Các mô hình đào tạo trực tuyến có hai nhóm lớn là "đồng thời" và "không đồng thời". Các trường đại học lớn và những chương trình đào tạo chính quy từ xa sử dụng hình thức đồng thời trong khi các khóa học ngắn hạn để lấy thêm kiến thức ưa chuộng hình thức không đồng thời.
Điểm mặt các hình thức đào tạo trực tuyến
Đối với hình thức đào tạo đồng thời, người học buộc phải có thời gian biểu cố định và được kiểm soát chặt chẽ thông qua thời gian đăng nhập, hạn chót nộp bài tập, thảo luận nhóm và cuộc gọi video với giảng viên. Người học đầu tư thời gian cho việc học một cách nghiêm túc không khác gì so với hình thức đến lớp truyền thống.
Hình thức đào tạo đồng thời có thể được áp dụng bởi chương trình đào tạo có sẵn được định giờ trước hoặc chương trình có giảng viên tham gia trong lúc học. Để động viên người học, giảng viên giao tiếp thường xuyên qua email và có những bài tập nhỏ với hạn nộp bài sát nhau tránh trường hợp tinh thần học bị "nguội".
 |
| California Southern University là trường đào tạo trực tuyến ở Mỹ. |
Những trường đại học lớn như UC Berkeley, Harvard đầu tư rất mạnh vào các khóa học trực tuyến theo hình thức đồng thời để sử dụng hiệu quả tài nguyên và nguồn giảng viên của trường, trong khi vẫn giữ được uy tín.
Với hình thức đào tạo không đồng thời, người học chỉ bị giới hạn bởi khung thời gian của khóa học trong khi hoàn toàn chủ động trong việc chọn thời điểm học và làm bài tập.
Mặc dù hạn chót nộp bài hoặc thời lượng trong một bài kiểm tra được định sẵn để bảo đảm chất lượng, chương trình không đòi hỏi người học phải dành những buổi lên lớp hoặc tương tác với giảng viên.
Để ghi nhận việc hoàn thành những học phần, ngoài khái niệm bằng cấp và chứng chỉ, một khái niệm mới bắt đầu gây chú ý trong tiếng Anh là "Nanodegree". Từ này được dùng chỉ việc công nhận hoàn tất học phần để có kỹ năng và được nhận vào công ty đang yêu cầu kỹ năng đó.
Ngoài ra, phối hợp giữa hình thức đào tạo đồng thời và không đồng thời là mô hình "hybrid" (tạm dịch là mô hình hỗn hợp).
"Hybrid" cho phép người học có thời gian linh động, song lại yêu cầu đến lớp hoặc có một số buổi học bắt buộc để tương tác với giảng viên. Mô hình này hoạt động tương đối hiệu quả khi xét về chất lượng đào tạo. Tuy nhiên, những người tham gia khóa học đó vẫn phải tham dự lớp học theo cách truyền thống từ 1-2 buổi.
Mục đích của việc học trực tuyến
Nếu xét về độ uy tín của bằng cấp, các khóa học trực tuyến không thể mang lại trải nghiệm học tập như lớp học truyền thống. Việc đến lớp không chỉ cho người học kiến thức mà còn có trải nghiệm và tương tác cao. Những môn về khoa học, quan sát đòi hỏi thực nghiệm như Hóa học, Vật lý, Tâm lý học không được truyền tải hiệu quả bằng phương pháp trực tuyến.
Bằng cấp được các trường đại học Mỹ phát triển bằng phương pháp trực tuyến phổ biến nhất là thạc sĩ Quản Trị Kinh Doanh (viết tắt tên tiếng Anh là chữ M.B.A của Master of Art of Business Administration).
Lý do là lý thuyết kinh tế và trình bày dự án có thể thực hiện trực tuyến, kiến thức truyền tải chương trình M.B.A không đòi hỏi người học có nền chuyên sâu về kinh tế.
Người học M.B.A tại Mỹ đa phần đang đi làm, có thu nhập nhưng không có nhiều thời gian. Với nhu cầu bằng cấp nhằm mục đích nâng lương, thăng chức, học M.B.A trực tuyến được ưa chuộng tại Mỹ.
Trong khi đó, chương trình bậc cử nhân 4-6 năm chưa được nhắm đến để phát triển bằng việc học trực tuyến bởi cả trường học lẫn người học. Chương trình cử nhân cung cấp kiến thức nền tảng trước khi vào chuyên ngành, thời gian học kéo dài. Ngoài kiến thức, người học dùng thời gian này để phát triển kỹ năng mềm cho công việc sau này như thuyết trình trước đám đông, làm việc nhóm, viết luận hay giải quyết vấn đề.
Với mức phát triển hiện tại của công nghệ, nhu cầu này trong thời gian học cử nhân chưa được giải quyết thỏa đáng bằng việc học trực tuyến.
