|
|
Ít nhất 151 người thiệt mạng trong thảm kịch đêm Halloween ở Seoul, Hàn Quốc. |
Vụ giẫm đạp trong lễ hội Halloween tại Itaewon (Seoul, Hàn Quốc) đêm 29/10 khiến ít nhất 151 người thiệt mạng và hàng trăm người khác bị thương.
Bạo loạn tại sân vận động Kanjuruhan (Đông Java, Indonesia) hôm 1/10 làm 133 người chết. Số người bị thương cũng lên đến hàng trăm.
Hai thảm kịch diễn ra trong vòng một tháng và có nhiều điểm chung: xuất phát từ những sự kiện vừa mở lại sau thời gian đóng cửa vì Covid-19, sự hỗn loạn không thể kiếm soát và con số thương vong khủng khiếp.
Sau các vụ việc, có nhiều phân tích, bình luận liên quan đến cách các nhà tổ chức và nhân viên cấp cứu xử lý tai nạn. Nhưng những câu hỏi trực tiếp liên quan đến các cá nhân đang ở trong một đám đông hỗn loạn cần tự cứu lấy chính mình lại ít khi được nhắc đến.
Mehdi Moussaïd, nhà khoa học ở Berlin (Đức), người nghiên cứu về hành vi của đám đông, cho biết: "Chúng ta thường chỉ cảnh báo những nhà tổ chức về việc quản lý đám đông. Tuy nhiên, chúng ta lại không đưa ra lời khuyên cho những người thực sự ở trong đó".
Sai lầm cơ bản
Các bộ phim chiếu cảnh đám đông hỗn loạn, cố gắng thoát thân cho thấy việc bị giẫm đạp có thể là nguyên nhân của hầu hết trường hợp tử vong. Nhưng thực tế là đa số người chết đều do ngạt thở.
G. Keith Still, giáo sư thỉnh giảng về khoa học đám đông tại Đại học Suffolk ở Anh, nói với NPR: "Khi mọi người cố gắng đứng dậy, tay và chân bị xoắn vào nhau. Nguồn cung cấp máu lên não bắt đầu giảm xuống. Phải mất 30 giây trước khi bạn bất tỉnh và khoảng 6 phút trước khi bạn rơi vào tình trạng bị ngạt. Đó thường là nguyên nhân gây tử vong, không phải bị giẫm chết mà là do ngạt thở".
Nhiều người sống sót từng kể về trải nghiệm không thể thở nổi khi bị xô đẩy, cảm giác giống như một trận lở tuyết, tuyệt vọng để thoát ra, trèo qua người nhau.
 |
| Trong các vụ hỗn loạn, nguyên nhân gây chết hàng đầu là ngạt thở. |
"Những người sống sót mô tả là dần dần bị ép chặt, không thể cử động, đầu của họ 'bị khóa chặt giữa cánh tay và vai... thở hổn hển vì hoảng sợ'", theo báo cáo sau một vụ bạo loạn vào năm 1989 tại sân vận động Hillsborough ở Sheffield, Anh.
"Họ nhận thức được rằng mọi người đang chết và bất lực để tự cứu lấy mình".
Trong thời gian đại dịch, các sự kiện bị hạn chế số lượng người tham gia. Vì vậy, các vụ hỗn loạn dẫn đến chết người giảm xuống.
Tuy nhiên, các sự kiện, đám đông đang dần trở lại và kéo theo sự rình rập của những tai nạn thảm khốc. "Ngay khi tăng số lượng người tham gia các sự kiện, sẽ luôn có rủi ro", Steve Allen của Crowd Safety, công ty tư vấn các sự kiện lớn trên thế giới, nói với AP.
Cách sống sót
Moussaïd, người làm việc tại viện phát triển con người Max Planck, đã nghĩ ra "mẹo để sống sót" khi rơi vào một đám đông nguy hiểm bằng cách nghiên cứu một số trường hợp hỗn loạn gây chết người.
"Tôi đã từng sợ đám đông, trước khi trở thành nhà khoa học trong lĩnh vực này. Nhưng tôi nghĩ phần lớn là do mình không biết cách đám đông hoạt động và cơ chế hành vi là gì. Bây giờ tôi biết nó hoạt động như thế nào, nên cảm thấy thoải mái và không còn sợ nữa", Moussaïd nói.
Trong cuốn sách Crowd study: What crowds say about us, Moussaïd chỉ ra 8 điều một người nên làm nếu bị mắc kẹt trong đám đông cuồng loạn.
Nhận biết các dấu hiệu nguy hiểm: Một khi bạn đang ở trong đám đông và bắt đầu cảm thấy áp lực, Moussaïd cho rằng gần như đã quá muộn để hành động.
Điều tốt nhất bạn có thể làm là cố gắng không đặt mình vào tình huống nguy cấp này.
