SGK của mình mỏng nhưng nặng, SGK của họ dày nhưng nhẹ

GS Vũ Dương Ninh mới đây so sánh về sự "nặng - nhẹ" của sách giáo khoa lịch sử.

- Nhiều thông tin cho biết chiến tranh biên giới bị Trung Quốc bóp méo khá nhiều khi giảng dạy cho học sinh của họ. Vậy chúng ta nên làm gì, làm ra sao để không những học sinh của mình mà bạn bè quốc tế hiểu rõ hơn và chính xác về cuộc chiến này?

- Cho dù người khác có dạy như thế nào về cuộc chiến này, thì chúng ta luôn phải bám sát nguyên tắc thứ hai: Phân tích cho học sinh thấy đây là cuộc kháng chiến bảo vệ Tổ quốc. Chúng ta không xâm lược ai nhưng ai đến xâm lược thì chúng ta phải tự bảo vệ.

- Các nước có nền giáo dục tiên tiến trên thế giới dạy về chiến tranh cho học sinh như thế nào, thưa ông?

- Nước Pháp dạy về cuộc chiến tranh với Việt Nam như sau: trước hết, họ nêu lý do tại sao có cuộc chiến này. Lý do họ đưa ra là nước Pháp coi đây là thuộc địa vốn có, nên sau năm 1945 họ quay trở lại, coi như điều tự nhiên.

Ở giai đoạn đó, các nước đế quốc đều có thuộc địa, biểu hiện sức mạnh quốc gia. Pháp là cường quốc nên phải làm điều đó.

Giảng dạy về chiến tranh bắt đầu từ cấp học nào cũng được, tùy từng lứa tuổi mà có cách đưa vào hợp lý.

Nhưng đồng thời họ cũng dạy về quá trình phi thực dân hóa, có nói tới Việt Nam, Hồ Chí Minh, Điện Biên Phủ, Geneva. Họ kể lại sự kiện, không lên án hay phê phán.

Trong SGK của họ có in ảnh Chủ tịch Hồ Chí Minh với những thông tin khách quan.

Ngoài bài chính, có phụ lục giới thiệu tư liệu để học sinh đọc thêm. Ví dụ như lời phát biểu của Charles de Gaulle, của Hồ Chí Minh… cho học sinh tự so sánh đối chiếu, tự nhận thức…

Còn nước Mỹ cũng dạy về cuộc chiến tranh với Việt Nam. Họ kể ra việc sau Hiệp đinh Geneva Chính phủ miền Bắc Việt Nam như thế nào, miền Nam Việt Nam như thế nào, tại sao họ lại đưa quân vào…

Trong SGK của họ trích dẫn các lời phát biểu. Họ để cho học sinh trao đổi về việc Mỹ có cần đánh Việt Nam hay không, có nên đánh hay không… Họ đề cập cả về phong trào phản chiến bắt đầu từ giới sinh viên Mỹ.

Trong chương trình của Mỹ, tôi thích nhất một chương rất thú vị có nhan đề Hollywood và chiến tranh Việt Nam. Chương này đề cập tới 4, 5 bộ phim, kể tóm tắt nội dung. Học sinh xem phim sau đó sẽ thảo luận.

Các nước thường cho điểm học sinh theo nguyên tắc: Học sinh nói không cần phải đúng ý thầy cô, miễn là có dẫn chứng, lập luận vững vàng là được điểm tốt. Điều này Việt Nam chưa làm được.

- Theo ông, còn đặc điểm gì nữa về chương trình và SGK lịch sử của các nước này mà chúng ta cần học hỏi không?

- SGK của mình mỏng nhưng nặng, SGK của họ dày nhưng nhẹ. SGK của mình ít trang, in đen trắng buồn tẻ, nhiều chữ mà ít ảnh, ít sơ đồ bản đồ, đọc SGK rất chán.

SGK của họ dày nhưng sơ đồ bản đồ nhiều, nhiều ảnh, bài chính ngắn nhưng nhiều thông tin, tư liệu phụ, đọc như xem truyện, rất thích. Tôi nói chuyện nặng - nhẹ là theo nghĩa này.

Quan niệm nặng - nhẹ, quá tải không phải ở độ dày mỏng của quyển sách mà ở khả năng truyền tải thông tin. Người viết SGK ngoài sự hiểu biết phải có năng lực sư phạm.

Nhược điểm SGK của chúng ta vừa rồi là chủ yếu do các thầy dạy đại học viết, nên không hiểu được tâm lý của tuổi thiếu niên hay mới chớm thanh niên.

Vì vậy mà SGK gần như giáo trình đại học thu nhỏ lại. Điều này không phù hợp, các em đâm ra chán học môn sử. Trong SGK mới, vấn đề này nhất thiết phải thay đổi.