Những ngày qua, nhiều người gọi điện thoại bày tỏ xung quanh câu chuyện môi trường biển bị ô nhiễm với hiện tượng cá chết hàng loạt tại các tỉnh Trung Trung Bộ với ông Phạm Văn Chi, nguyên Chủ tịch UBND tỉnh Khánh Hòa.
Vịnh đẹp như thế, làm thép thì còn gì môi trường
Nhiều người nhớ đến ông Chi lúc này, bởi ông là người đã quyết liệt, kiên trì đấu tranh loại dự án nhà máy thép có công suất, vốn đầu tư “khủng” ra khỏi khu vực Đầm Môn, vịnh Vân Phong thuộc huyện Vạn Ninh (Khánh Hòa) cách đây 9 năm với các nguy cơ môi trường có thể dẫn đến từ nó. Giá trị việc làm của ông Chi ngày càng hiện hữu, nhất là khi người ta liên tưởng đến hiện tượng cá biển chết hàng loạt đang đặt ra nghi vấn có liên quan đến hoạt động nhà máy thép của Công ty Formosa tại Vũng Áng (Hà Tĩnh).
Theo hồ sơ, giữa năm 2007, Tập đoàn Posco (Hàn Quốc) đề xuất dự án đầu tư nhà máy thép liên hợp tại vịnh Vân Phong có tổng mức đầu tư đến 11,5 tỷ USD, được xem là dự án lớn nhất Việt Nam về sản xuất thép thời điểm đó.
“Lúc đó, toàn bộ lãnh đạo tỉnh Khánh Hòa, hầu hết các bộ, ngành trung ương, trừ Bộ TN&MT đều thống nhất đề nghị cho xúc tiến triển khai dự án nhà máy thép của Posco. Chính vì thế, tháng 1/2008, Thủ tướng cũng đã đồng ý chủ trương cho lập dự án. Nhận thấy có quá nhiều hiểm họa đối với môi trường ở một dự án sản xuất thép lớn như thế, tôi kiên quyết đấu tranh, đề nghị không chấp nhận dự án này.
Tôi nói Đầm Môn đẹp như thế mà cho san lấp, làm nhà máy thép thì còn gì môi trường. Thế nhưng trong các cuộc họp của tỉnh, tôi nói hầu như không ai nghe. Ngược lại, Ban Thường vụ Tỉnh ủy còn ra chủ trương quán triệt đến cấp chi bộ, là mọi đảng viên phải có trách nhiệm ủng hộ dự án đó. Tỉnh đã cử nhiều đoàn cán bộ qua Hàn Quốc khảo sát, tham quan nhà máy thép của Posco, khi về ai cũng khen nức nở; riêng tôi dứt khoát không đi” - ông Chi nhớ lại.
|
|
|
Một góc vịnh Vân Phong, nơi Tập đoàn Posco đề xuất xây dựng nhà máy thép. |
Là một kỹ sư chế tạo máy, ông Phạm Văn Chi lặng lẽ đi thu thập nhiều tài liệu để phân tích, chỉ rõ nguy cơ gây ô nhiễm môi trường từ đại dự án trên.
“Tôi biết rằng công nghiệp luyện gang thép là ngành công nghiệp có nhiều nguy cơ gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng trên quy mô rất lớn. Tôi không nói vo mà có cơ sở khoa học, phân tích các thông số cụ thể của các phản ứng hóa học trong quá trình sản xuất thép. Với công suất 15 triệu tấn thép mỗi năm của dự án phải dùng bao nhiêu tấn quặng, bao nhiêu tấn than, tiêu thụ bao nhiêu ôxy, rồi thải ra bao nhiêu tấn xỉ than cùng những độc tố nào…
Tôi tính toán và biết rằng mỗi năm nhà máy này thải ra hàng triệu tấn chất thải công nghiệp, phần lớn là độc hại. Với lượng chất thải như vậy, không chỉ môi trường vùng biển Khánh Hòa mà cả khu vực duyên hải Nam Trung Bộ sẽ bị tàn phá” - ông Chi nói.
Của để dành cho con cháu mai sau
Bản kiến nghị với những phân tích thuyết phục của ông Chi được gửi đến Tổng Bí thư, Chủ tịch nước, Thủ tướng cùng các bộ, ngành trung ương. Sau khi nhận bản kiến nghị này, trung ương đã yêu cầu tổ chức hội thảo để xem xét lại dự án.
Trả lời báo chí sau đó, cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt khi đó chỉ rõ: “Cần phải có tầm nhìn dài hạn hơn trước những công trình thế kỷ như ở Vân Phong. Dự trữ tài sản của một quốc gia không chỉ là tiền bạc mà còn là đất đai, các tài nguyên thiên nhiên, lợi thế tự nhiên khác. Đó là của để dành cho con cháu chúng ta mai sau”.
Kiến nghị của ông Chi cũng nhận được sự ủng hộ của Bộ TN&MT, nhất là khi Tập đoàn Posco khi ấy chưa đưa ra được giải pháp xử lý môi trường triệt để.
Tại cuộc làm việc với UBND tỉnh Khánh Hòa hồi tháng 7/2008, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng lưu ý đây là dự án liên quan đến vấn đề môi trường nên phải cực kỳ quan tâm, tỉnh Khánh Hòa phải đảm bảo môi trường sạch để phát triển bền vững. Thủ tướng cũng nhấn mạnh: Ưu tiên số một cho việc xây dựng cảng trung chuyển container quốc tế Vân Phong và bảo vệ môi trường là hai vấn đề không gì đánh đổi được.
