Giáo sư (GS) Nguyễn Minh Thuyết, Tổng Chủ biên Chương trình Giáo dục phổ thông mới, cho rằng lần đổi mới này có nhiều nhà xuất bản cùng tham gia làm sách giáo khoa (SGK). Do đó, thông tư hướng dẫn việc chọn SGK cũng cần quy định rõ quyền của các nhà xuất bản được tiếp thị sách như thế nào để đảm bảo sự minh bạch, công bằng.
Liệu có sự chỉ đạo ngầm?
Không chỉ có vậy, hiện dư luận xã hội cũng lo ngại sẽ có sự chỉ đạo ngầm của lãnh đạo địa phương trong việc lựa chọn SGK. GS Đào Trọng Thi cho rằng Nghị quyết Quốc hội 88 về đổi mới chương trình - sách giáo khoa chủ trương giao cho cơ sở giáo dục lựa chọn, nghĩa là trường chọn và trường phải dựa vào giáo viên, học sinh, đằng sau là phụ huynh, đảm bảo có ý kiến từ những thành phần trực tiếp liên quan.
 |
| Việc chọn sách giáo khoa làm sao đảm bảo sự công bằng, minh bạch. |
Tuy nhiên, Luật Giáo dục 2019 mới được được thông qua có hiệu lực từ năm 2020 lại giao việc lựa chọn SGK cho địa phương, nghĩa là UBND tỉnh quyết định việc chọn SGK. Như vậy, UBND tỉnh có thể giao cho sở GD&ĐT hay giao cho các cơ sở giáo dục lại phụ thuộc vào quyết định của từng địa phương. Ví dụ, UBND TP. Hà Nội giao trường chọn SGK, còn TP.HCM thì giao sở… Tất cả vấn đề này vẫn chưa được làm rõ khiến dư luận băn khoăn.
Vì thế, theo GS Đào Trọng Thi, quan trọng là việc Bộ chuẩn bị hướng dẫn quy trình lựa chọn SGK như thế nào để vừa phù hợp với Nghị quyết 88, vừa phù hợp với Luật Giáo dục.
Về vấn đề này GS Nguyễn Minh Thuyết nhận định, từ trước đến nay, các phòng, sở giáo dục và đào tạo vẫn quen chỉ đạo theo một bộ SGK nên dễ xảy ra trường hợp địa phương muốn cả tỉnh chọn một bộ SGK nhất định để dễ chỉ đạo. “Cũng không loại trừ khả năng sẽ có những tác động vật chất không tiện nói khiến sự chỉ đạo sai lệch”, GS Thuyết lưu ý.
GS Nguyễn Minh Thuyết cũng thông tin, trước nay vẫn có những chỉ đạo ngầm về chọn sách tham khảo, đôi khi những chỉ đạo này không cần văn bản. “Báo chí gần đây cũng đã phản ánh hiện tượng Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam chi lương cho các lãnh đạo và chuyên viên Sở GD&ĐT TP.HCM suốt 4 năm liền. Việc lãnh đạo và tất cả các chuyên viên chỉ đạo môn học của Sở nhận lương tháng của nhà xuất bản chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến quyết định chọn SGK”, GS Thuyết nhấn mạnh.
Tôn trọng quyền của các trường
Nghị quyết 88 của Quốc hội nêu rõ, các trường được quyền tự chọn SGK, song GS Nguyễn Minh Thuyết cho rằng, Bộ GD&ĐT cần có những quy định để thông tư hướng dẫn việc chọn SGK mang tính dài hạn hơn cho nhiều lớp và nhiều năm khác nhau.
“Được biết thông tư này chỉ phục vụ cho việc chọn SGK lớp 1 trong năm tới. Bộ nên xin ý kiến Quốc hội để hướng dẫn việc lựa chọn SGK vừa phù hợp với Nghị quyết 88, vừa phù hợp với Luật Giáo dục. Luật Giáo dục mới quy định UBND cấp tỉnh quyết định “việc chọn SGK”, chứ không nói UBND cấp tỉnh “quyết định chọn SGK”. Vậy thì UBND cấp tỉnh vẫn có thể giao cho các trường chọn theo Nghị quyết 88. Thông tư ấy cũng phải quy định trách nhiệm, quyền của các cơ quan quản lý nhà nước ở địa phương và các cơ quan quản lý giáo dục ở địa phương. Cụ thể là UBND cấp tỉnh được làm gì và không được làm gì, nhiệm vụ của Sở và các phòng GD&ĐT ra sao”, GS Thuyết nêu.
 |
| GS Thuyết cho rằng, việc chọn SGK giao cho trường là đúng, giao cho sở, tỉnh sẽ không thể sát thực tế bằng. |
GS Thuyết cho rằng, việc chọn SGK giao cho trường là đúng, giao cho sở, tỉnh sẽ không thể sát thực tế bằng. Các cơ quan cấp trên phải tôn trọng quyền dân chủ của các trường khi chọn SGK, không được chỉ đạo thiên lệch, kể cả chỉ đạo miệng. Tránh trường hợp cách đây chưa lâu, một vị giám đốc Sở GD&ĐT đứng lên giữa hội nghị ca ngợi hết lời một bộ sách, hay nói thẳng là chỉ chọn sách này sách kia. Như vậy thì cấp dưới sao dám chọn sách khác? Như vậy, cần gì Thông tư hướng dẫn thực hiện Nghị quyết 88 hay Luật Giáo dục nữa?
Bên cạnh đó, nhiều chuyên gia giáo dục cũng cho rằng, Bộ GD&ĐT nên công khai ý kiến đánh giá của Hội đồng quốc gia thẩm định SGK về từng cuốn sách: Phụ huynh, giáo viên đọc ý kiến thẩm định sẽ biết hội đồng thẩm định khen gì, chê gì, số phiếu cho từng cuốn sách ra sao. Có những cuốn sách chỉ được 3/4 số phiếu đánh giá “Đạt, không cần sửa chữa” cũng đã đạt; nhưng cũng có những cuốn sách được 100% số phiếu.
Tổng chủ biên Chương trình Giáo dục phổ thông mới cho rằng việc lựa chọn SGK cần làm hết sức cẩn thận, tránh trường hợp chọn SGK không phù hợp khiến thầy không dạy được, trò không học nổi thì rất dễ xảy ra “vỡ trận” SGK.
