Trung Quốc giăng 'lưới trời' Skynet quản hơn 1 tỷ dân

Skynet (tạm dịch là lưới trời) được cảnh sát Trung Quốc đưa vào sử dụng những năm gần đây tại nhiều tỉnh, thành phố, khu tự trị trong cả nước.

Dù vấp phải những ý kiến trái chiều trong vấn đề vi phạm quyền riêng tư của người dân nhưng không thể phủ nhận hệ thống này đã giúp cảnh sát rất nhiều trong công tác truy bắt tội phạm cũng như nâng cao hiệu quả an ninh trật tự xã hội.

Skynet có thể nhận diện một cách chuẩn xác

Đây là một hệ thống camera điện tử công nghệ cao có thể nhận diện khuôn mặt người trong trạng thái động. Nó có thể nhận diện những đặc điểm cơ bản của hơn 40 chủng người trên thế giới, phân biệt được góc độ khuôn mặt, ánh sáng trên khuôn mặt tối hay sáng, cử chỉ thái độ của người được nhận diện để phân tích một cách chuẩn xác.

Chỉ cần bắt được đặc tính trên khuôn mặt đã cung cấp trong chứng minh thư thì dù có đeo khẩu trang, kính râm, hay thậm chí cả mũ, Skynet đều có thể nhận diện một cách chuẩn xác. Theo đó, hệ thống này còn cung cấp thêm các thông tin liên quan như tuổi tác, giới tính, màu sắc quần áo, thậm chí dựa vào những đặc điểm nhận dạng điển hình để có thể tìm ra tội phạm truy nã.

Skynet có tốc độ cực kỳ nhanh, nó có thể đối chiếu 3 tỷ lần trong một giây. Hay nói cách khác Skynet chỉ cần một giây để đối chiếu toàn bộ khuôn mặt của hơn 1 tỷ dân số trên toàn Trung Quốc hoặc nếu được cung cấp thông tin về dân số toàn thế giới thì nó chỉ cần 2 giây để thực hiện xong công việc tưởng chừng như không thể này.

Màn hình Skynet giám sát một góc của trạm xe điện. Ảnh: Technews.

Thông tin cá nhân công khai trên màn hình công cộng

Không khó để nhận ra tại các giao lộ lớn, các nhà ga, trung tâm vui chơi giải trí đều có lắp đặt hàng loạt các camera. Những màn hình lớn hiển thị người qua lại và những thông tin về họ tên, số chứng minh thư, địa chỉ...

Nếu cố tình vượt đèn đỏ thì chắc chắn khuôn mặt và các thông tin chi tiết về người đó sẽ được công báo trên một màn hình cực lớn tại ngã tư. Và tất nhiên, mọi người sẽ được dịp thảo luận về trường hợp vi phạm đó.

Bên cạnh tính hiện đại, Skynet cũng có những sự cố để lại. Đó là câu chuyện Chủ tịch tập đoàn Gree Đổng Minh Châu xuất hiện trên màn hình lớn vì vượt đèn đỏ đã làm cho người dân thành phố Ninh Ba, Triết Giang một phen cười vỡ bụng.

Theo đó, một chiếc xe bus đậu trên vạch sang đường dành cho người đi bộ có dán decal quảng cáo in hình bà Đổng. Chiếc Skynet đã nhận diện khuôn mặt trên decal và đưa thông tin bà Đổng lên màn hình nhắc nhở, kèm theo ghi chú nộp phạt. Thông tin một nhân vật tầm cỡ như bà Đổng vượt đèn đỏ đã làm dư luận được phen xôn xao.

Chính phủ sẽ nhắc công dân thanh toán hóa đơn đúng hạn

Nếu nợ tiền hóa đơn chưa thanh toán, Chính phủ sẽ nhắc khéo bằng cách đưa thông tin người nợ lên màn hình công cộng trong khu vực.

Có thể mới đầu người dân thấy thú vị nhưng lâu dần họ sẽ thấy hổ thẹn vì trở thành mục tiêu bàn tán dị nghị của những người xung quanh. Như vậy, lợi ích của Skynet trong trường hợp này chưa hẳn đã tích cực.

