Luật sư Phan Vũ Tuấn hiện là Phó chủ tịch Hội Sở hữu Trí tuệ TP.HCM, người đã dành 10 năm để theo dõi, hỗ trợ pháp lý cho hàng trăm doanh nghiệp nội dung trong và ngoài nước. Trong buổi phỏng vấn ngày 20/8 với Zing, luật sư Vũ Tuấn nhận định vụ việc Phimmoi bị khởi tố là tín hiệu đáng mừng cho ngành sản xuất nội dung tại Việt Nam.
Vi phạm của Phimmoi.net là ở tầm quốc tế
Với thời gian 10 năm quan sát mảng nội dung bản quyền số, ông nhìn nhận quy mô của nền tảng Phimmoi.net như thế nào?
- Phimmoi.net nổi lên ở Việt Nam từ những năm 2010. Sau thời gian dài hoạt động, trang này đổi tên miền vào khoảng tháng 4/2020
Theo trang web thống kê lượng truy cập Alexa, tính đến 27/7/2018, Phimmoi có thứ hạng 15 tại Việt Nam và 2.182 trên toàn cầu. Trang web này ước tính có khoảng 50 triệu khách truy cập hàng tháng.
Đến năm 2020, sau hàng loạt chính sách chặn truy cập của nhà mạng, vị trí của Phimmoi.net là 832 trên toàn thế giới, và đứng vị trí thứ 27 trong toàn bộ website trong ngành công nghiệp giải trí toàn cầu.
Theo dữ liệu từ SimilarWeb, đã có sự tăng trưởng 22% trong tổng số lượt truy cập kể từ tháng 4/2018 từ 45,1 lên 55 triệu vào tháng 6/2018. Trong đó 95,62% lưu lượng truy cập đến từ Việt Nam.
 |
| Quảng cáo xuất hiện tràn ngập trên các trang phim lậu. |
Phimmoi cung cấp quyền truy cập vào nhiều nội dung vi phạm, cả phim điện ảnh và phim truyền hình, bao gồm nội dung từ các hãng Hollywood.
Tính đến ngày 27/7/2018, Phimmoi có thư viện gồm 3.830 tựa phim điện ảnh và 2.697 phim truyền hình, bao gồm các tựa phim Hollywood mới phát hành. Trong đó một số phim chưa được phát hành ở bất cứ đâu trên thế giới. Nội dung mới luôn được cập nhật bổ sung thường xuyên trên trang web này.
Theo HypeStat, trang web này kiếm được khoảng 58.290 USD mỗi tháng từ doanh thu quảng cáo. Ngoài ra nguồn doanh thu còn được bổ sung bởi các trang web lưu trữ. Nguồn phim đến từ việc trang web sẽ trả cho người tải lên một khoản tiền nhất định trên 10.000 lượt xem.
Dựa trên phân tích quảng cáo từ hệ thống, từ tháng 7/2018, hầu hết nguồn quảng cáo của trang web là từ Skimlinks với 31,65%, MGID (30,40%), Propeller Ads Media (23,62%) và PopAds (14,33%).
Theo giá thị trường quảng cáo đen, Phimmoi thu phí một ô quảng cáo lên đến 25 triệu đồng/tuần, một đoạn TVC trước khi chiếu phim cũng có giá 20.000 đồng/1.000 lượt xem.
Sau khi trang web Phimmoi chính thức bị "khai tử" vào ngày 17/6/2020, chúng tôi ghi nhận những nhân vật đứng sau website phim lậu này không chịu dừng lại mà còn cho ra đời thêm nhiều tên miền mới như phimmoiz.net, phimmoizz.net, phimmoizzz.net và zphimmoi.com, phimmoii.org, zphimmoi.tv, phimmoi.be...
Ngoài các dữ liệu được ghi nhận trong phạm vi lãnh thổ Việt Nam nói trên, Phimmoi còn được biết đến ở một số quốc gia trên thế giới như Mỹ, Pháp, Canada và Hà Lan.
Nếu xét về số liệu các tác phẩm điện ảnh mà website Phimmoi đang lưu trữ và vi phạm thì website phimmoi là website vi phạm mang quy mô và tầm cỡ quốc tế.
Phim lậu tràn lan trên không gian mạng Việt
Ông đánh giá thế nào về thị trường web phim lậu tại Việt Nam?
Để đánh giá về quy mô phổ biến và số lượng của các website lậu chỉ đơn giản dùng từ khóa “xem phim online” trên trang Google. Có hơn 239 triệu kết quả được đưa ra trong 0,79 giây. Đáng chú ý, đứng đầu kết quả tìm kiếm đều là các website xem phim lậu.
