Những người thường xuyên theo dõi Jack Ma hẳn không còn xa lạ với những hình ảnh rộn ràng, những màn trình diễn đầy máu lửa của ông trên sân khấu. Trước khi nhà sáng lập Alibaba trở thành người giàu nhất Trung Quốc, ông từng đeo một bộ tóc giả theo phong cách ban nhạc X Japan, và trình diễn bài hát chủ đề của phim The Lion King.
Vào đêm tháng 9/2009 đó, trước mặt 16.000 nhân viên ở sân vận động Hàng Châu, Jack Ma đang say trong giấc mơ biến Alibaba thành Amazon, eBay và PayPal của Trung Quốc.
Lần trở lại kỳ lạ của Jack Ma
Hơn 10 năm sau, một lần xuất hiện khác của Jack Ma cũng gây chú ý không kém, nhưng với một sắc thái hoàn toàn khác. Nhà sáng lập Alibaba xuất hiện trên một video, với phông nền khiến mọi người không thể đoán được là ở đâu, và nói về câu chuyện với các giáo viên tại nông thôn Trung Quốc. Dân mạng Trung Quốc thậm chí nhận xét Jack Ma trong video này như một người đang bị bắt cóc.
 |
| Jack Ma trong trang phục của một ngôi sao nhạc rock, trình diễn tại bữa tiệc của Alibaba năm 2009. Ảnh: Getty. |
Đoạn video chỉ 50 giây này gây chú ý bởi Jack Ma đã "biến mất" trong gần 3 tháng trước đó, kể từ lần cuối xuất hiện trước công chúng vào tháng 10/2020.
Alibaba vẫn là một tập đoàn lớn của Trung Quốc, nhưng Jack Ma không còn vị thế như trước kia. Nhà sáng lập Alibaba dường như đã đùa với lửa khi thách thức chính quyền Trung Quốc.
“Tôi không hiểu ông ấy đang nghĩ gì. Những phát biểu của ông ấy không được coi là mang tính xây dựng trong hệ thống của Trung Quốc", Bill Bishop, nhà báo chuyên về thời sự Trung Quốc chia sẻ.
Tại hội nghị ở Thượng Hải vào tháng 10/2020, Jack Ma đã chỉ trích thái độ của các nhà quản lý đối với những doanh nghiệp lớn và cho rằng họ đang kìm hãm sự phát triển. Ông còn so sánh cách làm này như kiểu quản lý tiệm cầm đồ.
“Chúng ta không nên dùng cách quản lý các nhà ga để điều hành những sân bay. Chúng ta cũng không thể thay đổi tương lai bằng những phương tiện đã cũ", nhà sáng lập Alibaba tuyên bố.
Đáng chú ý, Jack Ma đưa ra ý kiến trên ngay sau khi Phó chủ tịch Trung Quốc Vương Kỳ Sơn, được coi là nhân vật lãnh đạo thứ hai tại nước này, vừa nói điều ngược lại. Nhà lãnh đạo Trung Quốc nhấn mạnh các đạo luật của nhà nước để đảm bảo trách nhiệm và nghĩa vụ của các doanh nghiệp.
 |
| Lần xuất hiện trở lại của Jack Ma vào đầu tháng 1 thu hút sự chú ý không kém, dù video chỉ dài chưa đầy 1 phút. Ảnh: Tuấn Anh. |
"Bài phát biểu của Jack Ma nói về việc chấp nhận rủi ro và không màng tới những sự bất ổn sau đó. Điều này hoàn toàn trái ngược với chủ trương của các lãnh đạo Trung Quốc, George Magnus, nhà nghiên cứu về Trung Quốc tại đại học Oxford nhận định.
Bài phát biểu này nhanh chóng được lan truyền trên mạng xã hội, gây ra sự khó xử đối với chính quyền Trung Quốc. Chẳng lâu sau, Jack Ma nhận được bài học. Đầu tháng 11/2020, ông cùng 2 người trợ lý được gọi tới họp kín với các nhà quản lý tài chính. Một ngày sau, đợt phát hành cổ phiếu (IPO) của công ty fintech Ant Group do Jack Ma đồng sáng lập đã bị tạm hoãn.
Lý do chính thức của việc tạm hoãn là "vì các thay đổi trong lĩnh vực đầu tư tài chính cùng nhiều vấn đề khác", nhưng nhiều người tin rằng Jack Ma đang bị trừng phạt. Giá cổ phiếu của Alibaba, tập đoàn đang nắm giữ một phần Ant Group, đã giảm hơn 8%, khiến tổng khối tài sản ròng của Jack Ma giảm hơn 2,7 tỷ USD.
Những nhà chức trách Bắc Kinh sau đó điều tra các cáo buộc về "hoạt động độc quyền" tại Alibaba cũng như một ông lớn công nghệ khác của Trung Quốc là Tencent. Sau đó, Ant Group đã nhận được lệnh phải thu hẹp quy mô hoạt động.
Người nhanh nhạy sẽ biết cần phải cẩn thận
Ông Bishop tin rằng thực sự có những vi phạm về độc quyền và điều kiện làm việc của nhân viên Alibaba, cũng như các rủi ro trong hoạt động của Ant Group, dẫn tới những cuộc điều tra. Tuy nhiên, chuyên gia này cho rằng gốc rễ của sự việc vẫn là bài phát biểu của Jack Ma.
“Về cơ bản, Jack Ma đã làm xấu mặt lãnh đạo Trung Quốc. Đó là lý do vì sao đợt IPO của Ant Group bị hoãn sau đó. Nếu các nhà chức trách đã không chấp nhận từ đầu, vậy tại sao họ lại đồng thuận để Ant Group tiến hành đợt IPO? Rõ ràng bài phát biểu của Jack Ma là nguyên nhân dẫn đến vụ việc này", ông Bishop chia sẻ.
 |
| Bài phát biểu của Jack Ma tại Thượng Hải cuối tháng 10/2020 được coi là sự thách thức đối với định hướng của chính quyền Trung Quốc. Ảnh: Alibaba. |
“Jack Ma là ví dụ nổi tiếng nhất cho việc hình ảnh cá nhân đã vượt quá sự kiểm soát của những nhà lãnh đạo. Nếu các doanh nhân cứ im lặng, họ có thể phát triển. Ngược lại, họ sẽ chịu cảnh trừng phạt tương tự như những gì mà Jack Ma đang trải qua", ông George Magnus nhận định.
Trong 3 tháng vừa qua, có rất nhiều lời đồn đoán về sự mất tích bí ẩn của Jack Ma. Việc Jack Ma xuất hiện trở lại giúp giá trị cổ phiếu của Alibaba tăng 8,5%. Tuy nhiên, sự trở lại này chưa thể làm sáng tỏ mọi vấn đề. Các chuyên gia về Trung Quốc cho rằng vị tỷ phú 56 tuổi chưa chắc đã được thoải mái trong thời gian tới.
"Vị thế của ông ta bây giờ gần giống với Bill Gates. Thành thật mà nói, nếu những lãnh đạo Trung Quốc vẫn không thoải mái với ảnh hưởng của Jack Ma, họ sẽ không e ngại bắt ông ta im lặng hơn", ông Magnus nhận định.
"Những doanh nhân nhanh nhạy sẽ nhận ra rằng họ cần phải cẩn thận hơn", ông Bishop chia sẻ.
