Gần đây, không ít cha mẹ lo lắng về vấn đề con tăng cân, đặc biệt trong thời gian giãn cách xã hội. Trẻ ở nhà, ít cơ hội vận động ngoài trời, lại có nhiều thời gian để ăn, ngủ và sử dụng các thiết bị công nghệ. Thậm chí, nhiều phụ huynh tập trung bồi bổ cho con. Điều này vô tình kéo tăng tỷ lệ trẻ thừa cân, béo phì.
Tỷ lệ thừa cân, béo phì tăng gấp đôi chỉ trong 10 năm
Theo ước tính của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) năm 2016, khoảng 41 triệu trẻ dưới 5 tuổi và 340 triệu trẻ em từ 5-19 tuổi bị thừa cân, béo phì. Ở Việt Nam, tỷ lệ thừa cân, béo phì có xu hướng tăng nhanh, đặc biệt là ở khu vực thành phố. Theo kết quả Tổng điều tra Dinh dưỡng toàn quốc 2019-2020 của Viện Dinh dưỡng Quốc gia, tỷ lệ trẻ em thừa cân, béo phì tăng gấp 2,2 lần, từ 8,5% (năm 2010) lên thành 19% (năm 2020).
Để đánh giá trẻ bị thừa cân, béo phì ngoài việc quan sát hình thể thì số đo cân nặng và chiều cao cho phép ta nhận định một cách khách quan. Nhiều tiêu chuẩn đánh giá béo phì ở trẻ em, phổ biến là phương pháp đánh giá z-score của chỉ số khối cơ thể (BMI) theo tuổi và giới.
Công thức: BMI = Cân nặng (kg)/ Chiều cao (m) x Chiều cao (m).
Công thức trên được áp dụng khi trẻ từ 2 tuổi trở lên.
Đối với trẻ 2-5 tuổi: thừa cân khi z-score BMI ≥ 2SD và béo phì khi ≥ 3SD.
Đối với trẻ 5-18 tuổi: thừa cân khi z-score BMI ≥ 1SD và béo phì khi ≥ 2SD.
 |
| Tỷ lệ trẻ em Việt Nam thừa cân, béo phì tăng gấp 2,2 lần chỉ trong 10 năm. Ảnh: Bestkid. |
Thực tế, trẻ em thừa cân, béo phì tại Việt Nam tăng nhanh báo động trong 10 năm qua, đặc biệt tại thành thị. Theo thống kê của Bộ Y tế, riêng năm 2020, tỷ lệ thừa cân béo phì khu vực thành thị đã chạm ngưỡng 26,8%, nông thôn là 18,3% và miền núi là 6,9%. Trước đó, Viện Dinh dưỡng Quốc gia cũng đã công bố tỷ lệ béo phì ở trẻ em nội thành tại TP.HCM đã vượt 50%, Hà Nội vượt 41%.
Tình trạng thừa cân kéo dài sẽ gây rối loạn chức năng trong cơ thể diễn tiến thành bệnh. Bệnh tiến triển âm thầm trong một quãng thời gian dài khiến việc điều trị, phục hồi khó khăn và tốn kém. Theo chuyên gia, thừa cân, béo phì cũng có thể ảnh hưởng đến sự phát triển chiều cao, việc dậy thì của trẻ. Đồng thời, tình trạng này để lại nhiều nguy cơ mắc bệnh khi trưởng thành.
Theo WHO, béo phì ở trẻ em là một trong những gánh nặng sức khỏe cộng đồng nghiêm trọng nhất của thế kỷ 21. "Hậu quả của thừa cân, béo phì thường khó nhận biết ngay, không thể xem nhẹ. Trẻ béo phì không may mắc những bệnh lý như tiêu chảy, viêm phổi... thường có xu hướng tiến triển nặng hơn, thời gian điều trị kéo dài", TS.BS Lưu Thị Mỹ Thục, Trưởng khoa Dinh dưỡng - Lâm sàng, tiết chế, Bệnh viện Nhi Trung ương, cho hay.
Về mặt tâm lý, 8 tuổi trở lên, khi đã bắt đầu nhận thức về hình thể, trẻ thừa cân dễ tự ti và gặp khó khăn trong việc giao tiếp. Nhiều chuyên gia cảnh báo, trẻ béo phì tiềm ẩn nguy cơ trầm cảm cao.
Chủ quan vì không thấy hậu quả
Hiện nay, nhiều phụ huynh nhận thức được thừa cân, béo phì là không tốt nhưng vẫn còn chủ quan và rất ít khi chủ động kiểm tra cân nặng của trẻ định kỳ. Theo điều tra của Viện Dinh dưỡng Quốc gia, 53% phụ huynh không biết con mình bị thừa cân hoặc đánh giá thấp hơn một mức so với thực tế.
"Phụ huynh thường chỉ đưa con đến khám vì trẻ đau chân, đau xương, hay lo lắng về chiều cao. Đến khi thăm khám, bác sĩ mới ghi nhận trẻ bị thừa cân, béo phì", bác sĩ Mỹ Thục cho biết.
 |
| Nhiều cha mẹ ít khi chủ động kiểm tra cân nặng của trẻ định kỳ. Ảnh: Bộ Y tế. |
Nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng tăng cân thiếu kiểm soát ở trẻ. Trong đó, việc cung cấp dinh dưỡng quá mức chính là nguyên nhân mấu chốt. Nhiều gia đình Việt vẫn quan niệm "nuôi con bằng mắt", trẻ phải tròn trịa, đầy đặn thì mới "đạt chuẩn".
Theo BS Mỹ Thục, khi xã hội phát triển, cha mẹ mong muốn con có dinh dưỡng tốt để phát triển não bộ, chiều cao nhưng lại cung cấp thiếu cân đối, thường có xu hướng cho trẻ ăn nhiều hơn nhu cầu cần thiết. Ngoài ra, việc lười vận động, ít ăn cùng gia đình, nạp quá mức thức ăn nhanh, nước ngọt... cũng là những nguyên nhân gia tăng tỷ lệ thừa cân, béo phì ở trẻ nhỏ.
Các chuyên gia khuyến nghị, để giúp trẻ phát triển cân đối, cha mẹ cần theo dõi tiến trình phát triển của con thông qua biểu đồ tăng trưởng, tham chiếu thước đo để nhận biết ngay nếu con vượt ngưỡng cân nặng. Cha mẹ cũng tuyệt đối không thờ ơ trước dấu hiệu thừa cân.
Hậu quả trẻ béo phì thường không đến ngay. Do đó, nhiều cha mẹ xem nhẹ tình trạng thừa cân, thậm chí còn có tâm lý chủ quan trẻ sẽ cân đối trở lại khi dậy thì. Cha mẹ cần phải dự phòng thừa cân, béo phì cho trẻ ngay từ sớm để giúp con phát triển cân đối, toàn diện và tránh được những hệ lụy sức khỏe khi trưởng thành.