Hiện nay, người học khi lựa chọn các khóa trực tuyến thường ưu tiên việc lấy kiến thức thay vì bằng cấp giá trị, giảm chi phí học tập cũng như khắc phục được hạn chế trong đi lại.
Cách thức hạn chế gian lận
Một số chương trình học được xây dựng và đầu tư nghiêm túc, sử dụng trí tuệ nhân tạo để hạn chế gian lận trong lúc học như kiểm tra tốc độ gõ, phần mềm chống đạo văn hoặc sử dụng sự có mặt của giám thị để tránh sai phạm trong lúc làm bài kiểm tra.
 |
| Tony Phan là doanh nhân có 6 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực giáo dục ở Mỹ. Ông là giám đốc điều hành - đồng sáng lập American Education Alliance. |
Đối với những trường hợp người học tìm người khác thay thế làm bài kiểm tra thì cuộc gọi video call với giám thị trong suốt thời gian thi hoặc phần mềm đo tốc độ gõ cho phép nhân dạng của người thi được bảo đảm.
Người học khi đăng ký sẽ được yêu cầu gõ một đoạn văn bản hoặc tự soạn một đoạn văn để ghi nhận tốc độ và cách gõ bàn phím. Nhờ vậy, trong suốt khóa học, các bài kiểm tra có thể so sánh kết quả với mẫu ban đầu và xác nhận học viên.
Đối với việc sao chép không ghi chú nguồn hoặc chỉnh sửa ngôn từ từ văn bản gốc, các phần mềm phát hiện đạo văn sẽ báo cho giảng viên biết khi bài thi được đánh giá trong thời gian rất ngắn. Nhờ vào những công nghệ này, chất lượng của việc học trực tuyến được nâng lên qua thời gian và đang hướng dần đến việc thay thế lớp truyền thống trong tương lai.
Ở Việt Nam, khái niệm đào tạo từ xa đã xuất hiện từ lâu, song chất lượng và sự tiếp nhận của xã hội chưa cao do nhiều nhà tuyển dụng chưa đo lường được hoặc chưa có kết nối chặt chẽ với đơn vị đào tạo (hoặc đơn vị đào tạo ở một quốc gia khác).
Những bằng cấp trực tuyến xét cho cùng, chỉ thỏa mãn được nhu cầu lấy kiến thức của người học thay vì nhu cầu được xã hội công nhận uy tín bằng cấp.
Uy tín của đơn vị đào tạo
Tài nguyên mà các trường đại học dùng cho lớp học truyền thống không khác nhiều so với lớp học trực tuyến. Những tài nguyên như sách, giảng viên, nhân viên kỹ thuật và các công cụ chấm bài được sử dụng hiệu quả khi những trường đại học mở rộng hình thức đào tạo trực tuyến bên cạnh đào tạo truyền thống. Vì vậy, uy tín trực tuyến ảnh hưởng không nhỏ từ uy tín trực tiếp.
Những trường đại học không có nguồn giảng viên có chất lượng hoặc tài liệu chuyên môn cao để truyền tải trong khóa học trên lớp cũng sẽ không truyền tải trực tuyến hiệu quả.
Một số trường đại học tại Mỹ chọn việc phát triển hoàn toàn việc đào tạo trực tuyến để bỏ qua các tiêu chí kiểm định chất lượng truyền thống từ các đơn vị kiểm định, cũng như cắt giảm hàng loạt các chi phí cơ sở vật chất trong khi vẫn có mức học phí tương đối cao, đặc biệt đối với các nước đang phát triển.
Nhiều trường hợp, người học từ những quốc gia khác cần "bằng Mỹ" nhưng không đủ khả năng vào các trường đại học vì lý do trình độ, tài chính, lý lịch, công việc vẫn đăng ký học để có được bằng cho dù uy tín và sự công nhận là không được bảo đảm, mặc dù ở chính tại nước Mỹ!
Các trường đại học Mỹ theo đuổi việc quảng bá các khóa học trực tuyến mà bỏ qua việc tổ chức lớp học truyền thống vẫn không được bảo đảm chất lượng do không thỏa mãn các tiêu chí kiểm định từ các tổ chức đánh giá giáo dục có uy tín tại Mỹ.
Tín chỉ từ các học phần trực tuyến không được chuyển tiếp đến các trường khác hoặc bị đánh giá thấp nếu người học muốn tìm kiếm bằng cấp ở bậc học cao hơn tại một cơ sở đào tạo danh giá tại Mỹ.
Việc học trực tuyến, ngoài lấy kiến thức, chưa phải là lựa chọn tốt cho việc phát triển bản thân và khẳng định trong xã hội, vì chính những chương trình này cũng chưa được công nhận và tin tưởng rộng rãi.
