Triết lý dạy con ngược đời của tỷ phú

Năm 1988, ông đã được bình chọn là người còn sống giàu thứ 31 của nước Mỹ, với tổng tài sản là 1,3 tỷ USD. Tuy nhiên không giống như các tỷ phú khác nổi đình nổi đám, bởi Feeney có đời sống riêng tư rất bình lặng và đơn giản.

Hiện nay, ông sống trong một căn hộ đi thuê bởi toàn bộ tài sản đã hiến tặng cho các tổ chức từ thiện. Các con ông cũng phải tự lăn lộn kiếm sống từ khi đến tuổi trưởng thành. Feeney cho biết, đây chính là cách để ông giáo dục các con biết quý trọng giá trị của đồng tiền.

Tỷ phú sống đời thầm lặng

Từ khi còn nhỏ, Chuck Feeney đã tỏ rõ là người có tố chất kinh doanh. Ông luôn nghĩ ra đủ mọi cách để kiếm tiền như đi gõ cửa từng nhà để bán thiệp Giáng sinh, dọn tuyết trên đường hay nhặt bóng trên sân golf...

Năm 1958, sau khi tốt nghiệp đại học, ông cùng một người bạn bắt tay vào hoạt động kinh doanh hàng miễn thuế tại châu Âu và thành lập công ty với tên gọi DFS, dựa vào thực tế lúc đó là các thủy thủ và khách du lịch được phép gửi xe ô tô hay rượu về quê như một món hành lý và được miễn thuế.

DFS sau đó đã phát triển nhanh chóng khi giành được quyền khai thác hàng miễn thuế tại sân bay quốc tế Honolulu. Đây chính là “con gà đẻ trứng vàng” cho DFS vì sự bùng nổ du lịch từ Nhật Bản đến Hawaii.

Năm 1964, năm diễn ra Thế vận hội Tokyo, Nhật Bản đã tuyên bố dỡ bỏ các hạn chế du lịch nước ngoài (những hạn chế này được ban hành sau chiến tranh Thế giới thứ hai để xây dựng lại nền kinh tế), cho phép công dân nghỉ dưỡng ở nước ngoài. Khách du lịch Nhật Bản đã mang các khoản tiết kiệm khổng lồ của mình rải khắp thế giới. Hawaii và Hồng Kông là những điểm đến hàng đầu.

Feeney cho biết: “Chúng tôi đã bán những chai rượu Johnnie Walker Scotch chỉ với giá 7 USD, trong khi ở Nhật nó có giá là 35 USD. Chúng tôi cũng bán các sản phẩm khác như nước hoa, đồ trang sức hoặc ô tô”. Không những vậy, Feeney đã thuê những cô gái Nhật Bản thông minh và xinh đẹp làm việc trong các cửa hàng bán rượu cô-nhăc, thuốc lá và túi da. Ông cũng trả lương cho các hướng dẫn viên du lịch nếu họ dẫn khách du lịch đến các cửa hàng của DFS trước khi họ có thể chi tiền ở bất cứ nơi nào khác.

Chuck Feeney - tỷ phú “rỗng túi” trong một buổi làm từ thiện.

Nhận ra tiềm năng chi tiêu của khách du lịch Nhật Bản, Feeney đã thuê các nhà phân tích để dự đoán các thành phố họ sẽ tới nghỉ dưỡng. Và các cửa hàng  DFS đã mọc lên ở Anchorage, San Francisco và Guam.

Thậm chí để thu hút khách du lịch Nhật Bản tới Saipan - một hòn đảo nhiệt đới nhỏ của Mỹ - DFS đã đầu tư 5 triệu USD để xây dựng một sân bay. Nhắc đến Feeney, Alan Parker (một cổ đông lớn trong DFS) luôn tỏ lòng ngưỡng mộ: “Feeney là người biết lo xa và có tầm nhìn rộng”. 

Còn Bob Matousek, một người làm việc lâu năm trong DFS chia sẻ: “Chúng tôi đã đạt doanh thu bán hàng 10 triệu USD mỗi năm tại sân bay. Còn doanh thu của các cửa hàng tại trung tâm thành phố ở Honululu là 1 triệu USD/ngày”. Tính tới năm 1964, DFS đã có hơn 200 nhân viên tại 27 quốc gia. Còn theo O’Clery, tiền cổ tức năm 1967 mà Feeney nhận được là 12.000 USD và con số này đã tăng lên gấp 10 trong năm 1968. Trong 10 năm tiếp theo, Feeney đã gửi ngân hàng gần 334 triệu đô la tiền cổ tức mà ông đã đầu tư khách sạn, cửa hàng bán lẻ, các công ty thời trang và các công ty khởi nghiệp về công nghệ.

Tới năm 1988, thế giới mới biết đến sự giàu có của Feeney khi Forbes (một tạp chí nổi tiếng của Mỹ) đưa tin về sự thành công của DFS và sự giàu có của ông chủ của nó. Theo đánh giá của Forbes, “chiến lược gia Nhật Bản” đã đóng góp 200% vào giá vốn của DFS, 20% lợi nhuận và tăng doanh thu hàng năm của hãng thêm khoảng 1,6 tỷ USD.