Một tháng sau, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng chính thức không chấp thuận dự án đầu tư nhà máy thép của Posco tại vịnh Vân Phong. “Tôi nghĩ mình đã làm một việc để sau này không bị con cháu oán hận” - ông Chi chia sẻ.
Không đánh đổi môi trường lấy lợi ích kinh tế trước mắt
Việc không cho đầu tư dự án nhà máy thép của Posco là hợp lý vì dự án không đánh giá, đảm bảo được môi trường chiến lược vịnh Vân Phong. Điều đó cho thấy chúng ta không đánh đổi môi trường để lấy lợi ích kinh tế trước mắt. Đối với Khánh Hòa, việc bảo vệ môi trường ven biển là quan trọng nhất nhằm đảm bảo phát triển bền vững du lịch, dịch vụ. Do đó, các dự án đều được kiểm soát, giám sát rất chặt về môi trường.
Ông Võ Tấn Thái, Giám đốc Sở TN&MT tỉnh Khánh Hòa
‘Môi trường sống của dân phải đặt lên hàng đầu’
Trong những năm gần đây, nhiều địa phương đã mạnh dạn khước từ các dự án đầu tư béo bở hàng tỷ đôla, vì hiểu rõ những nguy cơ ô nhiễm môi trường kèm theo sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng sống của người dân trong tương lai. Họ chọn lựa một lối đi khác văn minh hơn.
Điển hình là Đà Nẵng, TP này đã từng từ chối nhiều dự án có nguy cơ ảnh hưởng đến môi trường để phụng sự cho mục tiêu xây dựng nơi đây trở thành một TP đáng sống.
Cụ thể, cuối năm 2007, Bí thư Thành ủy Đà Nẵng Nguyễn Bá Thanh và lãnh đạo TP khi đó đã quyết định từ chối các dự án đầu tư trực tiếp nước ngoài có số vốn lên đến gần 3 tỷ USD gồm: dự án xây dựng nhà máy sản xuất thép của liên doanh China Steel Corporation (Đài Loan), Sumitomo Metal Industries Corp (Nhật) và dự án xây dựng nhà máy sản xuất bột giấy của Nhật… khi các nhà đầu tư này ngỏ ý muốn đầu tư vào TP Đà Nẵng.
Ngày 5/12/2011, cũng chính ông Nguyễn Bá Thanh trong cuộc làm việc với Hiệp hội Các nhà kinh doanh châu Á đến tìm kiếm cơ hội đầu tư tại Đà Nẵng, đã thông tin TP Đà Nẵng đang hướng tới một đô thị sạch, kiểu mẫu nên đã từ chối hai nhà đầu tư nước ngoài xin xây dựng hai dự án thép và sản xuất bột giấy có tổng vốn lên đến 4 tỷ USD.
Mới đây nhất, cuối tháng 3/2015, TP Đà Nẵng cũng thông tin đã xin được từ chối dự án lớn về dệt nhuộm, vì lo sợ ảnh hưởng đến môi trường. Cụ thể, một tập đoàn dệt may của Hong Kong đã đến khảo sát tại Đà Nẵng và ngỏ ý muốn xây dựng một nhà máy khoảng 200 triệu USD tại đây, và một công ty của Hàn Quốc cũng đặt vấn đề cần đến 30 ha đất để làm khu liên hợp dệt nhuộm. Tuy nhiên, do hai dự án có công đoạn nhuộm có khả năng gây ô nhiễm môi trường nên TP đã từ chối hai dự án này.
Theo ông Lê Cảnh Dương, Giám đốc Trung tâm Xúc tiến đầu tư TP Đà Nẵng, đối với các dự án có thể làm ảnh hưởng đến môi trường rất lớn như sắt thép thì chúng tôi tham mưu cho lãnh đạo TP không nên tiếp nhận. “Vì cái được trước mắt chúng ta đều biết là giải quyết việc làm, tạo nguồn thu nhưng hậu quả về sau này sẽ rất khó khắc phục” - ông Dương nói.
Trao đổi với Pháp Luật TP HCM, Bí thư Thành ủy Đà Nẵng Nguyễn Xuân Anh cho hay: “Chủ trương của TP là xây dựng TP môi trường, xanh-sạch-đẹp nên không thể chấp nhận đánh đổi những dự án ảnh hưởng đến môi trường của TP”.
Cũng theo ông Nguyễn Xuân Anh, không chỉ hiện nay TP không “mặn mà” với các dự án có nguy cơ ảnh hưởng đến môi trường mà nhiều vị lãnh đạo tiền nhiệm cũng đã xác định như vậy. “Có một số dự án lên cả mấy tỷ USD nhưng TP vẫn từ chối vì thấy nguy cơ ảnh hưởng đến môi trường quá. Để họ đầu tư cũng được nhưng vấn đề môi trường sống của người dân, hậu quả sau này do nó gây ra sẽ xử lý sao đây? TP luôn cân nhắc điều đó” - ông Anh nói.
Ông Anh nhấn mạnh môi trường sống của người dân phải đặt lên hàng đầu. “Định hướng chính của TP là muốn du lịch, dịch vụ phát triển trước tiên là phải có môi trường tốt. Nếu môi trường không tốt, ô nhiễm thì khách làm sao tới Đà Nẵng. Lãnh đạo TP chúng tôi có quan điểm như vậy. Khách tới Đà Nẵng để nghỉ dưỡng, ăn uống và đi du lịch mà TP ô nhiễm, bụi bẩn thì không thể chấp nhận được. Đó cũng là lý do mà lãnh đạo TP từng từ chối một số dự án lớn có ảnh hưởng đến môi trường” - ông Anh nói.
