Sách Guinness từng ghi nhận thám tử Sherlock Holmes của nhà văn Arthur Conan Doyle là “nhân vật được khắc họa nhiều nhất trên màn ảnh”. Từ John Barrymore trong thập niên 1920 cho tới Vasily Livanov trong thập niên 1970, hay gần đây có Robert Downey, Jr. và Benedict Cumberbatch, rất nhiều diễn viên đã tạo dựng tên tuổi bằng việc tái hiện hình ảnh vị thám tử đại tài theo các cách khác nhau.
Đó có thể là một Sherlock Holmes hoàn toàn trung thành với nguyên tác, sắc sảo, lạnh lùng “phớt Ăng-lê” như Livanov, hay một Holmes tinh quái, hài hước của Robert Downey, Jr., hay thậm chí một Holmes được “hiện đại hóa” trong bối cảnh London thế kỷ 21 qua phần thể hiện của Cumberbatch. Tuy nhiên, giống như nguyên tác văn học của Conan Doyle, hầu như tất cả các tác phẩm phim ảnh về Sherlock Holmes đều tập trung vào tài quan sát và khả năng lập luận siêu phàm của vị thám tử lừng danh, những phẩm chất giúp ông tìm ra lời giải cho mọi vụ án dù là hóc búa nhất.
 |
| Bộ phim Mr. Holmes (2015) đem đến hình ảnh thám tử Sherlock Holmes già nua, yếu đuối, phải chống chọi với căn bệnh mất trí nhớ ở tuổi 93. |
Nhưng bản thân Sherlock Holmes là con người thế nào? Có bao giờ ông cảm thấy cô độc trong những năm tháng cuối đời không còn nhiều người thân thiết ở bên? Khi lui về dưỡng già tại vùng đồng quê Sussex, ông sống ra sao khi hai người đồng hành ít ỏi là bác sĩ Watson và bà chủ nhà phúc hậu Hudson không còn nữa? Đó chính là những câu hỏi mà bộ phim Mr. Holmes đến từ đạo diễn Bill Condon, được chuyển thể từ cuốn tiểu thuyết A Slight Strick of the Mind của Mitch Cullin, muốn đặt ra.
Khác xa hình tượng Sherlock Holmes mạnh mẽ, nhiệt huyết phá án vốn rất quen thuộc trong cả điện ảnh lẫn truyền hình, Mr. Holmes đem tới cho khán giả hình ảnh vị thám tử ở tuổi 93! Không còn London náo nhiệt, chẳng còn những vụ án ly kỳ, ông lão Sherlock Holmes (Ian McKellen) lui về ở ẩn tại một nông trang hẻo lánh vùng Sussex, Anh. Bên cạnh ông lúc này là bà Munro (Laura Linney) - người phụ nữ góa chồng giúp việc cho Holmes, và đứa con trai nhỏ Roger (Milo Parker) của bà. Sherlock Holmes giờ chỉ có thú nuôi ong giản dị, sống hoàn toàn cô độc với ký ức và hào quang về thời phá án xưa cũ.
Nhưng ngay cả đám ký ức ấy cũng chuẩn bị rời bỏ Sherlock Holmes bởi chứng mất trí nhớ đang khiến ông quên dần những gì đã “thực sự” diễn ra trong quá khứ, thay vì những chi tiết được bác sĩ Watson “kịch tính hóa” qua các trang giấy. Tất nhiên, bản năng quan sát thiên bẩm của Holmes vẫn chảy trong máu vị thám tử, nhưng ông không còn đủ sức khỏe hay nhiệt tâm để giải mã bí ẩn. Bởi thế mà Holmes từ chối lời đề nghị chân thành của Umezaki (Hiroyuki Sanada) - một người hâm mộ ông từ nước Nhật xa xôi.
 |
| Khi đã gần đất xa trời, Sherlock Holmes vẫn phải đối mặt với ba "vụ án". Qua đó, khán giả được thấy hình ảnh vị thám tử huyền thoại hiện lên gần gũi hơn, con người hơn. |
Sherlock Holmes thậm chí không còn nhớ nổi tại sao ông quyết định về hưu, từ bỏ sự nghiệp thám tử sau vụ án cuối cùng xoay quanh người phụ nữ bí ẩn Ann Kelmot (Hattie Morahan). Bởi thế, để có thể sống tiếp những ngày tháng cuối đời, ông phải “phá” được ba “vụ án”: giữ lại hai người thân thiết cuối cùng bên ông là bà Munro và cậu bé Roger, đưa ra câu trả lời thỏa đáng dành cho Umezaki về câu hỏi đau đáu đến từ gia đình người Nhật Bản, và lục lại trong ký ức cái kết thực sự của câu chuyện về Ann Kelmot.
Là câu chuyện về Sherlock Holmes của buổi xế chiều, Mr. Holmes không chứa đựng cốt truyện ly kỳ với những cảnh hành động đuổi bắt giữa thủ đô London, hay các đoạn thoại dài lột tả suy đoán tinh tế của nhân vật. Tuy nhiên, bộ phim lôi cuốn khán giả bằng một cuộc đuổi bắt khác: cuộc đuổi bắt giữa Sherlock Holmes với ký ức đang phai tàn. Có thể cuộc đuổi bắt ấy không đem lại nhiều thời khắc giật gân, ngạc nhiên tới nghẹt thở, nhưng nó mang tới cái nhìn rất mới về vị thám tử lừng danh. Đó là cái nhìn khiến Sherlock Holmes huyền thoại trở nên gần gũi hơn với đời thực, với đủ các cung bậc tình cảm, từ hạnh phúc, hy vọng, cho tới buồn bã, tuyệt vọng.