Dựa trên ước tính đó, Forbes đã xếp hạng Feeney là người giàu thứ 31 ở Mỹ, với khối tài sản trị giá khoảng 1,3 tỷ USD. Tuy nhiên, số tài sản thật mà ông sở hữu thì vẫn là một ẩn số. Khi công chúng cố gắng tìm hiểu về ông, họ lại càng kinh ngạc về cuộc sống giản dị và tiết kiệm tới mức tối đa của tỷ phú này.

Keo kiệt với bản thân, hào phóng với người dưng

Mặc dù sở hữu khối tài sản bạc tỷ nhưng Feeney luôn từ chối những món đồ xa xỉ. Feeney thường nói, ông quý trọng tiền bạc nhưng rất ghét phung phí nó. Quan niệm sống này, ông đã cố gắng truyền lại cho 5 người con ngay từ khi còn bé. Mặc dù có tiền, ông vẫn làm việc hết mình và không muốn con cái trở thành “những đứa con nhà giàu hư hỏng”.

Ông yêu cầu con trai đi làm hầu bàn, con gái làm bồi phòng khách sạn hoặc thu ngân trong các kỳ nghỉ hè và phải tuân thủ các quy tắc chi tiêu nghiêm ngặt. 

Ông buộc con gái mình ở New York phải tự chi trả các chi phí để hiểu được giá trị của tiền bạc. Khi cô con gái gọi điện thoại quá nhiều với bạn trai ở châu Âu từ căn hộ Manhattan, ông đã tới thị trấn, ngắt kết nối điện thoại. Ông chỉ cho phép các con được gọi điện với bạn bè vào thứ 2 hàng tuần. Ông muốn con cái phải biết “keo kiệt” với chính bản thân mình, không được sống phung phí và trở thành những đứa trẻ nhà giàu biết tự lập.

Ông cũng tự hào vì: “Không có đứa nào tỏ ra khó chịu khi tôi quyết định chúng phải đi làm thêm”. Ông nói: “Chúng tôi đã làm một việc đáng làm và đảm bảo rằng, gia đình vẫn còn đủ tiền để chi tiêu trong cuộc sống”. Leslie Feeney Baily, con gái đầu của Feeney, chia sẻ: “Cha đã giúp chúng tôi sống như những người bình thường khác”.

Feeney từng có 6 căn hộ sang trọng ở Côte d’Azur (Pháp), Mayfair và đại lộ Park (New York). Ông đã bán tất cả và giờ đây thuê lại một căn hộ nhỏ chỉ có hai phòng ở San Francisco để sống cùng với Helga, người vợ thứ hai và nguyên là thư ký riêng của ông. Người vợ trước của ông sau khi ly dị được ông chia 7 căn nhà và 60 triệu USD. Các con ông hiện tại cũng sống trong những căn nhà hết sức bình thường. Nhìn cuộc sống hiện tại của Feeney, có lẽ người ta sẽ cho rằng ông là một lão già cổ hủ, tiết kiệm từng xu. Nhưng ít ai biết rằng trong suốt 30 năm qua, ông đã đi khắp thế giới để trao tặng số tài sản 7,5 tỉ USD. Quỹ từ thiện Atlantic Philanthropies do ông sáng lập đến nay đã rót 6,2 tỉ USD vào giáo dục, khoa học, chăm sóc y tế… tại Mỹ, Úc, Việt Nam, Nam Phi và Ireland. 1,3 tỉ USD còn lại sẽ được chi hết vào năm 2016 và Quỹ sẽ đóng cửa vào năm 2020.

Atlantic bắt đầu đầu tư cho Việt Nam chỉ vài năm sau khi chiến tranh kết thúc. Feeney bắt đầu từ miền Trung Việt Nam, vùng chịu ảnh hưởng nhiều nhất từ chiến tranh. Atlantic đã tài trợ để xây dựng trường Đại học Đà Nẵng. Từ năm 1998 đến 2006, Atlantic đã tài trợ 220 triệu đô la cho các chương trình xã hội có ý nghĩa tại Việt Nam. Feeney luôn đề cao nguyên tắc “tối đa hóa hiệu quả từng đồng vốn”, nghĩa là chỉ tài trợ cho các dự án, chương trình đạt được hiệu quả cao nhất của từng đồng vốn bỏ ra. 

Ông buộc các tổ chức, quỹ từ thiện phải cạnh tranh nhau để được nhận tài trợ. Ông yêu cầu họ trình kế hoạch kinh doanh chi tiết với các cột mốc rõ ràng và công khai. Nếu một dự án đi chệch hướng so với ban đầu, ông sẽ cắt mọi khoản viện trợ.

Tiếp tục tâm nguyện làm từ thiện của Feeney, hai người con gái của ông Diane Feeney và Juliette Feeney-Timsit đều là các Chủ tịch và thành viên của FACT - một tổ chức hỗ trợ xây dựng năng lực cho phát triển tiềm năng cho các học sinh tại châu Âu. Ngoài ra, Diane cũng là Chủ tịch của tổ chức từ thiện của gia đình mình với tài sản là 43 triệu đô la.