Trước kia, khi nhắc đến hai từ "con nghiện" người ta nghĩ ngay đến việc người đó sử dụng heroin. Tuy nhiên, những năm trở lại đây, tình hình sử dụng ma túy ở Việt Nam có nhiều diễn biến phức tạp, nhiều chất gây nghiện mới trở nên phổ biến.
Heroin
Heroin là loại ma túy lâu đời nhất ở nước ta. Đây là loại ma túy bán tự nhiên được bào chế từ cây thuốc phiện cộng với các hóa chất khác. Bác sĩ Nguyễn Văn Thủy, Phó giám đốc Trung tâm nghiên cứu Cai nghiện, Bệnh viện Châm cứu Trung ương, cho biết heroin là loại ma túy từng đầu độc rất nhiều thế hệ người Việt. Thời điểm những năm 2004-2005, mỗi năm, bệnh viện tiếp nhận gần 500 bệnh nhân tới cai nghiện, 20-30% trong số họ dương tính với HIV.
Là một ma túy mạnh, gây tình trạng phụ thuộc nặng nề về cơ thể và tâm thần, người sử dụng có thể nghiện sau thời gian ngắn sử dụng, chỉ trong vòng một tuần. Người dùng qua các đường hút, tiêm tĩnh mạch nên dễ lây HIV. Đặc biệt, người dùng heroin rất khó cai, dễ dàng tái nghiện.
 |
| Bác sĩ Thủy đang điều trị cho một bệnh nhân nghiện heroin. Ảnh: H.Q. |
Ma túy đá
GS.TS Cao Tiến Đức, Chủ nhiệm khoa Tâm thần, Bệnh viện Quân y 103, cho hay hiện người sử dụng ma túy đã chuyển từ heroin sang các dạng ma túy tổng hợp. Năm 2012, trong số 200 triệu người sử dụng ma túy trên toàn thế giới, có 35 triệu người sử dụng ma túy tổng hợp (ATS), nhiều hơn so với những người sử dụng cocaine và thuốc phiện. Tại Việt Nam, từ năm 2010, ATS đã trở thành loại ma túy sử dụng phổ biến thứ hai sau heroin, trong đó điển hình là ma túy đá.
Các rối loạn tâm thần thường gặp khi sử dụng ma túy đá là lo âu, trầm cảm, kích động, suy giảm nhận thức, đặc biệt các triệu chứng loạn thần (hoang tưởng, ảo giác) gây nên tâm trạng hoảng loạn, sợ bị truy hại và sợ bị giết, rất dễ dẫn đến hành vi bạo lực, còn được gọi là "ngáo đá'.
Chuyên gia lấy ví dụ trường hợp một ca sĩ ở Hưng Yên đã lên cơn “ngáo đá” sau khi sử dụng ma túy đá dẫn tới việc giết người yêu chỉ vì nghĩ cô này là quỷ. Anh ta ảo tưởng cô có lưỡi dài và đang bơm chất độc vào cơ thể mình.
Một bệnh nhân tại Mỹ Đức (Hà Nội) cũng khiến GS Đức ám ảnh khi dùng dao đâm trọng thương cha mẹ và em trai sau đó tự rạch bụng mình cắt gần hết ruột non và nhảy xuống ao ngâm mình tự tử.
Bác sĩ Nguyễn Trung Nguyên - Phụ trách Trung tâm chống độc, Bệnh viện Bạch Mai, cũng cho biết thêm thời gian gần đây trung tâm liên tiếp nhận những trường hợp bị sốc do ma túy đá thế hệ mới gây nên. Trong đó, ít nhất hai trường hợp đã tử vong. Trước đây các ca nhập viện vì ma túy đá chủ yếu là bệnh nhân loạn thần, ảo giác, kích thích không ghi nhận tử vong. Hiện tại, bệnh nhân nặng hơn, thường nhập viện trong tình trạng hôn mê, co giật, loạn nhịp tim, huyết áp, đe dọa tính mạng.
