Tại triển lãm ôtô Bắc Kinh năm nay, cảnh tượng một quan chức về hưu người Trung Quốc cúi xuống, chạm tay vào từng bộ phận của một chiếc coupe thể thao kiểu dáng đẹp, được quảng cáo là chiếc xe chạy bằng pin nhanh nhất thế giới khiến báo chí phương Tây chú ý. Ông này mỉm cười như một người cha đầy tự hào.
 |
| Wan Gang thử hệ thống AI trên chiếc NextEV ES8 tại triển lãm Ôtô Bắc Kinh. |
2 thập kỷ trước, Wan Gang đã thuyết phục Hội đồng Nhân dân Trung Quốc ném một khoản đầu tư khổng lồ vào công nghệ đầy mạo hiểm là xe điện. Ông ra sức ủng hộ việc sử dụng tiền của chính phủ, bao gồm cả tiền trợ cấp để tạo ra một ngành công nghiệp vô địch thế giới, vượt qua cả các nước phương Tây. Chiếc coupe mà ông chạm vào được phát triển bởi hãng sản xuất nội địa là NIO Inc.
Elon Musk tạo dựng tên tuổi bằng việc quảng bá các loại xe sử dụng năng lượng mới nhưng khi cuốn sách lịch sử ngành xe điện được viết lên, Wan có thể mới là nhân vật chính, theo Bloomberg.
Cứ 2 chiếc xe điện bán ra, một chiếc được người Trung Quốc mua về và ngành công nghiệp ôtô toàn cầu đang phát sốt vì xe điện. Đó là một cuộc cách mạng mà Wan - một cựu Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ - góp phần tạo ra.
 |
| Chiếc taxi điện màu xanh do BYD chế tạo trên đường phố Thái Nguyên, tỉnh Sơn Tây. Thái Nguyên là thành phố đầu tiên thay thế hoàn toàn hệ thống taxi bằng xe chạy điện. |
“Ông ấy là cha đẻ của ngành công nghiệp xe điện Trung Quốc”, Levis Tillemann - cựu cố vấn về năng lượng của Mỹ - nói. “Không có Wan Gang, Trung Quốc không có cơ hội vượt qua phương Tây. Đó là ý tưởng lớn của ông ấy”.
Wan, 66 tuổi, đã từ chức vào tháng 3 và hiện nắm giữ một học viện đào tạo tư duy tại Bắc Kinh. Ông không sẵn sàng trả lời phỏng vấn.
Sau vài thập kỷ của những lời phóng đại và khởi đầu sai cách, xe điện đang định hình là một phân khúc không thể thiếu trong ngành công nghiệp ôtô. Năm nay, sản lượng xe điện của Trung Quốc dự kiến đạt 1 triệu phương tiện, tăng 26% so với năm ngoái. Anh, Pháp, Ấn Độ đang đề xuất lệnh cấm xe cộ sử dụng động cơ đốt trong.
“Wan Gang từng nói ‘tôi muốn tạo ra một hệ thống mà ở đó, chúng tôi đảm bảo vấn đề an toàn năng lượng và có một sân chơi bình đẳng hơn cho các công ty Trung Quốc’”, Bill Russo, cựu Giám đốc điều hành của Chrysler nói. “Anh ta biết mình không thể thắng ở sân chơi cũ”.
Vào năm 2007, Wan lúc đó là Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ, đã kêu gọi hàng tỷ nhân dân tệ cho việc nghiên cứu và phát triển các ngành công nghiệp được ưa chuộng. Ông liên tục thách thức các kỹ sư Trung Quốc: xây dựng một đội xe bus điện cho Thế vận hội Bắc Kinh 2008; tung ra 1.000 xe chạy bằng pin trên đường phố của mỗi thành phố lớn. Vào mùa xuân năm 2010, các nhà sản xuất Trung Quốc nhận trợ cấp 10.000 USD cho mỗi chiếc xe điện họ bán ra.
 |
| Xe điện của NIO trưng bày trong showroom tại Thượng Hải. |
“Sẽ có một chiến lược phát triển xe điện trong 10, 20 năm tới”, Wan nói với giới truyền thông Trung Quốc vào tháng 3 năm đó. “Chúng ta phải hành động ngay”.
Các nhà sản xuất quốc tế liên tục mời Wan đến tham quan nhà máy. “Ông ấy là khách hàng quan trọng nhất của chúng tôi tại Trung Quốc”, Makoto Yoshida, nhân viên quan hệ chính phủ của Nissan Motor nói. Năm ngoái, tập đoàn này mời Wan đi thăm nhà máy ở gần Yokohama, nơi ông được lái thử những chiếc xe hybrid. “Nếu Trung Quốc nói ‘chúng tôi không chấp nhận công nghệ của anh’, đó là vấn đề lớn. Đây là lý do vì sao Wan Gang là một nhân vật then chốt”.
Hiện nay, có khoảng hơn 100 model xe điện do Trung Quốc sản xuất có mặt trên thị trường, chủ yếu phát triển bởi những hãng được Warren Buffet đầu tư như BYD, startup như NIO.
Wang Chuanfu, tỷ phú sáng lập ra BYD, nhà sản xuất xe điện lớn nhất Trung Quốc, nhớ lại lần gặp Wan vào năm 2014: “Tôi bị thuyết phục bởi tầm nhìn của Wan về công nghệ năng lượng sạch”.
 |
| Biển số xanh cấp cho các phương tiện sử dụng năng lượng mới tại Trịnh Châu, Trung Quốc. |
Xe điện chiếm khoảng 1/20 lượng xe du lịch bán ra tại Trung Quốc. Con số này sẽ còn tiếp tục tăng lên.
Chính phủ Trung Quốc đang cho phát triển mạng lưới rộng khắp các trạm sạc và dần ép buộc người dùng mua xe điện bằng cách biến nó thành cách thức chắc chắn duy nhất để có thể sở hữu biển số xe ở thành phố lớn (nếu không, họ buộc phải bốc thăm). Bắt đầu từ 2019, mọi nhà sản xuất muốn vận hành ở Trung Quốc phải đạt đủ lượng phương tiện chạy bằng pin, hoặc mua từ đối thủ.
“Cho dù đó là Ford, General Motors, VW, Hyundai hay Toyota, nếu muốn tham gia thị trường Trung Quốc, họ buộc phải có xe điện”, Jeff Chamberlain – nhà khoa học Mỹ - nói. Tôi thấy mừng Wan Gang vì đó là tầm nhìn của ông ấy từ nhiều năm trước”.
