NHỮNG NGƯỜI KHỔ LUYỆN VỚI XIẾC

Trên sân khấu, các diễn viên xiếc toả sáng lộng lẫy, chinh phục con tim của hàng nghìn khán giả. Để có được thành quả đó, họ đã phải đánh đổi bằng rất nhiều mồ hôi, nước mắt nơi phòng tập.

Nỗi cực nhọc trên sàn tập

9h sáng, tại khu vực sân khấu chính của Rạp xiếc Trung ương Hà Nội rộn ràng bởi tiếng nhạc sôi động. Dưới ánh đèn sân khấu, hàng chục diễn viên trẻ thuộc Liên đoàn xiếc Việt Nam miệt mài luyện tập, chuẩn bị cho đêm diễn chính thức sẽ diễn ra trong vài ngày sau đó.

Là một trong những người có mặt sớm nhất ở phòng tập, diễn viên xiếc Hồng Thuý lẳng lặng chọn một góc nhỏ để làm những động tác khởi động. Sinh năm 1989, cô gái 29 tuổi đã có 17 năm gắn bó với nghề. Từng ấy năm học tập và biểu diễn xiếc cũng chính là từng ấy năm chị đem lòng yêu, tận tâm, say sưa, nghiêm túc với nghề.

Nhớ lại cơ duyên để đến với xiếc, Thuý tủm tỉm cười: “Hồi đó mình mới chỉ là cô bé 8 tuổi, trong một lần trường tổ chức cho học sinh đi xem xiếc, mình bị mê hoặc bởi ánh đèn sân khấu, bởi những động tác đu dây nhào lộn trên không của các cô chú diễn viên. Thế rồi mình đem ước mơ muốn được trở thành diễn viên xiếc với bố mẹ. Mình cũng rất bất ngờ khi bố mẹ lại đồng ý và ủng hộ quyết định của mình dù khi đó mới chỉ là một cô bé 8 tuổi".

Năm 2000, cô bé Thuý vào học tại Trường Trung cấp Nghệ thuật Xiếc và Tạp kỹ Việt Nam. Cũng giống như Thuý, hầu hết diễn viên xiếc được đào tạo chính quy từ khi mới chỉ 11 tuổi và phần nhiều trong số họ phải sống tự lập xa gia đình.

Trải qua 5 năm học tập và khổ luyện, học viên mới có được vài tiết mục cơ bản. Sau đó các diễn viên phải liên tục tập luyện để có được một tiết mục sở trường và giữ tiết mục đó cho tới khi kết thúc sự nghiệp biểu diễn.

Thế nhưng để khẳng định tài năng của bản thân, họ phải không ngừng tập luyện và sáng tạo ra những tiết mục mới và độc đáo. Khổ luyện là vậy nhưng thông thường tuổi nghề của diễn viên xiếc lại khá ngắn ngủi. Thông thường ở nữ không quá 35 tuổi và nam giới khoảng 40 tuổi là thời điểm phải giải nghệ.

Các động tác trình diễn càng hấp dẫn người xem bao nhiêu bởi sự mạo hiểm thì nguy cơ tai nạn lại càng dễ đến với diễn viên xiếc bấy nhiêu. Dù là khi tập luyện hay biểu diễn, chỉ một sơ suất nhỏ cũng có thể dẫn đến chấn thương. Nếu nhẹ thì xây xước, bong gân trật khớp…. còn nặng hơn có thể phải giã từ sự nghiệp thậm chí nguy hiểm tới tính mạng.

Ngoài sự tập trung cao độ, bảo hiểm cẩn thận các nghệ sĩ xiếc không quên nguyên tắc bất thành văn: “Sàn tập đổ mồ hôi thì sàn diễn khỏi đổ máu”.

Toả sáng dưới ánh đèn sân khấu

Những ngày này khi đến thăm rạp xiếc Trung ương, chúng tôi không khỏi bất ngờ bởi bất kỳ show diễn, khung giờ nào trong ngày cũng đầy ắp khán giả. Hơn 1.000 ghế ngồi hầu như không còn chỗ trống. Phía trên khán đài những tràng pháo tay và tiếng reo hò vang dội khắp tứ phía khiến bầu không khí trở nên sôi động.