Người dùng vào bất kỳ trang nào đều thấy các hình ảnh quảng cáo, clip quảng cáo tràn ngập. Như đã nói trên, chỉ riêng với Phimmoi, giá quảng cáo là 25 triệu đồng mỗi tuần cho việc hiển thị 1 TVC trước khi phim được chiếu và 18 triệu đồng mỗi tuần cho việc trình chiếu TVC ở giữa bộ phim.
 |
| Phimmoi.net ra hàng loạt tên miền từ khi bị nhà mạng chặn năm 2020. |
Ngoài ra, họ còn doanh thu quảng cáo tới từ các nguồn như Skimlinks, MGID, Propeller Ads Media, Google Ads và PopAds... Tổng nguồn thu của các trang web lậu là một con số khổng lồ.
Thị trường phim lậu tại Việt Nam hiện nay có thể nói là rất “sôi động” và chuyên nghiệp. Hiện tại, việc xây dựng các website phim lậu đang được các cá nhân, tổ chức vi phạm xem như là một phương thức startup để nhanh chóng kiếm tiền mà không cần vốn.
Có rất nhiều topic trên các diễn đàn công nghệ có tên tuổi tại Việt Nam được lập ra chỉ để bàn hướng xây dựng 1 website phim lậu mạnh mẽ, hiệu quả như thế nào, kỹ thuật lấy kho phim lậu ra sao, cách kiếm tiền từ quảng cáo như thế nào, làm sao để tránh bị khiếu nại bản quyền…
Chính vì tư duy làm giàu không cần vốn này mà thị trường phim lậu Việt Nam đang phát triển một cách mạnh mẽ và chuyên nghiệp, thậm chí “có tiếng” trên thế giới.
Hiện tại, dựa trên thống kê mà Phan Law Việt Nam ghi nhận được trong quá trình xử lý vi phạm của mình, tại Việt Nam đang có trên 200 website phim lậu hoạt động với nhiều hình thức vi phạm đa dạng. Họ có thể đăng tải và cho xem trực tuyến, kho lưu trữ và tải phim, các kênh xem phim hình thức livestream và kể cả các kênh review phim, tóm tắt phim 10 phút…
Doanh nghiệp sản xuất nội dung ảnh hưởng nặng nề vì phim lậu
Doanh nghiệp làm nội dung sẽ tự bảo vệ mình bằng những cách nào giữa thị trường tràn ngập web lậu như ở Việt Nam?
- Trong suốt những năm qua, chúng tôi có dịp tiếp xúc và làm việc với nhiều doanh nghiệp kinh doanh nội dung tại Việt Nam. Dù quy mô lớn hay nhỏ đều “đau đầu” với vấn nạn các trang web chiếu phim lậu tràn ngập. Nhiều bộ phim thậm chí mới chỉ phát hành ở nước ngoài, chưa tới ngày phát hành ở Việt Nam nhưng đã tràn ngập các trang mạng là điều thường xuyên diễn ra.
Thực trạng này khiến nhiều doanh nghiệp kinh doanh nội dung hoặc rất cân nhắc, thậm chí hạn chế sản xuất, xin cấp phép nội dung nước ngoài để trình chiếu tại Việt Nam. Bởi nỗi lo thiệt hại hiện hữu ngay trước mắt.
 |
| Người xem phim lậu có thể đối diện nhiều rủi ro bảo mật. |
Hiện tại, cách làm thông thường của các doanh nghiệp là phải thành lập một đội ngũ thường xuyên trực để liên lạc, yêu cầu chủ sở hữu các trang web chiếu phim lậu gỡ bỏ nội dung vi phạm.
Tuy nhiên, cách làm này hiệu quả chủ yếu dựa vào sự tự nguyện của các trang web chiếu phim lậu. Việc thành lập một đội ngũ thường xuyên trực như vậy tốn kém và hiệu quả mang lại khó đoán trước được nhưng bắt buộc phải duy trì.
Do vậy, các doanh nghiệp chia sẻ nội dung luôn mong muốn có sự can thiệp và tác động của các cơ quan nhà nước. Bởi lẽ, chỉ các doanh nghiệp tự mình hành động thì không có đủ thẩm quyền cũng như năng lực để triệt để điều tra, ngăn chặn các hành vi vi phạm.
Tôi cho rằng, việc khởi tố vụ án hình sự liên quan đến trang web lậu Phimmoi.net là một tín hiệu đáng mừng, cho thấy nhà nước đã quan tâm và có quyết tâm xử lý tội phạm này.
Mức án cho hành vi xâm phạm bản quyền
Sau khi bị kết án, người cầm đầu Phimmoi phải chịu những tội danh nào?
- Hành vi của Phimmoi là khai thác, sao chép, sử dụng, trình chiếu, truyền đạt các tác phẩm điện ảnh ra công chúng không được phép của chủ thể quyền và kinh doanh quảng cáo sản phẩm nhằm thu lợi bất chính với số tiền đặc biệt lớn.
