Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) vừa có văn bản góp ý với Tổng cục Hải quan, Bộ Tài chính, đối với danh mục hàng hóa, về quy định hạn mức tối thiểu nhập khẩu xăng dầu hàng năm do Bộ Công Thương phân giao.
Đây là một trong những vấn đề mà Tổng cục Hải quan đang lấy ý kiến về danh mục thủ tục hành chính về quản lý chuyên ngành và kiểm tra chuyên ngành đối với hàng hóa xuất nhập khẩu (gọi tắt là danh mục). Trong danh mục có phần hạn mức tối thiểu nhập khẩu xăng dầu hàng năm do Bộ Công Thương phân giao.
"Lo ngại độc quyền gây thiếu hụt nguồn cung là không thỏa đáng"
Theo quy định tại khoản 2 Điều 33 Nghị định 83/2014, thì “trên cơ sở nhu cầu định hướng về xăng dầu nhập khẩu, thực tế tiêu thụ nội địa năm trước liền kề và đăng ký của thương nhân, Bộ Công Thương giao hạn mức nhập khẩu tối thiểu phục vụ tiêu thụ nội địa cả năm theo cơ cấu chủng loại cho từng thương nhân có Giấy phép kinh doanh xuất khẩu, nhập khẩu xăng dầu để làm thủ tục nhập khẩu với cơ quan hải quan”.
 |
| VCCI cho rằng Nhà nước can thiệp quá sâu vào hoạt động của doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu. Ảnh: Phúc Minh. |
Dựa trên mức giao tối thiểu của Bộ Công Thương, nhu cầu của thị trường thương nhân kinh doanh xuất khẩu, nhập khẩu xăng dầu quyết định khối lượng xăng dầu nhập khẩu các loại để tiêu thụ tại thị trường trong nước và thực hiện đăng ký hạn mức tối thiểu nhập khẩu xăng dầu với Bộ Công Thương.
Như vậy, theo VCCI, có thể hiểu là đối với sản phẩm xăng dầu, Nhà nước quản lý bằng phương thức sử dụng mệnh lệnh hành chính buộc doanh nghiệp phải nhập khẩu một số lượng xăng dầu tối thiểu hàng năm.
VCCI cho rằng, trên thực tế, phương thức này có thể là thích hợp trong bối cảnh trước đây, khi số lượng đầu mối xăng dầu hạn chế chỉ ở một số ít các doanh nghiệp theo chỉ định của Bộ Công Thương.
Ngoài ra, thị trường luôn hiện hữu nguy cơ thiếu hụt nguồn cung nếu các doanh nghiệp này cố ý nhập khẩu ít để tạo khan hiếm.
VCCI cho rằng trong bối cảnh hiện nay, khi quyền nhập khẩu xăng dầu về nguyên tắc đã được mở cho bất kỳ doanh nghiệp nào đáp ứng các điều kiện để được cấp phép nhập khẩu xăng dầu, và các doanh nghiệp này phải tuân thủ pháp luật cạnh tranh, lo ngại về tình trạng độc quyền gây thiếu hụt nguồn cung là không thỏa đáng.
Do đó, Nhà nước hoàn toàn không thể là căn cứ để sử dụng biện pháp can thiệp quá sâu vào quyền tự chủ kinh doanh của doanh nghiệp (trong việc xác định số lượng hàng hóa mua vào).
Cụ thể, khi thị trường xăng dầu đã được quản lý theo cơ chế mở, vấn đề nguồn cung, nhu cầu của người tiêu dùng thuần túy là vấn đề của thị trường. Nếu nhu cầu của thị trường tăng cao, doanh nghiệp sẽ nhập khẩu xăng dầu với số lượng lớn để đáp ứng và ngược lại. Như vậy, nguồn cung của xăng dầu sẽ dựa vào quy luật của thị trường quyết định.
Ngoài ra, trong trường hợp nhu cầu của thị trường không lớn hoặc lượng xăng dầu đang có trên thị trường nội địa đủ cung ứng được cho thị trường, thì việc doanh nghiệp tiếp tục phải nhập khẩu cho đạt hạn mức nhập khẩu tối thiểu sẽ khiến các doanh nghiệp rơi vào tình trạng khó khăn.
Dư địa cho phân biệt đối xử
Về tính minh bạch, VCCI cho rằng Nghị định 83 không quy định về các tiêu chí để cơ quan Nhà nước quyết định các hạn mức cho thương nhân. Điều này khiến cho quy trình trở nên thiếu minh bạch và tạo ra dư địa cho tình trạng phân biệt đối xử giữa các doanh nghiệp nhập khẩu xăng dầu.
VCCI nhận định số lượng các doanh nghiệp được cấp phép nhập khẩu cũng không lớn, do các điều kiện kinh doanh khắt khe.
Tuy nhiên đây cũng sẽ là một trong những nguy cơ thực tiễn khiến cho nguồn cung của thị trường xăng dầu có thể bị lũng đoạn bởi các thương nhân đầu mối này.
Để giải quyết vấn đề này, VCCI đề xuất biện pháp quản lý không tiếp tục áp dụng cơ chế can thiệp hành chính trực tiếp như trước. Cần giảm bớt các điều kiện kinh doanh để nhiều chủ thể kinh doanh có thể tham gia vào hoạt động nhập khẩu xăng dầu, qua đó đảm bảo nguồn cung trên thị trường.
Ngoài ra cần sử dụng triệt để công cụ quản lý cạnh tranh (pháp luật cạnh tranh) để kiểm soát hoạt động của các doanh nghiệp này.
VCCI cũng đề nghị bỏ “hạn mức tối thiểu nhập khẩu xăng dầu hàng năm do Bộ Công Thương phân giao”.
