Nhạc sĩ Nguyễn Mạnh Tiến và những thể nghiệm trong 'Vũ điệu trên mây'

Nhạc sĩ Nguyễn Mạnh Tiến, một trong 2 “cha đẻ” tạo ra âm hưởng rất riêng cho Vũ điệu trên mây có những chia sẻ thú vị quanh việc sáng tác nhạc cho show diễn này.

- “Vũ điệu trên mây” là một show diễn khá đặc biệt khi kết hợp các tầng lớp văn hóa khác nhau của Tây Bắc. Phần âm thanh của show có phải là thách thức lớn với anh không?

- Sau khi ý tưởng show được đạo diễn Phạm Hoàng Nam đưa ra, ê-kíp phụ trách âm nhạc chỉ có khoảng một tháng để chuẩn bị. May mắn là suốt 20 năm qua, tôi đã lang thang qua nhiều nơi ở Đông - Tây Bắc và đặc biệt thích âm nhạc của vùng đất này. Ở đó có tiếng đàn truyền thống của người Mông, tiếng trống của người Dao và kèn của người Tày Nùng. Vì vậy, khi nhận lời làm show, chúng tôi rất hào hứng.

Ê-kíp chia nhau đi thực tế các vùng miền, đóng vai những nhà dân tộc học trước khi sáng tác. Mục đích cuối cùng là tạo ra âm nhạc bao hàm nhiều nhất cộng đồng Tây Bắc.

Nhạc sĩ Mạnh Tiến cho biết ê-kíp của anh hào hứng khi àm nhạc cho show diễn.

- Mỗi một dân tộc có những nhạc cụ riêng. Ý tưởng kết hợp chúng lại thành một chỉnh thể đến với anh như thế nào?

- Trước đây, tôi từng làm giám đốc cho một dàn nhạc tập hợp nhạc cụ của khoảng 40 dân tộc. Nó mang đến kinh nghiệm rất hay, gần giống với ý tưởng tạo nên dàn nhạc giao hưởng. Ở đây, chúng tôi cũng muốn thành lập một dàn nhạc giao hưởng riêng của các dân tộc vùng Hoàng Liên Sơn.

Chúng tôi thử lấy Pí của người Thái, sáo của người Mông, kèn nứa của người Dao trộn lại với nhau. Đôi khi, ê-kíp lại sử dụng tiếng hát được thu trực tiếp để kết hợp. Việc này rất ít người làm, nhưng quan điểm của chúng tôi là âm nhạc cần có sự giao lưu.

Trải qua nhiều thử nghiệm, cuối cùng, chúng tôi đã thành công trong việc kết hợp. Trong phần đầu, âm nhạc của show có đàn tính của người Tày chìm thành giai điệu, tiếng sáo của người Mông lướt lên trên, tiếng trống và kèn nứa của người Dao giữ phách. Hay ở đoạn sau, tiếng sáo Bắc Bộ, tiếng trống người Dao ẩn chìm trên nền nhạc Phật...

Bất cứ dân tộc nào khi nghe những giai điệu đó đều nhận ra phần âm thanh hồn cốt của mình, nó vừa chung, nhưng cũng rất riêng.

"Vũ điệu trên mây" mang hơi thở mới với sự kết hợp độc đáo của các nhạc cụ dân tộc.

- “Vũ điệu trên mây” là một show vũ kịch với tiết tấu biến đổi liên tục. Trong khi đó, âm nhạc truyền thống Tây Bắc lại có giai điệu khá mênh mang và dài. Anh và ê-kíp đã giải quyết sự khác biệt này như thế nào?

- Toàn bộ dải âm thanh riêng biệt từ các loại nhạc cụ khác nhau được chúng tôi kết hợp theo phong cách world music. Thể loại âm nhạc này không biên giới, khai thác chất liệu âm nhạc dân gian của các vùng miền; không bó buộc trong phong cách thể hiện mà có thể pha trộn nhiều thể loại âm nhạc.

Phong cách này đặc biệt phù hợp với show diễn đại chúng. Chúng tôi đã kết hợp âm nhạc truyền thống của Tây Bắc với nền nhạc hiện đại của châu Âu và Mỹ, tạo tiết tấu và độ mở. Vì vậy, dù sử dụng nhạc cụ dân tộc, người nghe vẫn có cảm giác rất trẻ trung và khỏe khoắn.

Người nghe, người xem có thể tìm thấy cả sự trẻ trung, hiện đại của show diễn.

- Điểm xuyết trong dải âm nhạc của “Vũ điệu trên mây” còn là những âm thanh rất lạ, khi là tiếng cười khúc khích, lúc lại như tiếng chim líu lo. Thậm chí, ở phần 2, tiếng tụng kinh, gõ mõ và cả câu kệ... cũng được cài vào. Đây có phải điểm nhấn giữa “dàn giao hưởng”của anh?

- Ngay từ khi bắt tay vào khởi động, đạo diễn Phạm Hoàng Nam đã luôn muốn có sự đa dạng. Ở phần đầu, khán giả nghe thấy một tiếng cười trong vắt vang lên giữa những điệu múa Mường Hoa. Nó tượng trưng cho sự hồn nhiên của đồng bào Tây Bắc. Một tiếng cười trong không gian buổi sáng sớm hay giữa phiên chợ làm cuộc sống nhẹ tênh và thanh thản.

Đến giai đoạn tâm linh hội tụ thì một loạt chất liệu khác được sử dụng. Đó là tiếng chuông tầng tầng, lớp lớp đánh dấu cho bước chuyển cảnh từ văn hóa hội hè sang miền tâm linh. Đó là tiếng tụng kinh được thu từ cả người Việt lẫn đất Phật Tây Tạng. Những âm thanh ấy tạo ra không khí thiền, hướng người xem, người nghe tới sự tĩnh lặng trong tâm hồn, đúng như ý đồ nghệ thuật của đạo diễn.

Đặc biệt, câu kệ của thiền sư Thích Nhất Hạnh ở gần cuối là một điểm nhấn táo bạo, hướng tất cả tới cái tâm trong sáng. Đôi khi trong cuộc sống, một sát na như thế đã đáng quý. Tất nhiên, ở phía dưới tất cả, chúng tôi vẫn sử dụng guitar của châu Âu để tạo nền cho tiếng chuông, mõ và âm thanh tụng kinh theo đúng phong cách world music.

Nhiều nét văn hóa đặc trưng Tây Bắc được lồng ghép trong show diễn.

- Phần lớn nghệ sĩ chơi nhạc cụ của show đều là dân “nghiệp dư”. Điều này có thuận lợi và khó khăn gì?

- Việc tập luyện cho các nghệ sĩ “nghiệp dư” tương đối vất vả, điển hình như đối với cây kèn nứa. Đây là loại nhạc cụ của người Dao ở Yên Bái, nhưng hiện nay chỉ còn một nghệ nhân làm được. Tôi buộc phải thu âm lại rồi về hướng dẫn anh em tập. Tuy nhiên, dường như vì không chuyên và mộc mạc nên tất cả âm thanh mà nghệ sĩ không chuyên tạo ra lại rất gần, rất đời và cũng rất đáng yêu theo đúng chất Tây Bắc.