Người thực hiện hành vi có thể bị xử lý về “Tội xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan” theo quy định tại Điều 225 BLHS với khung hình phạt cao nhất có thể lên đến 1 tỷ đồng hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm.
Đồng thời, người phạm tội còn có thể bị áp dụng hình phạt bổ sung là phạt tiền từ 20-200 triệu đồng. Ngoài ra, người này còn bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 1-5 năm.
 |
| Những người đứng sau Phimmoi.net có thể thu về hàng triệu USD sau 10 năm hoạt động. |
Bên cạnh trách nhiệm hình sự, chủ thể thực hiện hành vi phạm tội vẫn có thể bị các chủ sở hữu quyền khởi kiện theo thủ tục tố tụng dân sự, đòi bồi thường thiệt hại do hành vi vi phạm pháp luật của mình gây nên.
Điều đó có nghĩa, những người đứng đằng sau Phimmoi ngay cả khi đang chấp hành hình phạt tù vẫn phải bồi thường cho các chủ sở hữu nếu bị khởi kiện dân sự và có quyết định chấp nhận yêu cầu bồi thường của tòa án.
Việc khởi tố vụ án hình sự liên quan đến trang web lậu Phimmoi.net là một tín hiệu đáng mừng. - Phan Vũ Tuấn, Phó chủ tịch Hội Sở hữu Trí tuệ TP.HCM
Số tiền bồi thường mà tòa án ấn định sẽ căn cứ thiệt hại thực tế mà các chủ thể quyền phải gánh chịu, bao gồm các tổn thất về tài sản, mức giảm sút về thu nhập, lợi nhuận, tổn thất về cơ hội kinh doanh, chi phí hợp lý để ngăn chặn, khắc phục thiệt hại và các tổn thất về mặt tinh thần gây ra cho các chủ thể quyền bởi các hành vi xâm phạm.
Người xem phim lậu sẽ chịu thiệt
Người xem phim lậu có đối diện rủi ro pháp lý nào không thưa ông?
- Hiện pháp luật Việt Nam, chưa có cơ chế xác định người dùng cuối cùng (hay trong trường hợp này là người xem phim lậu) là chủ thể thực hiện hành vi xâm hại quyền tác giả, quyền liên quan theo quy định tại Điều 28 và Điều 35 Luật SHTT.
Do đó, người dùng cuối cùng không phải đối diện với rủi ro pháp lý nào.
Tuy nhiên, xét về mặt đạo đức, người xem phim lậu chính là “đồng phạm”, tiếp tay cho các chủ thể thực hiện hành vi. Có thể nói, nhân tố thật sự quyết định, gián tiếp tiếp tay cho sự phát triển của web phim lậu không ai khác chính là người dùng cuối cùng.
Không những vậy, việc xem phim lậu diễn ra phổ biến như hiện nay làm cho giới trẻ ngày càng có tư duy sai lầm rằng việc xem lậu là đúng đắn, xem phim trả phí là làm tiền cư dân mạng. Từ đó, người dùng đã cổ súy cho các hành vi vi phạm bản quyền tại Việt Nam hiện nay.
 |
| Phòng làm việc của một công ty chuyên giám sát vi phạm bản quyền tại Việt Nam. |
Cũng cần lưu ý, trên các website phim lậu hiện nay có rất nhiều các nội dung quảng cáo không phù hợp được hiển thị công khai, người dùng dễ dàng tiếp cận, trong đó phổ biến nhất là các quảng cáo vào các hoạt động cá độ bóng đá, đánh bạc và các nội dung đồi trụy.
Việc tiếp cận thường xuyên các quảng cáo làm cho người xem phim dễ bị ảnh hưởng và lôi kéo vào nội dung không lành mạnh, cá độ bóng đá.
Không những vậy, việc truy cập vào các website lậu có thể tiềm ẩn rủi ro với các chương trình, mã độc. Từ đó, các hệ thống mạng, mạng nội bộ công ty, thiết bị di động có thể bị vô hiệu hóa hoặc dùng cho mục đích vi phạm pháp luật mà chủ sở hữu của thiết bị đó không hay biết.
Nhìn rộng hơn, việc tiếp tay cho những website lậu cũng khiến quyền lợi của chính người xem bị ảnh hưởng. Từ việc tiếp cận với những bộ phim dịch sai ý nghĩa, chất lượng kém hay tới một lúc nào đó, sẽ không còn tồn tại những nhà sáng tạo nội dung.
Khi ấy, bên chịu rủi ro và bị ảnh hưởng lớn nhất, không phải các nhà sản xuất phim hay những website lậu, mà chính là những khán giả chúng ta.
