Marathon là trận đánh nổi tiếng diễn ra vào mùa thu năm 490 TCN giữa quân đội Athens (Hy Lạp) chống lại sự xâm lăng của những người Ba Tư.
Hình tượng người chiến binh chạy quãng đường dài 42 km, vượt qua rừng núi từ nơi diễn ra trận chiến ác liệt tới Athens để báo tin thắng trận đã đi vào huyền thoại, tượng trưng cho tinh thần thi đấu của bộ môn Marathon sau này.
Quyết tâm trả thù của hoàng đế Ba Tư
Theo sách 100 cuộc chiến lẫy lừng trong lịch sử thế giới, vào khoảng thế kỷ thứ V TCN, đế quốc Ba Tư dưới sự trị vì của Cyrus đại đế, trở thành quốc gia hùng mạnh ở Tây Á. Họ chinh phục rất nhiều vùng khác nhau, để thành lập đế quốc rộng lớn với diện tích lên tới 2 triệu km2.
Tám năm trước khi trận Marathon diễn ra, tiểu quốc Athens đã chi viện cho cuộc nổi dậy của nhân dân vùng Tiểu Á chống lại ách đô hộ của Ba Tư. Việc này đã làm vua Darius I nổi giận. Ông quyết định thực hiện ý định trả thù người Athens và cũng là dịp may hiếm có để tiến hành cuộc chinh phục tiếp theo.
 |
| Quân đội Ba Tư hùng mạnh đã thất bại ở trận Marathon. Ảnh: Ancientgreekbattles.net . |
Theo sử gia Herodote, Darius đã bắn một mũi tên lên trời nói rằng: "Xin thượng đế cho con được tự tay trả thù người Athens". Darius còn cử người hầu cận cứ đến mỗi bữa ăn lại phải nhắc nhở ông câu: "Ngài hãy nhớ đến người Athens".
Sau một quá trình chuẩn bị, năm 492 TCN, Darinus tiến hành cuộc viễn chinh lần thứ nhất. Tuy nhiên, hạm đội của Darius đã bị quân Teraxer tiêu diệt, cuộc viễn chinh thất bại.
Hai năm sau, Darius lại điều động lực lượng, tiến hành cuộc viễn chinh lần thứ hai. Lần này, hạm đội Ba Tư có tới 600 chiến thuyền và khoảng 100.000 quân được chỉ huy bởi 2 viên tướng Datis và Artaphernes.
Đoàn quân viễn chinh xuất phát từ đảo Samos, men theo bờ biển vùng Tiểu Á chiếm các đảo Naxos, Delos. Chỉ sau một tuần lễ, quân Ba Tư đã chiếm được các đảo, hầu hết cư dân ở đây đều trở thành nô lệ và vùng biển này là căn cứ xuất phát của hạm đội Ba Tư sang phía Tây.
Theo sử sách ghi lại, Ba Tư huy động khoảng 100.000 quân và 600 chiến thuyền xâm lăng Hy Lạp. Hy Lạp có khoảng 11.000 quân, vì đánh ở đồng bằng nên bộ binh là chủ yếu.
Sau chiến thắng này, Pheripides - chiến binh Hy Lạp - đã chạy bộ liên tục, vượt quãng đường hơn 42 km để về Athens báo tin chiến thắng. Khi về tới nơi, người chiến binh chỉ kịp nói “chúng ta đã chiến thắng” trước khi gục xuống và ra đi mãi mãi.
Hình ảnh đó đã đi vào lịch sử, trở thành cảm hứng cho sự ra đời của môn chạy Marathon ở các kỳ Olympic ngày nay. Cũng từ đây, ủy ban Olympic quốc tế quy định cự ly chạy đường trường ở các kỳ thế vận hội là 42,195 km.
Sau thắng lợi đó, Ba Tư tiếp tục vào biển Attica, tiến thẳng đến đất liền rồi đổ bộ lên bờ biển của xứ Athens, trên cánh đồng Marathon.
Mọi việc đều thuận lợi, họ không gặp sức đề kháng nào đáng kể. Tướng Dati đã hoàn thành bước đầu của cuộc hành quân.
Cuộc đổ bộ thực chất chỉ nhằm kéo quân Athens bỏ ngỏ thủ phủ Athens, tạo điều kiện cho họ men theo bờ biển để vòng lên đánh chiếm.