Giữa thời buổi công nghệ phát triển hiện đại, khi mà cả người lớn lẫn trẻ nhỏ đều dễ dàng tiếp cận với mọi loại hình giải trí từ phim ảnh tới âm nhạc, trò chơi điện tử…. chỉ qua chiếc màn hình điện thoại thì tại đây có một bầu không khí khác hẳn. Khi đứng giữa sân khấu hình tròn quen thuộc, không gian và mùi vị có gì đó cũ kỹ của một rạp xiếc đã nhiều năm tuổi, khán giả có cảm xúc đặc biệt mà khó có bộ môn nghệ thuật nào có thể làm được.

Hơn 1.000 khán giả với đủ mọi độ tuổi từ các em nhỏ háo hức khi được bố mẹ dẫn đi xem xiếc, cho tới các ông, các bà nay đã ngoài 70 tuổi thậm chí cả du khách nước ngoài… trên khuôn mặt ai cũng không giấu nổi nhiều cung bậc cảm xúc… một chút tò mò pha lẫn sợ hãi nhưng cũng đầy phấn khích.

Phía đằng sau cánh gà, các diễn viên cũng đang nhanh chóng sửa soạn trang phục, trang điểm để chuẩn bị cho đêm diễn đầu tiên ra mắt phục vụ khán giả mùa Tết thiếu nhi 1/6. Công sức luyện tập chuẩn bị cả tháng trời đều đổ dồn để chuẩn bị cho hai giờ đồng hồ toả sáng trên sân khấu nên trên mặt ai cũng biểu hiện nét căng thẳng pha lẫn phấn khích. Đối với người nghệ sĩ, mỗi một lần biểu diễn, được đứng trên sân khấu đều là những phút giây đặc biệt để trân trọng, bởi đối với họ sân khấu chính là “thánh đường”.

Bất chấp cái nắng nóng oi ả của mùa hè, chàng diễn viên trẻ Vũ Thanh Tuấn (1990, Phú Xuyên, Hà Nội) nhanh chóng khoác lên mình bộ đồ diễn khỉ đột lông lá xù xì nặng tới 5 kg cùng chiếc mặt nạ che kín mít khuôn mặt. Nhập vai chú khỉ thần sinh sống trong khu rừng thần tiên, Thanh Tuấn tay trong tay cùng người bạn diễn cũng là bạn gái của mình Bùi Thu Hương (1993, Bắc Giang) vào vai cô công chúa xinh đẹp.

Họ cùng nhau tay trong tay thể hiện những màn vũ đạo đẹp mắt nhưng cũng vô cùng mạo hiểm trên không trung khiến hàng nghìn khán giả ở phía dưới không thể ngừng hò hét, vỗ tay tán thưởng.

Đối với cả Bùi Hương và Thanh Tuấn, họ đến với nghề xiếc từ khi còn là cậu bé, cô bé học sinh. Qua 15 năm gắn bó, đối với cả Hương, Tuấn hay rất nhiều diễn viên khác, xiếc không chỉ là nghề mà đó còn là cái nghiệp. Mỗi lần chấn thương, mỗi lần vấp ngã là một bài học để họ phải nỗ lực hơn, chiến thắng bản thân và chinh phục được khán giả.

“Chấn thương thì nhiều lắm, mà đối với nghề diễn viên xiếc thì việc chấn thương trong lúc luyện tập hay biểu diễn là điều chắc chắn sẽ xảy ra chỉ có điều sớm hay muộn và mức độ nặng nhẹ ra sao thôi”, Hương tâm sự.

Trong một lần tập luyện chuẩn bị cho Liên hoan Xiếc quốc tế lần thứ 5 - 2016 tổ chức ở Huế, trong quá trình luyện tập Hương bị chấn thương nặng ở chân, đi khám, bác sĩ khuyên nên dừng biểu diễn xiếc bởi chỉ một chấn thương nhỏ nữa thôi sẽ không thể giữ lại cái chân được. Lời nhận định ấy như xé nát trái tim của cô diễn viên trẻ tuổi với biết bao hoài bão, ước mơ phía trước.

Thế nhưng vì yêu nghề, nhớ bạn diễn mà Hương kiên trì bó bột, bó lá thuốc. “Sau 2 tháng chữa trị, em cố gắng tới rạp và luyện tập cùng mọi người. Khi âm nhạc cùng ánh đèn sân khấu nổi lên cùng tiếng vỗ tay cổ vũ của bạn bè chính là nguồn động lực để em tiếp tục luyện tập, giúp em quên đi cái đau đớn hành hạ dưới mỗi bước chân", cô tâm sự.

