IZH - niềm tự hào Soviet

Đối với thị trường nội địa, Izh không chỉ là một hãng sản xuất xe hơi mà còn là nhà máy chế tạo mô-tô lớn của Soviet trước khi Liên Xô sụp đổ. Thế nhưng, tại thị trường châu Âu, cái tên Izh dường như chưa bao giờ tồn tại.

Những ngày đầu mới đi vào sản xuất

Izh-1 - anh cả của gia đình Izh.

Dây chuyền sản xuất xe hơi của Izh bắt đầu năm 1966 trong khi năm 1927 đã chứng kiến những chiếc mô-tô thành phẩm đầu tiên xuất xưởng. Sản phẩm đầu tay của Izh là Izh-1 có kích thước đồ sộ được trang bị động cơ V kép 1200 cc, hộp số 3 cấp với hệ dẫn động trục, công suất 23 mã lực và bộ khung làm bằng phôi thép. Thêm vào đó, phần cuối khung xe còn có chức năng như bộ giảm thanh.

Tiếp đó là Izh-4 được thiết kế đơn giản hơn với động cơ xi-lanh đơn cùng những bộ phận tương tự “anh cả” Izh-1. Mặc dù ban đầu dự định đi vào sản xuất đại trà nhưng về sau chỉ có vài chiếc Izh-4 được ra lò giống như số phận của Izh-1 và những mẫu xe thử nghiệm khác trước thời điểm năm 1929. Một đại diện tiêu biểu khác trong thời kỳ đầu là NATI-A 750 đi kèm động cơ V kép 750 cc nhái theo những mẫu xe của Mỹ (Idian và Harley Davidson) với bộ khung bằng phôi thép nghiền.

Izh-4 thiết kế đơn giản hơn "đàn anh" Izh-1.

Sau những mẫu xe đầu tiên, hãng Izh bắt đầu thiết kế dòng mô-tô nhỏ hơn để đưa vào sản xuất hàng loạt. Trong những năm 1930, L-300 - chiếc xe được sản xuất đại trà đầu tiên xuất hiện. Đây là bản copy của “đàn anh” DKW E300 xuất xứ từ Đức năm 1929 với động cơ hai thì, công suất 7 mã lực và vận tốc 80 km/giờ. Chiếc xe này khai sinh cho quá trình sản xuất đặc trưng của Izh, trong đó những mẫu mô-tô liên tục lấy cảm hứng từ DKW và Adler.

Tiếp bước L-300 là Izh-8 và Izh-49 năm 1951 với 500.000 chiếc xuất xưởng trong vòng 7 năm. Nổi bật hơn là phiên bản xe đua Izh 350-S được trang bị hộp số tay trên bình xăng.

Izh-L300 - chiếc xe đầu tiên đi vào sản xuất đại trà.

Izh-8 mang cảm hứng từ những mẫu xe của Đức.

Izh-49 năm 1951 với số lượng xuất xưởng khổng lồ.

Cuối những năm 1950, Izh còn cho ra đời một vài phiên bản motorcross và enduro như Izh 350 57-K. Mẫu xe này chỉ mang tính chất thử nghiệm bởi Izh chưa bao giờ có tham vọng cạnh tranh với các “đại gia” châu Âu. Ngoài Izh 350 57-K còn phải kể đến Izh 350 của thập kỷ 1950-1960 được chỉnh sửa đáng kể để phù hợp với các giải đua.

Phiên bản motorcross Izh-350 57-K mạnh mẽ.

Năm 1956, Izh-56 có mặt lần đầu tiên trong làng mô-tô thế giới và mang những cải tiến đáng kể về động cơ cũng như giảm xóc tay quay. Sau Izh-56, năm 1962 Planeta 350 ra đời. Cái tên Planeta 350 được mọi người nhắc rất nhiều khi nói đến những thành công mà Liên bang Xô viết đạt được trong ngành công nghiệp hàng không. Mẫu mô-tô này vẫn tiếp tục được sản xuất cho đến tận những năm 1980.

Một sản phẩm rất được ưa chuộng khác của hãng Izh là Planeta Sport năm 1976 sở hữu động cơ công suất đáng nể 32 mã lực (trong khi phiên bản thường chỉ dừng lại ở con số 20) và vận tốc 140 km/giờ. Phiên bản này bao gồm rất nhiều bộ phận do Nhật sản xuất (như bộ chế hòa khí, đèn pha và bộ đánh lửa mang nhãn hiệu Mikuni). Ngoài ra, Planeta Sport còn được bổ sung bơm dầu độc lập, lớp lót động cơ bằng cao su. Vào thời điểm đó, Planeta Sport thực sự là mơ ước của rất nhiều thanh niên Nga. Mặc dù là một trong những mẫu xe được sản xuất nhiều nhất trong lịch sử mô-tô Nga (gần 1,2 triệu chiếc từ năm 1962 đến 1971 mà chưa kể đến các phiên bản ăn theo), Planeta chẳng tạo được tên tuổi trên thị trường châu Âu.

