Theo quy định của Bộ luật hình sự (BLHS) hiện hành thì người nào lợi dụng chức vụ, quyền hạn, trực tiếp hoặc qua trung gian đã nhận hoặc sẽ nhận tiền, tài sản hoặc lợi ích vật chất khác dưới bất kỳ hình thức nào có giá trị từ 2 triệu đồng hoặc dưới 2 triệu đồng nhưng “thuộc trường hợp đặc biệt” để làm hoặc không làm một việc vì lợi ích hoặc theo yêu cầu của người đưa hối lộ thì bị cấu thành tội Nhận hối lộ.
BLHS 2015 (được sửa đổi, bổ sung năm 2017, có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2018) đã mở rộng nội hàm “của hối lộ”, bổ sung “lợi ích phi vật chất” trong cấu thành của 5 tội danh: Nhận hối lộ, Đưa hối lộ, Môi giới hối lộ, Lợi dụng chức vụ, quyền hạn gây ảnh hưởng đối với người khác để trục lợi vàLlợi dụng ảnh hưởng đối với người có chức vụ, quyền hạn để trục lợi.
Theo đó, kể từ ngày 1/1/2018, người nào lợi dụng chức vụ, quyền hạn trực tiếp hoặc qua trung gian nhận hoặc sẽ nhận lợi ích phi vật chất cho chính bản thân người đó hoặc cho người hoặc tổ chức khác để làm hoặc không làm một việc vì lợi ích hoặc theo yêu cầu của người đưa hối lộ cũng bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội Nhận hối lộ.
Với quy định bao hàm này (tiền, tài sản hoặc lợi ích vật chất khác và lợi ích phi vật chất) thì việc nhận hối lộ bằng tình dục, tình cảm hay một suất du học cho con… cũng đủ yếu tố cấu thành tội Nhận hối lộ.
Trước đó, tại buổi tập huấn triển khai thi hành BLHS 2015, Ủy viên Thường trực Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Nguyễn Thị Thủy đã đề cập đến việc nhận hối lộ bằng lợi ích phi vật chất.
Cụ thể, theo bà Thủy, khi thảo luận về triển khai thi hành BLHS 2015, có ý kiến cho rằng lợi ích phi vật chất cũng phân loại giá trị lớn và giá trị nhỏ nên cần chia để định lượng. Tuy nhiên, cũng có ý kiến lập luận, đã là phi vật chất thì không thể phân chia, định giá được. Cuối cùng Quốc hội đã thảo luận, kết luận đối với của hối lộ là lợi ích phi vật chất thì luôn luôn thuộc trường hợp phạm tội quy định ở khoản 1 Điều 354 (cấu thành cơ bản, khung hình phạt từ 2 năm tù đến 7 năm tù - NV).
Như vậy, người nhận hối lộ tình dục chỉ phải đối mặt với mức án cao nhất là 7 năm tù. Ngoài ra, theo khoản 5 Điều 354, người nhận hối lộ tình dục còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ nhất định từ 1 đến 5 năm, có thể bị phạt tiền từ 30 triệu đồng đến 100 triệu đồng, bị tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.
Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Hòa Bình cũng cho biết thời gian tới, Hội đồng thẩm phán TAND Tối cao sẽ có hướng dẫn về “lợi ích phi vật chất” vì quy định hiện nay còn khá “tù mù”.
Điều 354 BLHS 2015 - tội Nhận hối lộ:
1.Người nào lợi dụng chức vụ, quyền hạn trực tiếp hoặc qua trung gian nhận hoặc sẽ nhận bất kỳ lợi ích nào sau đây cho chính bản thân người đó hoặc cho người hoặc tổ chức khác để làm hoặc không làm một việc vì lợi ích hoặc theo yêu cầu của người đưa hối lộ, thì bị phạt tù từ 2 năm đến 7 năm:
a) Tiền, tài sản hoặc lợi ích vật chất khác trị giá từ 2 triệu đồng đến dưới 1 triệu đồng hoặc dưới 2 triệu đồng nhưng đã bị xử lý kỷ luật về hành vi này mà còn vi phạm hoặc đã bị kết án về một trong các tội quy định tại Mục 1 Chương này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm;
b) Lợi ích phi vật chất.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 07 năm đến 15 năm:
a) Có tổ chức;
b) Lạm dụng chức vụ, quyền hạn;
c) Của hối lộ là tiền, tài sản hoặc lợi ích vật chất khác trị giá từ 1 triệu đồng đến dưới 5 triệu đồng;
d) Gây thiệt hại về tài sản từ 1 tỷ đồng đến dưới 3 tỷ đồng;
đ) Phạm tội 2 lần trở lên;
e) Biết rõ của hối lộ là tài sản của Nhà nước;
g) Đòi hối lộ, sách nhiễu hoặc dùng thủ đoạn xảo quyệt.
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 15 năm đến 20 năm:
a) Của hối lộ là tiền, tài sản hoặc lợi ích vật chất khác trị giá từ 500 triệu đồng đến dưới 1 tỷ đồng;
b) Gây thiệt hại về tài sản từ 3 tỷ đồng đến dưới 5 tỷ đồng.
4. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình:
a) Của hối lộ là tiền, tài sản hoặc lợi ích vật chất khác trị giá 1 tỷ đồng trở lên;
b) Gây thiệt hại về tài sản 5 tỷ đồng trở lên.
5. Người phạm tội còn bị cấm đảm nhiệm chức vụ nhất định từ 1 năm đến 5 năm, có thể bị phạt tiền từ 30 triệu đồng đến 100 triệu đồng, tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.
6. Người có chức vụ, quyền hạn trong các doanh nghiệp, tổ chức ngoài Nhà nước mà nhận hối lộ, thì bị xử lý theo quy định tại Điều này.