"Hãy cứ hết mình vì nghề đi rồi nghề sẽ đền đáp lại cho mình một cách xứng đáng” - lời căn dặn của lớp đàn anh đi trước đã tiếp thêm tinh thần cho Hương vượt qua khó khăn. Quả thực, tiết mục “Chuyện tình Romeo và Juliet” của em và Tuấn năm đó đã giành được HCV. Nếu như chỉ vi một phút nản lòng mà bỏ nghề có lẽ em sẽ không bao giờ có được thành công như ngày hôm nay”, diễn viên Bùi Thu Hương nhớ lại.

Khó khăn, vất vả là vậy nhưng để mang lại tiếng cười trên sân khấu, niềm vui đọng trên đôi mắt của hàng nghìn khán giả và trên hết là tình yêu cháy bỏng với nghề, khát khao chinh phục đỉnh cao của các diễn viên xiếc khiến người ta không thể không cảm phục.

Người truyền lửa đam mê

Khi ánh đèn sân khấu vụt tắt, những người nghệ sĩ xiếc lại trở về với cuộc sống đời thường với chuyện chăm lo cho gia đình và bản thân….

Khi không còn khoác lên mình những bộ trang phục lộng lẫy, không còn toả sáng dưới ánh đèn sân khấu nữa, họ lại đứng dưới sàn tập, làm bệ đỡ cho lớp đàn em tiếp nối. Nghệ sĩ Tống Toàn Thắng là một trong số ít những người như vậy.

Gần 30 năm gắn bó với nghiệp xiếc, “Chàng Thạch Sanh xuyên thế kỷ” của Việt Nam giờ đây không còn thường xuyên biểu diễn trên sân khấu nữa. Hiện nay anh là Phó giám đốc Liên đoàn Xiếc Việt Nam, bận rộn trăm bề với đủ loại giấy tờ, bản thảo, khách hàng….

Tuy nhiên, hễ có thời gian rảnh anh lại đích thân xuống sàn tập ân cần chỉ bảo cho lớp đàn em kế cận từng động tác nhỏ nhất đến nội dung toàn bộ buổi diễn sao cho phù hợp với khán giả nhưng vẫn đảm bảo yếu tố nghệ thuật riêng biệt của người làm xiếc.

Là người có kinh nghiệm lưu diễn nhiều nhất tại liên đoàn với nhiều chuyến đi công tác tại nước ngoài nhiều năm và giành nhiều giải thưởng cao quý cả trong và ngoài nước, trải qua cả chục lần suýt chết khi đang biểu diễn NSƯT Tống Toàn Thắng thừa hiểu được nỗi vất vả của thế hệ kế cận mình đang phải đối mặt.

“Xiếc là môn nghệ thuật đặc thù, là nghề mà anh lấy sự nguy hiểm tới tận tính mạng ra để mang đến trải nghiệm mới cho khán giả. Nhắc đến xiếc là nói đến những điều phi thường mà chỉ người nghệ sĩ dày công tập luyện mới làm được. Thế nhưng…”, nén tiếng thở dài, nghệ sĩ Tống Toàn Thắng trầm ngâm tiếp lời.

“Lương không đủ sống, công việc nguy hiểm gấp nhiều lần những nghề khác, tuổi nghề lại ngắn…. là những khó khăn mà diễn viên trẻ đang gặp phải. Chắc chỉ có ở nghề xiếc mới có cảnh sếp “nịnh” nhân viên đi ăn trưa cùng, nếu không chúng nó dỗi bỏ việc thì lấy ai mà diễn”, nam nghệ sĩ chia sẻ.

Để có được những tiết mục đẹp mắt, kịch bản lôi cuốn khán giả cũng như đảm bảo quá trình tập luyện, biểu diễn của diễn viên được an toàn, phía sau dàn diễn viên trẻ đang thoả sức toả sáng trên sân khấu luôn có bóng dáng của người anh lớn mà lớp đàn em kế cận trìu mến gọi là “chú Thắng”.

“Công việc ở liên đoàn bận rộn lắm, nhưng làm sao tôi bỏ bọn trẻ được, mỗi dịp rảnh rỗi tôi phải tranh thủ xuống sân tập để hướng dẫn các em, khớp nhạc với từng động tác sao cho chuẩn xác vừa phải đảm bảo nội dung phù hợp với khán giả”, nghệ sĩ họ Tống nói.

"Hãy cứ hết mình vì nghề đi rồi nghề sẽ đền đáp lại cho mình một cách xứng đáng” - câu nói này được nghệ sĩ Tống Toàn Thắng khắc ghi trong suốt cuộc đời làm nghề của mình và cũng là bài học mà anh luôn dặn dò lớp học trò kế cận phải khắc cốt ghi tâm.