“Việc xuất hiện nhiều ca ngộ độc cấp tính loại ma túy đá là một sự cảnh báo rất lớn cho những người sử dụng. Bởi chất độc này tấn công trực tiếp vào tim mạch gây tổn thương tim, tấn công thận gây suy thận, tấn công hệ thần kinh… Để tránh những hệ lụy đáng tiếc xảy ra tôi khuyên mọi người, nhất là các bạn trẻ nên tránh xa ma túy nói chung và ma túy đá nói riêng”, bác sĩ Nguyên nhấn mạnh.
 |
| Nam thanh niên bị ngáo đá cố thủ trên tòa bảo tháp cao 11 tầng trong khuôn viên chùa Làng Cót (phường Yên Hòa, quận Cầu Giấy, Hà Nội). Ảnh: Anh Tuấn. |
Cần sa
Cần sa là loại cây có chứa chất gây nghiện (hay gọi là chất ma túy). Trong cần sa có 3 chất chính đã được tìm thấy là: Cannabinoid, Tetrahydrocannabinol (THC) và Cannabinol. Trong đó, THC là hoạt chất chính gây tác dụng về mặt tâm thần, dễ tan trong chất béo nên khi hút, THC nhanh chóng xâm nhập mô phổi. Có người hút sau vài phút sẽ có những thay đổi về mặt tâm sinh lý như choáng váng, đầu nhẹ lâng lâng, thấy hơi đói, thèm đồ ngọt. Trường hợp bị sốc khi hút cần sa dẫn đến tình trạng ói mửa, đau bụng, cay mắt, tim đập nhanh...
Thuốc lắc
Thuốc lắc được bào chế dưới dạng viên và thường có màu sặc sỡ với các hình nổi bề mặt, thường được phát hiện tại các quán bar. Sau khi "cắn" thuốc lắc, người sử dụng sẽ chịu đựng được âm thanh cường độ lớn của quán bar mà nhiều người khác không thể chịu nổi.
Tuy cùng nhóm ATS, thuốc lắc ít nguy hiểm hơn so với ma túy đá, tỷ lệ gây loạn thần cũng thấp hơn. Mặc dù vậy, nếu sử dụng lâu ngày, người dùng cũng sẽ bị loạn thần với ảo thanh dai dẳng và hoang tưởng.
Lá khát
Lá khát được các cơ quan chức năng Việt Nam phát hiện đầu tiên vào đầu tháng 3/2017 khi phát hiện 2 lô hàng hơn 5,6 tấn được vận chuyển từ Djibouti (châu Phi) cập bến Hải Phòng.
Đây là lần đầu tiên lực lượng chức năng Hải Phòng tận mắt thấy loại lá giống trà xanh của Việt Nam nhưng lại có mùi thơm rất dễ chịu. Tháng 5/2017, kết quả giám định của Viện Khoa học hình sự - Bộ Công an - khẳng định hơn 5,6 tấn trà này chính là lá khát sấy khô. Đây cũng là một loại ma túy hữu cơ nguy hiểm.
Theo ông Vũ Anh Tuấn, Phó đội trưởng Đội Kiểm soát hải quan, Cục Hải quan Hải Phòng, lá khát là loại ma túy mạnh hơn cần sa đang xâm nhập Việt Nam là một cây lâu năm được trồng nhiều bởi người dân châu Phi như Ethiopia, Somalia, và Yemen.
Tại nước ta, đến giữa năm 2018, khi Nghị định 73 của Chính phủ có hiệu lực, lá khát mới có tên trong Danh mục 1 - các chất ma túy nguy hiểm, tuyệt đối cấm sử dụng.
PGS.TS Bùi Quang Huy, Chủ nhiệm khoa Tâm thần, Bệnh viện Quân y 3, cho hay: “Lá cây khát chứa 2 chất là Cathine và Cathinone. Đây chính là 2 tiền chất để điều chế ma túy đá. Người sử dụng loại lá ma túy này có các biểu hiện như mắt bị mờ, rụng răng, rối loạn tâm thần, trở nên hung hăng bất thường, thường xuyên chìm trong ảo giác. Chính vì vậy, nếu nhựa thuốc phiện gây ức chế trầm dịu, Cathine và Cathinone trong lá khát gây kích thích thần kinh. Điều nguy hiểm là hiện nay Việt Nam đang trở thành điểm trung chuyển của loại ma túy này”.
Nấm ảo giác
Đây là loại ma túy mới có mặt ở Việt Nam nhưng lại đang được giới trẻ rất ưa chuộng. Đáng lưu ý, nó lại gây ra một thứ ảo giác khác lạ so với nhiều loại ma túy khác. Chúng có mùi thơm thoang thoảng pha trộn giữa mùi của nấm hương với thuốc lá.