"Vấn đề là hầu hết mọi người không nhận ra rằng nó nguy hiểm. Chúng ta không có văn hóa nhận thức về sự nguy hiểm của đám đông".
Lời khuyên quan trọng nhất là hãy lưu ý rằng có thể có nguy hiểm nếu đám đông quá dày đặc và bất thường xung quanh bạn.
Hãy rời đi ngay khi bạn cảm thấy đám đông quá dày đặc: Nếu bắt đầu cảm thấy không thoải mái, nhưng bạn vẫn còn thời gian và có thể tự do đi lại, hãy rời đi ngay lập tức.
"Đó là điều mà mọi người không nghĩ đến. Họ thường nghĩ: 'Ồ, tôi cảm thấy không ổn, nhưng buổi hòa nhạc rất hay, vì vậy tôi sẽ tiếp tục chen lấn và đi về phía sân khấu.
Không, đừng làm như vậy. Nếu bạn cảm thấy tồi tệ, điều đó có nghĩa là nó thực sự nguy hiểm. Chỉ cần di chuyển ra xa và giữ an toàn cho bản thân", Moussaïd nói.
Đứng vững: Giữ vững đôi chân của mình là điều quan trọng bởi vì nếu ngã, bạn sẽ rất khó để đứng dậy.
Khi ngã xuống, bạn sẽ trở thành chướng ngại vật của những người khác. Điều này còn tạo ra phản ứng dây chuyền như hiệu ứng quả cầu tuyết. Kết quả, mọi người xô đẩy, cùng ngã và đè lên nhau.
Tập cách thở: Moussaïd nhấn mạnh thiếu oxy là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trong các vụ chen lấn, hỗn loạn.
"Vấn đề nằm ở việc thở. Nếu bạn có thể duy trì đủ không gian để thở, bạn sẽ ổn. Đưa cánh tay ra ngay trước ngực và giữ chúng ở đó. Ở vị trí này, bạn sẽ có một khoảng trống, chỉ một chút nhưng đủ để tiếp tục thở. Nó sẽ không được thoải mái nhưng ít nhất bạn sẽ sống sót".
Di chuyển cùng đám đông: Trong một đám đông, mọi thứ đều tuân theo phản ứng dây chuyền. Khi bạn đẩy người xung quanh, họ sẽ xô đẩy ngược lại. Sau đó, chen lấn và hỗn loạn gia tăng.
"Nếu bạn cảm thấy bị đẩy, đừng đẩy ngược lại. Đừng khuếch đại làn sóng này. Chỉ cần di chuyển cùng đám đông. Nó sẽ không thoải mái, nhưng đó là cách làm tốt nhất trong tình huống này. Đừng tạo thêm áp lực vào một đám đông đã quá hoảng loạn".
Tránh tường và các vật cứng: Khi xem xét nơi xảy ra nhiều thương vong trong một thảm kịch, Moussaïd phát hiện phần lớn tai nạn xảy ra dọc theo các chướng ngại vật vững chắc.
"Khi di chuyển cùng đám đông, bạn cũng phải chú ý tránh chướng ngại vật. Ví dụ nếu gặp một bức tường, bạn sẽ không thể đi tiếp và bị những người phía sau đè vào tường. Điều đó rất nguy hiểm".
Học cách phát hiện mật độ đám đông: Mật độ thực sự là biến số quan trọng. Nó được biểu thị bằng số người trên một m2 và có một số ngưỡng đo lường an toàn nhất định.
"Dưới 5 người/m2, mọi thứ có thể không thoải mái, nhưng vẫn ổn. Trên 6 người/m2, bắt đầu trở nên nguy hiểm. 8 người/m2, thương vong nhiều khả năng xảy ra".
Rất khó để nhận biết mật độ một cách trực quan. Moussaïd đưa ra mẹo: "Nếu bạn cảm thấy mọi người đang chạm vào bạn trên cả hai vai hoặc một số vị trí trên cơ thể cùng một lúc, thì mật độ có thể là khoảng từ 6 người trở lên. Nếu bạn vẫn còn thời gian và có thể di chuyển, hãy rời đi ngay lập tức".
Hãy để ý những người khác: Hành vi giúp đỡ cũng có thể "lây lan" trong đám đông. "Nếu bạn cố gắng giúp đỡ người xung quanh, họ sẽ giúp bạn, hoặc họ sẽ giúp những người khác. Nếu điều này lan rộng, nó sẽ tạo ra bầu không khí tích cực, hữu ích, làm cho mọi thứ bớt tồi tệ hơn", Moussaïd giải thích.
Mục Đời sống gửi đến độc giả gợi ý về những tác phẩm hay, mang hơi thở thời đại. Hội mê sách cũng có thể tìm thấy những bí kíp để "sống chất" hơn với sở thích của mình.