Được tin quân Ba Tư tấn công, các tướng lĩnh Athens nhanh chóng điều hơn một vạn quân đến Marathon. Đồng thời, hội đồng tướng lĩnh được triệu tập ở Cotroni.
Đây là cuộc họp có ý nghĩa quyết định vận mệnh của thành bang Athens trước sự xâm lược của người Ba Tư.
Tại hội nghị này, dù nhận thấy sức mạnh vượt trội của quân đội Ba Tư, người Hy Lạp vẫn quyết tâm chống trả đến cùng. Từ quyết định của hội đồng tướng lĩnh Athens, vị thẩm phán cao cấp Callimchus ra lệnh cho quân Athens chuẩn bị giao chiến.
Người Hy Lạp và trận đánh kinh điển của Marathon
Ngày 13/9/490 TCN, trận đánh diễn ra. Các tướng lĩnh Ba Tư cho dàn đội hình thành những khối ngang, nổ hiệu lệnh thúc quân tiến lên công kích. Đúng lúc quân Ba Tư tiến đến cự ly sắp sửa giương cung thì rất bất ngờ, Miltiades cho thổi kèn thúc quân xung phong.
 |
| Marathon là một trong những trận đánh kinh điển trong lịch sử thế giới cổ đại. Ảnh: Ancientgreekbattles.net. |
Hàng chục nghìn chiến binh kết thành khối sắt thép, ầm ầm chuyển động, giáo gươm tua tủa. Khi tới tầm ngắm của những mũi tên, họ bắt đầu chạy xông thẳng vào đối phương.
Hai bên cánh với đội hình siết chặt và dày đặc, bộ binh nặng Hy Lạp ngăn chặn và đẩy lùi được đối phương. Ngay cả kỵ binh Ba Tư cũng phải chùn bước trước những cánh tay rắn chắc và những ngọn giáo lợi hại của quân Athens.
Ở trung quân, vì lực lượng mỏng, dù đã hết sức cố gắng, quân Athens vẫn không cản nổi quân Ba Tư. Họ dồn một bộ phận quân Athens phải lui về tuyến xuất phát cũ và đuổi theo sát gót.
Cuộc giao tranh rất quyết liệt với ưu thế nghiêng về phía quân Ba Tư. Nhưng Miltiades đã lường trước tình huống này. Đúng lúc quân Ba Tư đang ào ào tràn vào nơi bị đột phá, một hồi kèn vang lên, hai cánh tả và hữu quân Athens liền chuyển hướng đánh thốc vào hai bên sườn quân Ba Tư.
Đòn đánh hiểm rất đúng lúc ấy đã làm quân Ba Tư phải khựng lại vì bị rơi vào thế bị bao vây. Cùng lúc đó, đội trung quân của Athens nhanh chóng chấn chỉnh đội hình, phối hợp chiến đấu, tiến lên tấn công vào chính diện đối phương.
Bị sa vào tình thế hết sức bất lợi, quân Ba Tư dưới quyền chỉ huy của Datis và Artaphernes vẫn chiến đấu. Những hàng quân ở phía sau tiếp tục bắn tên qua đầu đồng đội để yểm hộ cho phía trước phản kích. Nhưng mọi cố gắng đều thất bại trước những tấm giáp sắt, ngọn giáo dài và tinh thần bảo vệ tổ quốc.
 |
| Hình tượng người chiến sĩ báo tin chiến thắng sau trận Marathon . Ảnh: Wikipedia . |
Quân Ba Tư thương vong nhiều, hàng ngũ bị rối loạn, họ bắt đầu hoang mang, dao động và cuối cùng đã tan vỡ. Trước thất bại không sao cứu vãn nổi, Datis và Artaphernes cho quân rút chạy về phía biển.
Quân Hy Lạp đuổi theo truy kích, nhưng do trang bị khá nặng nề nên khi đuổi theo quân Ba Tư được khoảng 1,5 km, Miltiades buộc phải cho quân dừng lại để chỉnh đốn đội ngũ. Nhờ vậy, quân Ba Tư đã kịp xuống thuyền và tẩu thoát.
Quân Athens kết thúc thắng lợi trận quyết chiến, thu 7 chiến thuyền và nhiều vũ khí của quân Ba Tư bỏ lại.