Hiếm khi nào trên màn ảnh, Sherlock Holmes lại được khắc họa bằng rất nhiều khoảnh khắc yếu lòng vì thất bại và cô độc như trong Mr. Holmes. Nhưng đạo diễn Bill Condon cùng nhóm biên kịch khéo léo xử lý các trường đoạn đượm màu bi kịch, giúp hình ảnh nhân vật không bị xấu đi. Trái lại, những ai hâm mộ vị thám tử lừng danh sẽ cảm nhận thấy rõ ràng cái bi kịch rất con người của một huyền thoại đã vì nghề nghiệp, vì niềm say mê phá án mà dần mất đi mối dây cảm xúc với thực tại, với những con người bình thường xung quanh bản thân.
 |
| Chưa khi nào Sherlock Holmes lại yếu đuối như trong Mr. Holmes. Đó là điều tự nhiên khi vị thám tử lừng danh cũng phải đối mặt với tuổi già và thời gian như bao người bình thường khác. |
Càng tuyệt vời hơn khi thông qua câu chuyện về những ngày tháng cuối đời của Sherlock Holmes, Mr. Holmes còn gián tiếp nói lên được vai trò ý nghĩa của bác sĩ Watson trong việc “kịch tính hóa” các câu chuyện phá án của người bạn thám tử. Nhân vật không xuất hiện trong phim đã giúp miêu tả hàng loạt câu chuyện ly kỳ đầy trọn vẹn và thỏa đáng, qua đó đem lại cho chính Sherlock Holmes và độc giả những giây phút bình yên trong tâm hồn.
Song, Mr. Holmes chưa hẳn là một bộ phim hoàn hảo. Việc xây dựng xen kẽ ba câu chuyện với ba bối cảnh và thời điểm khác nhau khiến kịch bản phim đôi lúc bị rối rắm và đứt quãng. Nhịp phim trầm buồn, thiếu cao trào, và phần bối cảnh không mấy ấn tượng chắc chắn khiến không ít khán giả phải nhìn đồng hồ trong hai hồi đầu của bộ phim, trước khi phần hạ màn diễn ra đầy thuyết phục.
Nhưng dù có thiếu kiên nhẫn hay không, bất cứ ai theo dõi Mr. Holmes cũng phải ngả mũ thán phục trước tài nghệ diễn xuất của Ian McKellen. Ông được công chúng biết tới nhiều hơn qua hàng loạt vai diễn bom tấn như phù thủy áo xám Gandalf trong The Lord of the Rings và The Hobbit, hay Magneto trong loạt X-Men. Song, nam diễn viên 76 tuổi vốn là huyền thoại của làng kịch nghệ xứ sở sương mù. Khó có tác phẩm nào hợp hơn Mr. Holmes để Ian McKellen thể hiện tài năng diễn xuất, qua vai diễn phù hợp với tuổi đời thực của ông.
 |
| Nam diễn viên kỳ cựu Ian McKellen có màn hóa thân xuất sắc thành Sherlock Holmes ở tuổi 93. Ông vốn quen mặt với khán giả qua nhiều tác phẩm bom tấn như The Lord of the Rings, The Hobbit hay X-Men. |
Có rất nhiều trường đoạn cận cảnh mô tả Sherlock Holmes yếu đuối cả về thể chất lẫn tinh thần, và uy lực diễn xuất của Ian McKellen giúp ông mang tới cho khán giả góc cạnh con người của vị thám tử, giúp họ hiểu hơn những bi kịch hiếm khi được nhắc tới trong cuộc đời lừng lẫy của nhân vật, nhưng vốn là điều khó tránh khỏi ở chặng cuối mỗi cuộc đời.
Bổ sung cho sự già dặn và uy lực sân khấu mạnh mẽ của Ian McKellen, cậu bé Milo Parker trong vai Roger Munro đem đến sự tươi mới và sức sống cần thiết cho Mr. Holmes qua phần diễn xuất tự tin, chân thành. Có lẽ do kịch bản tập trung chủ yếu cho Sherlock Holmes, nên ngoại trừ Hattie Morahan với một cảnh quay ngắn ngủi nhưng đậm chất bi thương và đáng nhớ, các diễn viên còn lại trong phim xuất hiện còn khá nhạt nhòa, không có nhiều đất diễn, dù đó có là nữ diễn viên nổi tiếng Laura Linney.
“Tôi quyết định viết lại câu chuyện này; đúng như những gì đã xảy ra, chứ không phải những gì John [Watson] đã nghĩ ra. Viết lại đúng sự thực, trước khi tôi chết”. Ông già Sherlock Holmes đã nói vậy trong Mr. Holmes. Với trí nhớ ngày càng nhạt nhòa của Holmes, không ai dám chắc những gì ông lão 93 tuổi sắp sửa viết ra có đúng là “sự thực” hay không. Nhưng những câu chuyện như Mr. Holmes chắc chắn giúp cho huyền thoại thám tử gần gũi hơn, đời thực hơn, con người hơn. Chừng đó có lẽ cũng đủ khiến những ai hâm mộ nhân vật Sherlock Holmes phải theo dõi Mr. Holmes.
Zing.vn đánh giá: 4/5
