Mặt Trăng hình thành như thế nào? Câu hỏi này xuất hiện từ hàng nghìn năm nay, nhưng vẫn chưa có lời giải đáp rõ ràng và đủ sức thuyết phục.
Câu hỏi chưa lời đáp
Đầu tiên, con người đưa ra “thuyết phân ly”, cho rằng Mặt Trăng vốn là một bộ phận ở xích đạo Trái Đất. Theo thuyết đó, thời kỳ đầu khi hệ Mặt Trời mới hình thành, tất cả hành tinh đều đang nóng chảy ở nhiệt độ cực cao, đồng thời đang tự quay quanh mình với tốc độ cũng vô cùng lớn.
Do tác dụng của lực ly tâm, một bộ phận của các hành tinh bị bắn ra ngoài, hình thành những vệ tinh quay xung quanh chúng. Mặt Trăng chính là phần bị văng ra từ Trái Đất.
 |
| Mặt Trăng vẫn còn nhiều bí mật với con người. |
Tuy nhiên, theo tính toán của các nhà khoa học hiện nay, lực ly tâm của Trái Đất lúc mới hình thành chỉ bằng ¼ lần hiện tại, không đủ để đẩy một khối vật chất lớn như Mặt Trăng.
Hơn nữa, những kết quả phân tích mẫu quặng từ Mặt Trăng cho thấy thành phần chất và hàm lượng các nguyên tố của Mặt Trăng rất khác so với Trái Đất nên nó không thể là một phần của Trái Đất.
Sau đó, con người lại đưa ra “thuyết đồng nguyên”, cho rằng Mặt Trăng và Trái Đất đều sinh ra từ cùng một đám tinh vân, khi nó ngưng kết lại. Nhưng thuyết này cũng vấp phải vấn đề về thành phần chất đất và hàm lượng các nguyên tố giữa Mặt Trăng và Trái Đất.
Cách lý giải thứ ba về sự hình thành Mặt Trăng là “thuyết thu nạp”. Thuyết này cho rằng Mặt Trăng vốn là một tiểu hành tinh cách Trái Đất không xa, bị lực hấp dẫn của Trái Đất hút vào quỹ đạo quay quanh nó, trở thành vệ tinh của Trái Đất.
Thuyết này đã giải quyết được vấn đề về thành phần chất đất và hàm lượng nguyên tố mà hai thuyết trên vấp phải, nhưng cũng có hạn chế. Đó là kích thước và khối lượng Mặt Trăng không kém Trái Đất bao nhiêu, muốn hút được Mặt Trăng không phải đơn giản. Vì vậy, đến nay, nguồn gốc ra đời của Mặt Trăng vẫn là một câu hỏi chưa lời đáp.
Sau lưng Mặt Trăng có gì
Theo sách Những bí ẩn trên thế giới chưa được giải đáp, chu kỳ tự quay quanh trục của Mặt Trăng và chu kỳ quay quanh Trái Đất của nó tương đương nhau nên từ Trái Đất nhìn lên, chúng ta chỉ nhìn được một mặt của Mặt Trăng. Trước khi con người đưa được máy thăm dò lên Mặt Trăng, mặt sau của nó vẫn là bí mật.
Người ta đã đưa ra nhiều giả thiết dự đoán. Trong thế kỷ 19, có người dự đoán táo bạo rằng tỷ trọng của Mặt Trăng không phải chỗ nào cũng như nhau, trọng lực của phía bên kia Mặt Trăng lớn hơn phía bên này. Bởi vậy, nước và không khí trên Mặt Trăng đều tập trung ở mặt sau. Phía bên kia Mặt Trăng thậm chí có biển, tồn tại sự sống.
 |
| Phi hành gia Buzz Aldrin đứng bên cạnh lá cờ của Mỹ cắm trên Mặt trăng, gần vị trí của thiết bị hạ cánh Lunar trong chuyến bay của Apollo 11. Ảnh: NASA. |
Một dự đoán thú vị khác là cấu tạo của Mặt Trăng cũng giống Trái Đất. Mặt trước của Mặt Trăng lồi ra và mặt sau lõm vào giống như phần lớn đại lục của Trái Đất đều tập trung ở Bắc bán cầu, còn ở Nam bán cầu đều là biển.
Người ta đoán rằng khu vực ở giữa phần sau của Mặt Trăng là biển, khu vực ở giữa mặt bên này của Mặt Trăng là cao nguyên. Rồi các nhà khoa học lại cho rằng mặt sau Mặt Trăng cũng không khác gì nhiều so với mặt trước của nó, cũng có đồng bằng và núi cao.
Nhưng mọi dự đoán đều không đúng. Tư liệu thăm dò gửi về cho thấy, mặt sau của Mặt Trăng khác xa so với mặt trước, chủ yếu là các dãy núi hình tròn và những chiếc hố lồi lõm mấp mô, bề mặt gồ ghề không bằng phẳng.
Vậy những khác biệt giữa mặt trước và mặt sau của Mặt Trăng đã hình thành như thế nào? Có người cho rằng Mặt Trăng luôn chỉ hướng một mặt về Trái Đất, lực hấp dẫn của Trái Đất chỉ có thể tác động đến mặt này mà không ảnh hưởng đến mặt còn lại.
Cũng có quan điểm cho rằng nguyệt thực chỉ xảy ra ở mặt trước của Mặt Trăng, khi đó nhiệt độ sẽ có sự thay đổi rất lớn, dần tạo nên sự khác biệt giữa hai mặt của Mặt Trăng. Thế nhưng, cả hai cách lý giải này đều vẫn chưa đủ sức thuyết phục.
Đến nay, xung quanh Mặt Trăng vẫn còn rất nhiều bí mật, dù cho hàng tháng, con người trên Trái Đất vẫn nhìn thấy Mặt Trăng.