Theo Trung tá Nguyễn Văn Cường, Đội trưởng Đội 2, Phòng CS Điều tra Tội phạm về Ma túy, Công an Hải Phòng, trong giới trẻ, loại nấm này còn có những cái tên khác như nấm thức thần, nấm ảo giác, nấm ma thuật… Theo lực lượng công an, mỗi cây nấm được cắt ra làm 2-3 phần, chân nấm dài có thể được cắt nhiều phần hơn nữa. Và mỗi miếng nhỏ như thế này sẽ có giá khoảng 500.000 đồng với hàng loại 1.
Theo PGS Huy, hai hoạt chất Psilocine và Psilotcin, chính là nguyên nhân gây ảo giác mạnh cho người dùng. Hai hoạt chất này nằm ở số tứ tự 37 trong danh mục 1 - Các chất ma túy tuyệt đối cấm sử dụng cả trong y học lẫn đời sống xã hội của Nghị định 73/2018. Đây là những hoạt chất tự nhiên có sẵn trong cây nấm chứ không phải do tẩm ướp nên đem lại cảm giác dịu êm.
Loài nấm này mọc khá phổ biến tại nhiều nơi trên thế giới như Bắc Mỹ, Mexico, Nam Mỹ, bán đảo Scandinavia và vài vùng tại châu Á và mới du nhập vào Việt Nam.
Theo các chuyên gia, các chất ma túy trong cây nấm này khiến người dùng lâng lâng, bay bổng, cười khóc vô cớ, khiến người trầm cảm trở nên tươi vui lạ thường.
Sau khi nhai nấm, người dùng có thể bắt gặp trải nghiệm lên thiên đường, xuống địa ngục, lên mặt trăng, xuống đáy biển tùy theo tưởng tượng. "Chuyến đi" có thể kéo dài từ 6 đến 20 tiếng, tùy thể trạng và liều dùng.
Trên thực tế, những người thể trạng yếu quá trở nên kiệt sức, không thể thoát khỏi chuyến đi ma quái đó nếu không có sự đánh thức của người khác, càng dùng nhiều, càng lệ thuộc.
Tem giấy
TS Nguyễn Văn Tuấn, Trưởng khoa Điều trị các rối loạn liên quan đến lạm dụng chất - Bệnh viện Tâm thần Hà Nội, cho biết ma túy tem giấy xuất hiện ở Việt Nam gần đây, loại ma túy mới này được gọi là tem giấy hay bùa lưỡi, trên bìa in hình các nhân vật nổi tiếng hay các ca sĩ thế giới. Các miếng tem giấy này được tẩm chất LSD - là chất gây ảo giác mạnh nhất từ trước đến nay mà con người biết đến, thuộc nhóm kích thích. Vài chục microgam chất này đã có thể gây ảo giác, hoang tưởng nguy hiểm cho bản thân người dùng và người xung quanh. Người dùng chỉ cần liếm hoặc ngậm hẳn mẩu giấy này trong miệng. 5 phút sau, các ảo giác sẽ xuất hiện.
Ma túy tổng hợp với công thức phức tạp
Mới đây, Cục Cảnh sát Điều tra tội phạm về ma túy đã phát hiện 2 chất ma túy tổng hợp đặc biệt nguy hiểm mới có mặt ở Việt Nam là ma túy 5FR-MDMB-PICA và N-Ethylpentylone. Đó đều là các chất ma túy có tác động mạnh đến hệ thần kinh, gây ảo giác, bị cấm sử dụng ở nhiều quốc gia trên thế giới.
Thượng tá Bùi Đức Thiêm, Phó trưởng phòng 5, Cục CS Điều tra Tội phạm về Ma túy, Bộ Công An, cho biết 2 loại ma túy này xuất hiện lần đầu tiên trên thế giới vào năm 2016 tại Mỹ, sau đó lan ra các nước, New Zealand, Australia..., hiện là Việt Nam.
Chất N-Ethylpentylone là một dạng ma túy tổng hợp, có chứa hoạt chất Cathine (giống chất có trong cây lá khát) kích thích thần kinh và gây ảo giác, có thể làm tăng huyết áp, làm cho nhiệt độ cơ thể tăng, gây co giật và nhão cơ, gây nguy hại cho sức khỏe con người.
Chất 5FR-MDMB-PICA (tức cần sa tổng hợp) thuộc dạng thảo mộc, tương tự như cần sa có tính chất gây ảo giác và kích thích lên dây thần kinh. Đây là 2 chất chưa có trong danh mục các chất ma túy và tiền chất cần kiểm soát ở Việt Nam.
