 |
Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) đã được ký kết gồm 10 nước ASEAN cùng 5 nước là Nhật Bản, Trung Quốc, Hàn Quốc, Australia và New Zealand vào sáng 15/11. Đây được đánh giá là hiệp định thương mại tự do (FTA) lớn nhất thế giới.
Hiệp định RCEP tạo ra một khu vực thương mại tự do lớn nhất thế giới, quy mô lên gần 27.000 tỷ USD, chiếm đến 30% tổng GDP toàn cầu, khu vực thị trường có hơn 2,2 tỷ người tiêu dùng.
Tuy nhiên, vẫn có những lo ngại về vấn đề nhập siêu của Việt Nam, mức độ mở cửa thị trường, khả năng cạnh tranh của cộng đồng doanh nghiệp sau khi Hiệp định được ký kết. Nhân dịp này, Zing đã cuộc phỏng vấn Bộ trưởng Công Thương Trần Tuấn Anh, người trực tiếp đại diện Việt Nam ký kết Hiệp định.
Việt Nam nhận được tỷ lệ ưu đãi thuế quan cao hơn
- Xin Bộ trưởng chia sẻ một số cam kết nổi bật của Việt Nam trong Hiệp định RCEP?
- Hiệp định quy định nhiều vấn đề như nghĩa vụ đối xử quốc gia, phí và phụ phí, loại bỏ các hạn chế định lượng đối với xuất nhập khẩu, hàng hóa quá cảnh... Ngoài ra còn có lộ trình tự do hóa thuế quan của các bên.
Việt Nam chào cho các nước ASEAN và các nước đối tác tỷ lệ tự do hóa thuế quan không cao hơn mức cam kết trong các Hiệp định FTA ASEAN+1 (nghĩa là FTA giữa ASEAN và một nước đối tác) hiện hành.
Cụ thể, Việt Nam chào cho các nước ASEAN tỷ lệ tự do hóa thuế quan là 90,3%; cho Australia và New Zealand là 89,6%; cho Nhật Bản và Hàn Quốc là 86,7%.
Với Trung Quốc, Việt Nam chào tỷ lệ tự do hóa thuế quan 85,6%, phù hợp với cam kết của Việt Nam trong Hiệp định FTA ASEAN - Trung Quốc và chính sách thuế hiện hành của chúng ta. Điều này giúp giảm tối đa khả năng tăng nhập siêu từ thị trường này khi thực thi Hiệp định RCEP.
Trong khi đó, các nước đối tác chào cho Việt Nam tỷ lệ tự do hóa thuế quan cao hơn chúng ta chào cho các nước đối tác tương ứng. Cụ thể Australia xóa bỏ 92%, New Zealand xóa bỏ 91,4%, Nhật Bản xóa bỏ 90,4%, Hàn Quốc xóa bỏ 90,7% và Trung Quốc xóa bỏ 90,7%.
 |
| Hiệp định RCEP được ký kết vào trưa 15/11. Ảnh: Hoàng Hà. |
- Cam kết của Việt Nam trong Hiệp định RCEP khác biệt ra sao so với CPTPP và EVFTA?
- Các cam kết của Việt Nam trong Hiệp định RCEP được xây dựng trên cơ sở các cam kết của của Việt Nam trong WTO và các FTA giữa ASEAN với các đối tác ngoại khối mà Việt Nam đã cùng ASEAN tham gia. Trong khi Hiệp định CPTPP và EVFTA là các FTA thế hệ mới.
Hiệp định RCEP được xây dựng phù hợp với trình độ phát triển của tất cả thành viên tham gia, đặc biệt là phù hợp với cả một số nước ASEAN vẫn còn là nước kém phát triển. Do vậy, không gian kinh tế rộng hơn, dân số lớn hơn nhưng đồng thời Hiệp định RCEP cũng có nhiều linh hoạt cho các nước tham gia hơn. Các nước tham gia RCEP cũng xác định đây là bước đi ban đầu, hướng đến các mức độ hợp tác cao hơn khi các nước đã sẵn sàng.
Tuy nhiên, trong quá trình đàm phán Hiệp định RCEP, các nước cũng đã nỗ lực và thống nhất được một số lĩnh vực mới chưa được cam kết trong các hiệp định FTA của ASEAN trước kia.
Đó là vấn đề thương mại điện tử, chính sách cạnh tranh, mua sắm của Chính phủ. Các nội dung và mức cam kết phù hợp với pháp luật hiện hành của Việt Nam và các nước ASEAN khác. Các nội dung mới này đã có trong CPTPP và EVFTA nhưng được đề cập ở mức độ cao hơn trong các FTA thế hệ mới này.
Việt Nam đạt được mức độ cam kết hài hòa trong Hiệp định RCEP, nhưng thấp hơn các FTA thế hệ mới
Trần Tuấn Anh, Bộ trưởng Công Thương
Nhìn chung, Việt Nam đạt được mức độ cam kết hài hòa trong Hiệp định RCEP, có cao hơn các FTA ASEAN+1 hiện có nhưng thấp hơn các FTA thế hệ mới mà Việt Nam tham gia. Nội dung Hiệp định RCEP ngay sau đây sẽ được công bố để các doanh nghiệp nghiệp và các đối tượng khác có quan tâm nghiên cứu.