Ngôi sao Planeta đời đầu tiên.

Planeta Sport - mơ ước của bao thế hệ thanh niên Nga.

Trong gia đình motorcross/enduro do Izh sản xuất còn có một vài thành viên nổi bật khác như Izh M-12 năm 1968 được trang bị động cơ xi-lanh đơn 350 thông thường, công suất 34 mã lực và tổng trọng lượng 130 kg. Mặc dù rất mờ nhạt trong làng mô-tô, M-12 đã chiến đấu rất anh dũng trong giải đua enduro quốc tế. Năm 1974, M-15A enduro và K-15A cross ra đời như những hậu duệ của M-12. Mang nhiều đặc điểm tương đồng với đàn anh, M-15A và K-15A đã được cải tiến khá nhiều như trọng lượng nhẹ hơn, bộ giảm xóc khác biệt hoàn toàn… Hai mẫu xe này lãnh sứ mệnh cao cả trong các giải đua nhiều năm liền. Trước đó 4 năm, làng xe thế giới còn được chứng kiến sự xuất hiện của K-13 sở hữu động cơ 400 cc hoàn toàn mới, công suất 40 mã lực và tổng trọng lượng 105 kg.

Cùng K-15A, Izh M-15A tung hoành trên các đường đua.

Izh K-15A cross thực hiện sứ mệnh trên các đường đua.

Thú vị hơn, động cơ trang bị cho Izh-49 và Planeta còn được ứng dụng trong một số loại xe mini do SeAZ sản xuất. Trong những năm 1960, một mẫu xe thông thường khác được công bố nhằm tạo ra phương án thay thế cho Planeta. Mẫu xe này mang tên Jupiter 350 với động cơ xi-lanh kép lấy cảm hứng từ xe của hãng Adler Đức thời đó. Do vậy, Jupiter 350 hơi lạc hậu so với Planeta xi-lanh đơn. Đối với thị trường Nga, chiếc xe này rất được yêu mến.

Jupiter 350 lấy cảm hứng từ xe của hãng Adler.

Thêm vào đó, hãng Izh còn cho ra đời phiên bản Jupiter đua, điển hình như 344-A đầu những năm 1970. Được độ từ Jupiter, 344-A được bổ sung thêm nhiều bộ phận mới như bộ chế hòa khí Jikov sản xuất tại Tiệp Khắc, bộ giảm xóc và ống xả dành cho xe đua. Nhờ đó, chiếc xe này tạo ra công suất 36 mã lực và vận tốc tối đa 180 km/giờ. Tiếp đó, vào năm 1975, một phiên bản đua khác lại ra đời với cái tên Jupiter SH-12 do kỹ sư G.N. Serebryakov thiết kế. Với trọng lượng 126 kg, công suất 40 mã lực và vận tốc tối đa 185 km/giờ, SH-12 mang kiểu dáng giản dị hơn so với những “đồng nghiệp” đến từ Nhật Bản.

334-A là phiên bản đua của Jupiter

Jupiter SH-12, tay đua với bộ cánh giản dị.

Đầu những năm 1990, Izh tiếp tục giới thiệu loại xe moped mang kiểu dáng lạ. Có mẫu xe sở hữu động cơ moped hai thì, làm mát bằng quạt trong khi có loại lại chạy bằng động cơ xe ga, làm mát bằng quạt và hệ dẫn động thích ứng liên tục.

Izh Orion trang bị động cơ Yamaha XT 550.

Trong suốt những năm 1990, Izh thiết kế những sản phẩm mới nhằm thay thế các mẫu mô-tô hai thì lỗi thời. Minh chứng hùng hồn là Izh Orion được trang bị động cơ Yamaha XT 550, phanh đĩa, bộ giảm xóc motorcross. Bộ khung được thiết kế phù hợp với động cơ của Yamaha hoặc động cơ hai thì Izh làm mát bằng dung dịch (phiên bản đi kèm động cơ Izh được mang tên “Sirius 400 Sprinter”). Đây cũng là cơ sở để trình làng một phiên bản enduro mới gắn liền động cơ bốn thì Yamaha với tên gọi Marafon-560. Tuy nhiên, những vấn đề liên quan đến kinh tế đã buộc dây chuyền sản xuất loại xe này phải dừng lại.