Theo các chuyên gia, ma túy tổng hợp, ở người nghiện dài ngày, sử dụng liều cao sẽ dẫn đến trầm cảm nặng, có thể có ý tưởng và hành vi tự sát hoặc ám sát những người xung quanh. Đó chính là lý do vì sao gần đây thường xuyên có những vụ người nghiện ma túy đá tự cứa tay chân để tự sát hoặc sát hại những người thân trong gia đình.
Ketamine
GS.TS Cao Tiến Đức cho biết ketamine là một trong những loại ma túy tổng hợp được sử dụng phổ biến nhất hiện nay bên cạnh ma túy đá, thuốc lắc, cỏ Mỹ...
Ketamine ban đầu được dược sĩ người Mỹ tổng hợp có tác dụng là chất gây mê, làm giảm đau, được sử dụng trong phẫu thuật nhỏ và ngăn chặn cơn đau sau phẫu thuật. Ketamin có ở dạng chất lỏng, bột tinh thể, viên nén, viên nhộng hòa tan trong nước và rượu. Nếu tiêm qua đường tĩnh mạch chỉ sau một phút, người bệnh sẽ rơi vào tình trạng vô thức.
Hiệu ứng của ketamine có thể kéo dài hơn một giờ, nhưng thuốc vẫn có thể làm ảnh hưởng đến cơ thể cho đến 24 giờ. Với tính chất gây “phê” nhanh chóng, ketamine dần được sử dụng như một loại ma túy giải trí.
Chuyên gia cảnh báo nếu lạm dụng, dùng không đúng chỉ định, ketamine sẽ gây nên tình trạng ảo giác, hoang tưởng, bị kích động mạnh, không cảm thấy đau đớn, rối loạn thị giác, cảm giác mùi vị, sờ mó bị thay đổi méo mó, mất định hướng về không gian và thời gian, gây mất trí nhớ ngắn hạn không nhận biết mình là ai có thể dẫn đến các hành vi không an toàn cho bản thân và người xung quanh.
Ở nước ta, trước đây, ketamine chỉ được quản lý ở mức độ tân dược thuốc độc bảng A do Bộ Y tế quy định, song trước tình hình lạm dụng trái phép ketamine diễn biến phức tạp, ngày 16/11/2003, Chính phủ đã ban hành Nghị định 133/2003/NÐ-CP bổ sung chất ketamine vào danh mục III "các chất ma túy độc dược được dùng trong phân tích, kiểm nghiệm, nghiên cứu khoa học, điều tra tội phạm hoặc trong lĩnh vực y tế theo yêu cầu điều trị".
Hiện nay, do sự nguy hiểm, ketamine đã không được sản xuất và không được chỉ định dùng trong y khoa. Loại ma túy này đã bị cấm ở nhiều nước, trong đó có Việt Nam.
 |
| Ketamin được phát hiện tại hiện trường vụ 7 người chết khi tham gia đại nhạc hội ở hồ Tây (Hà Nội). |
Cỏ Mỹ
Cỏ Mỹ là một loại ma túy tổng hợp gần giống cần sa, nhưng chứa chất XLR-11. Đây là chất gây ảo giác mạnh làm cho người nghiện có cảm giác nhanh "lên đỉnh" và kéo dài thời gian "phê" hơn so với loại ma túy thông thường.
GS Cao Tiến Đức cho biết cỏ Mỹ có độc tính và khả năng gây nghiện cao. Người sử dụng chất gây nghiện này có biểu hiện hoa mắt, mắt đỏ, ù tai, tim đập nhanh, nôn ói…
Tác hại của cỏ Mỹ là gây loạn thần cho người sử dụng, không kiểm soát được hành vi, tinh thần kích động, căng thẳng, có những tư tưởng cực đoan gây hại cho mình và người khác. Nếu sử dụng trong thời gian lâu dài, người nghiện dần dần sẽ gầy gò, sinh ra các bệnh về gan, thận, các bệnh về da, suy giảm hệ miễn dịch.
Nguy hiểm hơn, có thể bị ung thư phổi, phù não. Dấu hiệu nhận biết người nghiện cỏ Mỹ là mắt người sử dụng đỏ một cách lạ thường, hay vã mồ hôi, rất hứng thú với chuyện bàn luận, nhất là về tình dục.
Hiện tại, cỏ Mỹ xuất hiện trên địa bàn tất cả các tỉnh, thành trong cả nước. Từ năm 2016, Nghị định 126/2015/NĐ-CP của Chính phủ sửa đổi bổ sung danh mục các chất ma túy và tiền chất, trong đó có chất XLR-11 trong cỏ Mỹ.
