Khởi đầu từ cuộc điều tra về rửa tiền, vụ việc nhanh chóng mở rộng và lớn hơn nhiều: phát hiện một mạng lưới tham nhũng rộng lớn và phức tạp cả giới chính trị và kinh doanh Brazil, và vượt ra khỏi biên giới quốc gia này.
'Không thể tin được'
Ngày 14 tháng 1 năm 2015, nhân viên cảnh sát Newton Ishii đợi ở sân bay Galeao, Rio de Janeiro để đón chuyến bay nửa đêm từ London. Nhiệm vụ của ông rất đơn giản. Một cựu giám đốc của công ty dầu khí quốc gia Brazil, Petrobras, có mặt trên chuyến bay ấy. Nhiệm vụ của Ishii là bắt nhân vật này khi anh ta đặt chân xuống Brazil để thẩm vấn.
Trong lúc giết thời gian ở sảnh đợi tồi tàn, viên cảnh sát kỳ cựu nhủ thầm: vụ việc chẳng có gì lớn. Đây chỉ là một trong những hoạt động chống hối lộ mà ông đã làm. Sẽ một vài tờ báo giật tít, rồi vụ việc đi vào dĩ vãng và trở lại như chưa từng có gì xảy ra.
Máy bay cuối cùng cũng hạ cánh. Ishii dễ dàng xác định mục tiêu của mình trong dòng khách: Nestor Cerveró, cựu lãnh đạo của tập đoàn dầu khí quốc gia Brazil.
"Anh ta không thể tin được. Anh ấy nói tôi đã phạm sai lầm", Ishii nhớ lại sau đó. "Tôi nói với anh ta rằng tôi đang làm công việc của mình và anh ta có thể đưa ra những phàn nàn của mình với thẩm phán".
Cerveró gọi anh trai và luật sư. Anh ta dự kiến sẽ được tự do vào buổi sáng. Ishii cũng chẳng ảo tưởng rằng vị này sẽ bị giam lâu. Nhiều thập niên trong lực lượng này đã dạy anh ta rằng những người giàu có và quyền lực có thể thoát tội nhanh chóng. Có ít lý do để nghĩ rằng trường hợp này sẽ khác.
 |
| Nestor Cerveró, cựu lãnh đạo của tập đoàn dầu khí quốc gia Brazil, nhân vật mấu chốt cho đại án tham nhũng ngành dầu khí tại Brazil. |
Hóa ra cả Ishii và Cerveró đều nhầm. The Guardian cho biết, cuộc điều tra dẫn tới việc bắt giữ Cerveró - tên mã là Lava Jato (Car Wash) - đã khám phá ra một mạng lưới chưa từng có về tham nhũng.
Vụ bê bối tham nhũng lớn nhất trong lịch sử?
Thoạt đầu, báo chí mô tả Petrobras là vụ bê bối tham nhũng lớn nhất trong lịch sử Brazil, rồi sau đó là vụ bê bối tham nhũng lớn nhất thế giới khi các quốc gia khác và các công ty nước ngoài bị kéo vào.
Đến nay, hơn 100 cá nhân đã bị kết tội tham nhũng, rửa tiền và thành lập các băng nhóm tội phạm, trong đó có hàng chục lãnh đạo từ các tập đoàn xây dựng và kỹ thuật hàng đầu Brazil.
Theo FT, 179 người đã bị buộc tội vi phạm hình sự và 93 người bị bắt để điều tra thêm. Tổng hình phạt tù cho nhóm này lên tới 1.000 năm.
Khoảng 50 chính trị gia, trong đó có các hạ nghị sĩ, thượng nghị sĩ và thống đốc bang, thuộc diện bị điều tra.
Ngoài Tổng thống đương nhiệm Michel Temer, hai cựu Tổng thống là Dilma Rousseff và Lula da Silva cũng bị cáo buộc tham ô trong vụ bê bối này.
Theo Guardian, vụ điều tra đã phát hiện những khoản thanh toán bất hợp pháp lên tới hơn 5 tỷ USD cho các giám đốc điều hành và chính trị gia. Nhiều tỷ phú vào tù, các tổng thống phải hầu tòa. Và những thiệt hại không thể cứu chữa về mặt tài chính và danh tiếng của một số công ty lớn nhất thế giới.
Petrobras là công ty nào?
Petrobras không phải là một công ty thông thường. Được thành lập năm 1953 với tư cách là công ty dầu khí quốc gia của Brazil, Petróleo Brasileiro (Petrobras) là một trong những công ty lớn nhất Mỹ Latinh, được định giá cao nhất. Đồng thời đây cũng là doanh nghiệp có khoản nợ lớn nhất.
Petrobras được xem là biểu trưng của nền kinh tế đang nổi Brazil, quốc gia đang nỗ lực khai thác nguồn dầu lớn nhất thế kỷ 21 mới được phát hiện ở ngoài khơi Rio de Janeiro.
Petrobras chiếm hơn một phần tám tổng mức đầu tư tại Brazil. Tập đoàn này cũng cung cấp hàng trăm nghìn việc làm cho các công ty xây dựng, nhà máy đóng tàu và các nhà máy lọc dầu, và hình thành mối quan hệ kinh doanh với các nhà cung cấp quốc tế bao gồm Rolls-Royce và Samsung Heavy Industries.
Petrobras cũng là trung tâm chính trị của Brazil. Trong nhiệm kỳ 2003-2010 của Chủ tịch Đảng Lao động Luiz Inácio Lula da Silva (được gọi là Lula), các vị trí điều hành trong Petrobras đã hỗ trợ các đồng minh chính trị của Lula, để nhóm này có được sự ủng hộ trong quốc hội.
Thực tế cuộc điều tra mang tên Car Wash đã chứng minh việc nếu bạn có thể làm sáng tỏ những bí mật của công ty này, bạn sẽ làm sáng tỏ những bí mật của nhà nước.
Khởi động vào tháng 3 năm 2014, cuộc điều tra tập trung vào các đại lý được biết đến như là các đại lý kinh doanh thị trường buôn lậu (doleiros), những người đã sử dụng các doanh nghiệp nhỏ, chẳng hạn như trạm xăng và rửa xe, để rửa lợi nhuận của tội phạm.
Tuy nhiên, cảnh sát nhanh chóng nhận ra rằng vụ việc lớn hơn rất nhiều khi họ phát hiện ra rằng doleiros đang đại diện cho một giám đốc điều hành tại Petrobras, Paulo Roberto Costap. Liên kết này đã dẫn các công tố viên khám phá ra một mạng lưới tham nhũng rộng lớn và cực kỳ phức tạp.
Theo đó, hơn 2 tỷ đôla đã bị rút ruột qua các thanh toán bí mật cho các hợp đồng, 3,3 tỷ đôla hối lộ của công ty xây dựng Odebrecht, hơn 1.000 chính trị gia dính líu, 16 công ty liên quan, ít nhất 50 nghị sĩ bị cáo buộc, và 4 cựu tổng thống bị điều tra.