- Ông đánh giá Hiệp định RCEP sẽ có những ý nghĩa gì với kinh tế Việt Nam?
- Trong bối cảnh của đại dịch Covid-19 bùng phát làm gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu và khu vực, gây ảnh hưởng đến nền kinh tế toàn cầu cùng với xu hướng bảo hộ mậu dịch đang nổi lên, việc ký kết Hiệp định RCEP đánh dấu mốc quan trọng trong tiến trình hội nhập kinh tế của Việt Nam.
Thứ nhất, Hiệp định RCEP, khi được 15 thành viên thực thi, tạo nên một thị trường lớn với quy mô 2,2 tỷ người tiêu dùng, chiếm khoảng 30% dân số thế giới, với GDP gần 27.000 tỷ USD, chiếm khoảng 30% GDP toàn cầu và trở thành khu vực thương mại tự do lớn nhất trên thế giới.
Với các cam kết về mở cửa thị trường trong lĩnh vực hàng hóa, dịch vụ và đầu tư và hài hòa hóa quy tắc xuất xứ giữa tất cả các bên tham gia cũng như tăng cường các biện pháp tạo thuận lợi thương mại, việc thiết lập hiệp định này sẽ tạo cơ hội để phát triển các chuỗi cung ứng mới trong khu vực.
Thứ hai, Hiệp định RCEP sẽ giúp thiết lập thị trường xuất khẩu ổn định lâu dài cho Việt Nam và các nước ASEAN. Trước tình hình thế giới đầy biến động gây ra những xáo trộn về chuỗi cung ứng trong những năm gần đây, việc hình thành một khu vực thương mại tự do lớn nhất thế giới theo Hiệp định RCEP sẽ tạo ra một thị trường xuất khẩu ổn định dài hạn cho Việt Nam.
Thứ ba, việc thực hiện Hiệp định RCEP sẽ tạo nên một khuôn khổ ràng buộc pháp lý trong khu vực về chính sách thương mại, đầu tư, sở hữu trí tuệ, thương mại điện tử, giải quyết tranh chấp..., góp phần tạo nên môi trường thương mại công bằng trong khu vực.
Theo một số nghiên cứu độc lập, việc chúng ta chủ động cải cách, đơn giản hóa thủ tục hành chính, tạo lập môi trường kinh doanh thông thoáng sẽ đem lại giá trị cho nền kinh tế Việt Nam còn cao hơn so với các lợi ích mở cửa thị trường trực tiếp của các nước.
Đặc biệt, với các khung khổ hợp tác mới được đưa ra trong Hiệp định RCEP cùng với các FTA trước đây, chúng ta cùng một số nước ASEAN đang trở thành một điểm đến đáng tin cậy cho các nhà đầu tư quốc tế. Các lợi ích này thường mang ý nghĩa lâu dài cho nền kinh tế.
Cuối cùng, ý nghĩa quan trọng nhất là việc kết thúc đàm phán và ký kết Hiệp định RCEP sẽ góp phần đề cao vai trò trung tâm của ASEAN trong quá trình định hình cấu trúc khu vực. RCEP là liên kết kinh tế khu vực có quy mô lớn nhất mà ASEAN đóng vai trò dẫn dắt cho đến nay.
"Cơ hội mà Hiệp định RCEP mang lại sẽ song hành với khó khăn và thách thức"
- Vậy theo Bộ trưởng, những thách thức và yêu cầu đặt ra cho Việt Nam sau khi ký kết RCEP là gì?
- Tôi cho rằng cơ hội mà Hiệp định RCEP mang lại cũng sẽ song hành cùng với khó khăn và thách thức. RCEP có thể mang đến sức ép cạnh tranh đối với hàng hóa, dịch vụ của Việt Nam.
Đặc điểm các nền kinh tế trong khu vực RCEP là cơ cấu sản phẩm tương tự Việt Nam, có năng lực cạnh tranh mạnh hơn Việt Nam trong khi chất lượng và hàm lượng giá trị gia tăng của hầu hết sản phẩm của Việt Nam còn khiêm tốn. Vì vậy, khi Hiệp định RCEP đi vào hiệu lực thì sức ép cạnh tranh sẽ gia tăng.
Ngoài ra, hiện đầu vào sản xuất của Việt Nam vẫn còn phụ thuộc nhất định vào các nguồn nhập khẩu, trong khi khả năng cải thiện vị trí trong chuỗi giá trị khu vực còn hạn chế cũng như mức độ tham gia cung cấp thương mại dịch vụ toàn cầu của Việt Nam còn khá khiêm tốn.
