Qua hơn 100 năm lịch sử của động cơ, có không ít loại động cơ được phát minh nhưng chỉ có một vài loại thành công và được áp dụng cho đến ngày nay. Tiêu biểu trong đó là động cơ 1 trục cam (SOHC) được áp dụng cho các mẫu xe máy phổ thông, thiên về chạy phố như Honda Wave, Dream, Yamaha Exciter,... và động cơ 2 trục cam (DOHC) chiếm đa số trong các dòng xe phân khối lớn và những xe được thiết kế chạy đường trường như Honda Winner, Yamaha YZF-R3, Suzuki GSX-R1000,...
 |
| Honda Winner sử dụng động cơ DOHC. |
Vậy động cơ SOHC và DOHC có những điểm khác nhau thế nào, và ưu nhược điểm của từng loại động cơ sẽ khiến chúng được ứng dụng ra sao?
Động cơ SOHC và DOHC
SOHC và DOHC là 2 thuật ngữ dùng để chỉ đến kết cấu của hệ thống hút và xả không khí cho buồng đốt. Về cơ bản hệ thống này sẽ bao gồm: trục cam, con đội hoặc cò mổ và lò xo.
 |
| Cấu tạo của động cơ SOHC đơn giản giúp tiết kiệm chi phí. Nguồn: Howcarworks |
SOHC (Single Overhead Camshaft) là loại động cơ chỉ có một trục cam duy nhất được đặt phía trên và ở giữa đỉnh máy. Trục cam dẫn động truyền động đến các van nạp - xả thông qua con đội hoặc cò mổ. SOHC thường được dùng cho các xe có thể tích xy-lanh không quá lớn nhằm giảm trọng lượng xe và tiết kiệm chi phí sản xuất.
DOHC (Double Overhead Camshaft) được hiểu là loại động cơ trên đỉnh máy sẽ có 2 trục cam truyền động đến các van nạp - xả. Mỗi trục cam sẽ đảm nhận một vai trò duy nhất là hút không khí vào buồng đốt hoặc xả chúng ra ngoài. DOHC thường được dùng cho những động cơ thường xuyên chạy tại vòng tua cao và có tỉ số nén lớn.
SOHC nhanh hơn, DOHC mạnh hơn
Ưu điểm của động cơ SOHC là chi phí sản xuất thấp vì chỉ cần làm một trục cam thay vì 2 trục như động cơ DOHC, qua đó giúp giảm giá thành của xe. Một ưu điểm nữa là tính nhỏ gọn và khối lượng nhẹ, khối lượng nhẹ đồng nghĩa với việc giúp xe tiết kiệm nhiên liệu hơn, đồng thời hoạt động ở quãng ngắn cũng có phần nổi trội hơn.
 |
| Động cơ DOHC cho ra công suất và momen xoắn cao tại những vòng tua lớn. Nguồn: Howcarworks |
Nhược điểm của SOHC là tua máy sẽ không được đưa lên cao như động cơ DOHC, vì vậy công suất và momen xoắn cực đại ở những vòng tua cao không tốt bằng đối thủ. Ngoài ra, động cơ SOHC không cho phép đặt vị trí bugi giữa đỉnh buồng đốt vì trục cam luôn được đặt chính giữa để truyền động cho van nạp và van xả. Việc đặt bugi ở đỉnh sẽ giúp khả năng đánh lửa trong buồng đốt tốt hơn, tạo ra công suất cao hơn những xe có bugi đặt lệch.
Động cơ DOHC ra đời sau SOHC nên khắc phục được các vấn đề gặp phải trên động cơ SOHC. Lý do chính của việc tạo ra động cơ DOHC là nhằm tăng số lượng van nạp và van xả, giúp động cơ cho ra công suất lớn và an toàn hơn khi chạy ở vòng tua cao.
Một ưu điểm vượt trội khác của động cơ DOHC là khả năng áp dụng công nghệ van biến thiên giúp động cơ mạnh hơn ở những vòng tua cao nhưng vẫn đảm bảo khả năng tiết kiệm nhiên liệu khi đi chậm. Có thể nói lợi thế về công nghệ giúp DOHC có phần nhỉnh hơn và toàn diện hơn so với động cơ SOHC, dù SOHC luôn cho thấy sự ưu việt "ngon-bổ-rẻ".
 |
| Yamaha Exciter sử dụng động cơ SOHC. |
Nhược điểm lớn của động cơ DOHC chính là kích thước, những xe sử dụng động cơ DOHC đều có phần đầu quy lát khá lớn và có kết cấu phức tạp nên giá thành cao hơn xe sử dụng động cơ SOHC. Ngoài ra động cơ DOHC yêu cầu một lực kéo lớn để quay 2 trục cam nên dây truyền động (sên cam) sẽ nhanh giãn hơn động cơ SOHC.
Với những ưu nhược điểm riêng, động cơ SOHC thường được trang bị trên các mẫu xe máy phổ thông, xe chạy phố, xe phân khối nhỏ, để tối ưu khả năng tiết kiệm nhiên liệu, trọng lượng nhẹ và linh hoạt trong phố. Trái lại, động cơ DOHC thường được sử dụng trên các mẫu xe máy thiên về chạy đường dài, môtô phân khối lớn, để tối ưu khả năng vận hành ở tốc độ cao, vòng tua lớn, hay duy trì vận hành ở tốc độ cao.
Về độ bền, 2 loại động cơ đều bền bỉ tương đương nhau, người sử dụng chỉ cần thường xuyên kiểm tra hệ thống bơm nhớt của xe để đảm bảo phần đầu quy lát được bơm đủ nhớt để bảo vệ trục cam. Cần hạn chế hành động nổ máy và ngay lập tức tăng ga di chuyển, việc này có thể làm xước các chi tiết như trục cam và làm hỏng động cơ. Nên để động cơ được hoạt động không tải khoảng 1 phút trước khi di chuyển. Thay dầu nhớt định kỳ là cách tốt nhất để kéo dài tuổi thọ 2 dòng động cơ.