Giám sát công dân qua điện thoại và tivi có kết nối Internet

Tháng 3/2018, Chính phủ Trung Quốc tiếp tục đưa vào hệ thống Skynet các chức năng giám sát điện thoại thông minh và cả các tivi có kết nối Internet lắp đặt tại các hộ gia đình.

Như vậy dù không bị giám sát bằng camera nhưng tất cả các thiết bị có kết nối Internet mà người dân đang dùng đều có thể trở thành công cụ để chính quyền giám sát. Nhiều người dân cho biết họ cảm thấy bị xâm phạm quyền riêng tư một cách trầm trọng, giống như họ đang sống trong một "nhà tù công nghệ". Họ làm gì, với ai và ở đâu đều được quan sát bởi các nhân viên cảnh sát. Có lẽ ở Trung Quốc trong tương lai chắc hẳn sẽ không có gì còn là điều bí mật.

Nếu một người dân có các tiền án tiền sự hoặc những nhân vật khả nghi sẽ bị gắn cờ và tất nhiên họ sẽ được “chăm sóc” kĩ lưỡng hơn người bình thường. Nếu khách du lịch đến Trung Quốc tất nhiên cũng sẽ được đưa vào Skynet để tiện cho việc “bảo đảm an toàn”.

Khi mọi thông tin của người dân đều có được thể hiện trên màn hình công cộng thì câu hỏi mà nhiều người đặt ra là liệu họ có an toàn thật không khi tất cả thông tin cá nhân của họ được công khai, liệu những thông tin này có phải là điều kiện thuận lợi để giúp cho những tên lừa đảo, hay tội phạm công nghệ cao tìm đến họ?

Camera được lắp đặt dày đặc tại các thành phố lớn Trung Quốc. Ảnh: BBC.

Xuất hiện nhiều ý kiến trái chiều

Chủ nhiệm trung tâm nghiên cứu quân sự phi chiến tranh thuộc Đại học Quốc Phòng - ông Vương Cường - cho hay Skynet là hợp pháp về cả tính định hướng và kỹ thuật. Nó bảo vệ quyền riêng tư và lợi ích hợp pháp của công dân và thực thi pháp luật một cách công bằng nghiêm minh.

Hội đồng Nhà nước cũng quy định bất kỳ tổ chức cá nhân nào cũng không được quyền sử dụng hình ảnh trái phép của Skynet, lấy đi bí mật Nhà nước, bí mật thương mại hay vi phạm quyền riêng tư của công dân. Tuy nhiên điều này có lẽ không đủ để làm người dân yên tâm khi cả xã hội đều có thể thấy rõ mọi thông tin cá nhân của họ xuất hiện trên màn hình mỗi khi ra đường.

Những vấn đề nhân quyền tại Trung Quốc đã làm dấy lên nhiều ý kiến trái chiều trong dư luận thế giới.

Mỹ và một số nước phương Tây đã ngừng việc xuất khẩu linh kiện, chip công nghệ cao cho Trung Quốc. Bộ quốc phòng Mỹ cũng đồng loạt cho gỡ bỏ tất cả các camera trong khu vực quân sự đã mua của tập đoàn Hikvision - tập đoàn cung cấp camera cho chính phủ Trung Quốc. Mặc dù Mỹ nhấn mạnh các camera này không hề ảnh hưởng đến bí mật quốc gia nhưng nó vẫn làm người ta liên tưởng đến những điều mà Skynet đang làm tại Trung Quốc.

Có thể Trung Quốc sẽ phải đối mặt với khó khăn lớn khi dự án Skynet mới đi được nửa chặng đường mà nguồn cung linh kiện bị cắt đứt. Tập đoàn Huawei dù đã bắt đầu sản xuất chip camera thị giác nhưng để theo kịp Mỹ và phương Tây chắc chắn vẫn phải mất một thời gian dài.

* Kỳ 2: Những kẻ mang lệnh truy nã đỏ sa lưới nhờ hệ thống Skynet