Tuy nhiên, kinh nghiệm hội nhập kinh tế quốc tế thời gian qua cho thấy khả năng của Việt Nam tham gia vào các chuỗi giá trị mới thiết lập trong khu vực ngày càng tăng lên cùng với việc chúng ta có nhưng đổi mới mạnh mẽ về thủ tục hành chính, tạo điều kiện cho các hoạt động sản xuất kinh doanh và cải thiện môi trường đầu tư.
 |
| Bản đồ các quốc gia tham gia Hiệp định RCEP. Ảnh: Bloomberg. |
- Hiện tại Việt Nam đã nhập siêu khá lớn từ một số nước cùng ký Hiệp định RCEP như Trung Quốc, Hàn Quốc… Việc mở cửa thị trường theo hiệp định này có làm tăng nguy cơ nhập siêu hơn nữa không thưa ông?
- Trong suốt quá trình đàm phán Hiệp định RCEP, chúng tôi đều tham vấn chặt chẽ các bộ ngành liên quan và doanh nghiệp nhằm đạt được mục tiêu kết quả đàm phán phải đảm bảo lợi ích cao nhất của Việt Nam.
Thực tế, Việt Nam đã tham gia với các nước ASEAN và 5 nước đối tác trong RCEP theo các hiệp định FTA giữa nội khối ASEAN. Đó là Hiệp định Thương mại hàng hóa ASEAN (ATIGA), và các FTA giữa ASEAN với từng đối tác trong số 5 đối tác trên (gọi là các hiệp định FTA ASEAN+1).
Vì vậy, quá trình tự do hoá thuế quan với các nước ASEAN đã được thực hiện trong suốt hơn 20 năm qua và với 5 nước đối tác trên là trong vòng khoảng 15 năm qua. Vì vậy, việc thực hiện hiệp định RCEP sau khi được thông qua sẽ không tạo ra cú sốc về giảm thuế quan đối với Việt Nam.
Hiệp định RCEP về cơ bản là thỏa thuận mang tính kết nối các cam kết đã có của ASEAN với 5 đối tác với ASEAN trong một Hiệp định FTA. Ví dụ, doanh nghiệp sẽ chỉ phải sử dụng một quy tắc xuất xứ thay vì 5 bộ quy tắc xuất xứ riêng ở các FTA trước đây.
Hiệp định RCEP không tạo ra cam kết mở cửa thị trường hay áp lực cạnh tranh mới
Trần Tuấn Anh, Bộ trưởng Công Thương
Tương tự, các quy tắc về thủ tục hải quan và tạo thuận lợi thương mại cũng được thống nhất và tăng cường. Do đó, về cơ bản sẽ không tạo ra cam kết mở cửa thị trường hay áp lực cạnh tranh mới mà chủ yếu hướng đến tạo thuận lợi cho doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ.
Vì vậy, tôi cho rằng chúng ta không quá lo ngại về khả năng tăng nhập siêu. Không những thế, các doanh nghiệp Việt Nam chủ yếu là doanh nghiệp vừa và nhỏ nên sẽ có nhiều cơ hội tham gia các chuỗi cung ứng mới do Hiệp định RCEP tạo ra.
Ấn Độ có thể quay lại Hiệp định RCEP
- Từ khi bắt đầu đàm phán Hiệp định RCEP, Ấn Độ nổi lên là một trong những thành viên quan trọng với dân số 1,4 tỷ dân. Tuy nhiên, sau đó nước này lại rút khỏi Hiệp định. Trong tương lai, nước này có thể gia nhập Hiệp định nữa hay không?
- Ấn Độ tham gia đàm phán từ giai đoạn đầu nhưng năm ngoái đã quyết định rút khỏi đàm phán do hoàn cảnh chưa phù hợp để áp dụng một số tiêu chuẩn trong hiệp định thương mại tự do được ASEAN và các nước đối tác thống nhất.
Tuy nhiên, Việt Nam và các nước ASEAN luôn coi Ấn Độ là một đối tác quan trọng. Việt Nam đánh giá cao quá trình tham gia đàm phán Hiệp định RCEP của Ấn Độ trong 7 năm.
Tất cả thành viên Hiệp định RCEP sẵn sàng tạo điều kiện cho Ấn Độ tham gia trong tương lai
Trần Tuấn Anh, Bộ trưởng Công Thương
Mặc dù Ấn Độ chưa thể tham gia Hiệp định RCEP tại thời điểm này, tất cả thành viên Hiệp định RCEP sẵn sàng tạo điều kiện cho Ấn Độ tham gia trong tương lai theo cơ chế thuận lợi, có bảo lưu lại các kết quả đàm phán đã đạt được trước đó với Ấn Độ.
- Ngoài Ấn Độ, Hiệp định RCEP có mở thêm cho các nước khác tham gia không?
- RCEP là một hiệp định thương mại tự do, năng động, có quy định cho phép 18 tháng sau khi hiệp định có hiệu lực, các nước khác có quan tâm và mong muốn có thể nộp đơn xin tham gia.
Việc tham gia này sẽ được quyết định theo thống nhất chung của nước này với tất cả thành viên của Hiệp định RCEP.