Những mẫu mô-tô thời hiện đại

Ngày nay, dây chuyền sản xuất của Izh đặc trưng với những mẫu xe độ từ các đàn anh ứng dụng động cơ hai thì tiền chiến của Đức. Điển hình là Planeta 5 350 hiện nay vẫn đang được sản xuất. Động cơ trang bị là loại xi-lanh đơn, hai thì điều chỉnh theo thời gian, làm mát bằng không khí, hộp số 4 cấp và công suất 20 mã lực. Tương tự như các mẫu mô-tô của châu Âu như Jawa, Mz và một số nhãn hiệu khác, phần đuôi xe được gắn thêm một tấm nhựa cực kỳ hữu dụng cho những đoạn đường bẩn. Phiên bản được trang bị hiện đại nhất sở hữu nhiều bộ phận do Yamaha sản xuất như phuộc xe, phanh đĩa, bộ chế hòa khí Mikuni và hệ thống tự bôi trơn. Trong khi đó, phiên bản thông thường vẫn sử dụng phanh trống. Nhìn chung, mặc dù lạc hậu, Planeta vẫn rất được ưa chuộng do giá rẻ, kiểu dáng đơn giản và dễ bảo dưỡng.

Nhờ sở hữu nhiều ưu điểm, Planeta trở thành nguồn cảm hứng cho rất nhiều anh em khác trong gia đình Izh. Một trong số đó có Jupiter 350 gồm hai phiên bản làm mát bằng không khí và dung dịch. Ngoài động cơ xi-lanh kép, công suất 24 mã lực và hộp số 4 cấp, toàn bộ các chi tiết khác của Jupiter đều giống Planeta, kể cả màu sơn da cam.

Izh Motoriksha - "chú vịt xấu xí" trong làng môtô thế giới.

Trong số những sản phẩm của Izh, Motoriksha được coi là mẫu xe xấu nhất thế giới. “Xú nhân” này thường được sử dụng ở một vài thành phố của Ấn Độ và Trung Đông để chở du khách. Ngoài kiểu dáng xấu xí với tay quay và bộ giảm sốc nghiêng “quá đáng”, Motoriksha không có gì đáng phải chê trách. Không chỉ có Motoriksha, Izh còn cho ra đời một sản phẩm kỳ quặc khác mang tên Izh Samson. Đây là chiếc xe ba bánh đồ sộ với động cơ làm mát bằng dung dịch.

Izh Samson ba bánh sở hữu kiểu dáng kỳ lạ.

Tuy nhiên, hiện nay hãng Izh vẫn đang cố gắng thiết kế những kiểu xe mới. Ví dụ như Yunker 350 độ từ Jupiter đi kèm động cơ làm mát bằng dung dịch. Mặc dù sở hữu vẻ ngoài không đến nỗi tồi, Yunker 350 vẫn còn một vài thiếu sót như đèn hậu quá cao, bình xăng quá nghiêng, đường kính bánh sau quá nhỏ… Thậm chí phiên bản Yunker dành cho cảnh sát trông còn dễ chịu hơn cả những phiên bản thông thường.

Ngoài một vài thiếu sót, Yunker 350 có kiểu dáng không đến nỗi tệ.

Phiên bản Yunker dành cho cảnh sát mang kiểu dáng còn đẹp mắt hơn phiên bản thường.

Năm 1997, Izh giới thiệu sản phẩm mới Springbok 350 enduro độ từ những mẫu motorcross cũ những năm 1970-1980, ứng dụng động cơ giống của Planeta Sport với công suất 32 mã lực. Chiếc xe này rất lỗi mốt, thậm chí màu sắc cũng không thực sự thanh lịch. Springbok còn có phiên bản trang bị động cơ Suzuki 350 với giá bán cao hơn.

Izh Springbok 350 độ từ những chiếc motorcross cũ.

Thêm vào đó, Izh còn sản xuất những mẫu moped mới mang kiểu dáng khá ổn. Trong đó có Izh C50 – nguyên bản của Ducati Monster trần 50 cc với bộ khung kim cương hình ống, phanh đĩa trước, phuộc đổi chiều và bộ giảm sốc đơn hoặc Izh Man Style 50 enduro đi kèm bộ khung nhôm kép, phanh đĩa dùng cho cả bánh sau. Có thể nói Man Style thực sự là một chiếc xe không tồi chút nào. C-50 được trang bị hộp số 4 cấp trong khi Man Style chỉ sở hữu hộp số 2 cấp. Cả hai sản phẩm đều ứng dụng động cơ hai thì làm mát bằng không khí và không có hệ thống bôi trơn tự động.

Izh C-50, nguyên bản của Ducati Monster 50cc.

Izh Man Style enduro với kiểu dáng khá đẹp mắt.

Ngoài ra, Izh cũng tập trung nguồn lực vào dòng mô-tô hạng trung với nền tảng là động cơ Yamaha XT 550 cùng hệ thống làm mát bằng dung dịch. Izh tuyên bố rằng từ loại động cơ này họ có thể thiết kế ra những sản phẩm khác, thậm chí là V kép 1200 cc. Tuy nhiên, hiện nay vẫn chưa có thông tin nào chắc chắn về điều này.

Ngọc Hà

Theo Bưu điện Việt Nam