Hàng năm, tỷ lệ chi ngân sách cho giáo dục hàng năm của Việt Nam ở mức xấp xỉ 20%, tương đương 5% GDP (số liệu của Ngân hàng Thế giới). Tuy nhiên, đứng trước những bước đổi mới với STEM nói riêng và áp dụng công nghệ vào giáo dục nói chung, chỉ riêng nhà trường sẽ khó có thể đảm đương nhiệm vụ lớn một cách toàn diện.
Đ
ể thúc đẩy quá trình đưa STEM vào đời sống học đường, ngành giáo dục rất cần đến sự chung tay của các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực công nghệ. Là một trong những doanh nghiệp đầu tư dài hạn cho các dự án trách nhiệm xã hội gắn với giáo dục, Samsung kết hợp cùng Lego Education để góp phần phát triển giáo dục STEM tại Việt Nam.
  |
| Học sinh THPT tại TP.HCM trải nghiệm công nghệ AR, VR tại Đại học Y TP.HCM. |
Một trong những hoạt động tiêu biểu cho dự án này là chuỗi sự kiện “Cùng bạn kiến tạo tương lai”, truyền cảm hứng về STEM tại TP.HCM. Chuỗi hoạt động bao gồm: thảo luận với các chuyên gia tại TP.HCM; đưa học sinh khám phá giảng đường thông minh tại trường y; cùng các nghệ sĩ trẻ tổ chức tour trải nghiệm ứng dụng di động cho hơn 10.000 sinh viên, học sinh...
Ngoài STEM, Samsung còn tạo ra chuỗi không gian truyền cảm hứng giáo dục qua công nghệ và xây dựng những giá trị nhân văn. Cụ thể là dự án thư viện thông minh tại các tỉnh thành, dự án phòng học thông minh cho trường đại học tại TP.HCM…
Mối quan tâm đến giáo dục của Samsung không chỉ dừng ở việc đầu tư vào cơ sở vật chất, mà còn là những nỗ lực tác động đến phương pháp, cảm hứng giáo dục. Mới đây, Công ty Điện tử Samsung Vina và Lego Education vừa công bố hợp tác chiến lược trong việc thực hiện các dự án giáo dục STEM năm 2018.
Trọng tâm của chiến lược là tổ chức các hoạt động giáo dục trải nghiệm STEM cho hơn 5.000 học sinh tại TP.HCM. Các hoạt động cụ thể sẽ được triển khai là phát triển ứng dụng di động tìm hiểu thông tin khoa học, đưa học sinh Việt qua Mỹ thi đấu giải Lego toàn cầu, dạy lập trình cho học sinh tiểu học, tổ chức cuộc thi Robotacon…
Chuỗi hoạt động của Samsung kể trên chỉ là một ví dụ cho sự tham gia của doanh nghiệp vào công tác đổi mới giáo dục. Theo đó, các doanh nghiệp phải vừa là đầu ra cho nguồn lực lao động, vừa là nguồn cung ứng vốn và công nghệ tiềm năng, sẵn sàng đầu tư “bàn đạp” để kiến tạo những “đường băng” cho giấc mơ chinh phục tri thức của người trẻ.
