Cầm đầu đường dây có ba đối tượng là bà Yến, bà Hà và Dũng “trọc”. Nhiều thân phận đáng thương đã lọt vào đường dây của ba trùm này dưới vỏ bọc cần tìm người hiến thận cho người nhà.
Giáp mặt trùm
Sau hai ngày đợi ở nhà nghỉ Thanh Nga, sáng 15/8 bà Hà gọi điện thoại bảo Nhật dẫn chúng tôi đến một quán cà phê trên đường Hai Bà Trưng (TP Huế) bàn chuyện.
Khi giáp mặt, bà Hà rất kiệm lời và dò xét chúng tôi một hồi từ đầu xuống chân, bảo đi cắt tóc và thay đổi cách ăn mặc cho trẻ, sạch sẽ.
Bà Hà nói phải chờ mấy tháng mới có thể lên bàn mổ lấy thận rồi hỏi: “Đợi lâu có được không?”.
Xem “giò cẳng” xong, bà Hà dẫn chúng tôi và Nhật đến một trụ ATM trong Bệnh viện Trung ương Huế rút tiền đi xét nghiệm. Nhật đưa tiền cho Công và bảo đưa chúng tôi đi xét nghiệm công thức máu, HIV... tại một cơ sở y tế tư nhân trên đường Nguyễn Huệ (TP Huế).
Về tới nhà nghỉ Thanh Nga, Công nói với Nhật kết quả xét nghiệm ổn, bàn giao chúng tôi cho Nhật dẫn vào Bệnh viện Trung ương Huế làm xét nghiệm HLA (yếu tố hòa hợp tổ chức).
Tại Bệnh viện Trung ương Huế, Nhật đóng tiền xét nghiệm rồi đưa chúng tôi qua phòng lấy máu. Một nhân viên của phòng lấy máu yêu cầu đọc số điện thoại để chiều lấy kết quả, Nhật vội ghi ngay số của mình lên giấy rồi nói với chúng tôi: “Xong hết rồi đó, giờ chỉ chờ người nhận thôi”.
Một tuần sau, Dũng “trọc” yêu cầu chúng tôi phải ra Hà Nội để xạ hình thận và cho số điện thoại, bảo ra đến nơi thì gọi.
Sau một đêm vật vờ trên xe đò, 8h sáng 21/8 chúng tôi ra tới Hà Nội. Dũng “trọc” cũng ra Hà Nội bằng máy bay và hẹn chúng tôi tới gặp tại một quán cà phê trên đường Phủ Doãn (quận Hoàn Kiếm).
Dũng thu xếp chỗ ở cho chúng tôi tại nhà nghỉ 143/39 Nguyễn Chính (quận Hoàng Mai), rồi bàn giao chúng tôi cho Dừa. Dừa dẫn chúng tôi tới Bệnh viện Trung ương quân đội 108 để xạ hình thận.
Tại bệnh viện, Dừa cầm hồ sơ đi nộp, nói chúng tôi ngồi đợi. Mất khoảng 40 phút mới xạ thận xong, Dừa đưa tiền xe ôm cho chúng tôi đón xe về phòng trọ. Khi có kết quả xạ hình thận, Dũng “trọc” bảo chúng tôi tối 25/8 phải vào Huế gặp người mua thận để cùng đi xét nghiệm máu chéo.
Chân dung trùm
Cầm đầu đường dây buôn thận là bà Yến, dáng người phốp pháp, khoảng 45 tuổi, quê Nam Định, hiện ở Hà Nội. Bà Yến rất ít khi ra mặt tiếp xúc với người bán và người mua thận, giao khoán việc này cho Dũng “trọc” và em gái là bà Hà.
 |
| Những ông trùm trong đường dây bán thận. |
Từ năm 2012, số điện thoại của bà Yến được rao trên trang mạng diễn đàn mua bán y dược:
“Tôi có người con năm nay 28 tuổi, bị suy thận, hiện đang lọc máu giai đoạn cuối tại Bệnh viện Việt Đức (Hà Nội). Tôi đang rất cần mua một quả thận nhóm máu O, ai có nhu cầu thì liên lạc, mọi chi phí gia đình tôi sẽ lo tất cả, người hiến không phải lo bất cứ chuyện gì”.
Sáng 21/8, chúng tôi gặp bà Yến tại quán cà phê trên đường Phủ Doãn cùng với Dũng “trọc”. Trong lúc Dũng “trọc” bàn bạc quy trình mua bán thận với một gia đình thì bà Yến cùng một phụ nữ ngồi gần đó nói chuyện với nhóm người bán thận.
Trái với bà Yến, bà Hà có dáng người thanh mảnh, tóc để ngang vai, năm nay 35 tuổi. Bà Hà là người thường xuyên có mặt ở Bệnh viện Trung ương Huế để gặp người mua thận và chỉ đạo “đàn em” đưa người bán thận đi làm xét nghiệm và các thủ tục khác.
Ngoài việc ra vào Bệnh viện Trung ương Huế như đi chợ, bà Hà còn lên các diễn đàn mạng tìm kiếm người bán thận.
Một số người bán thận như Thảo (ở quận 8, TP.HCM), Thông (quê Đồng Nai)... khi ở cùng chúng tôi tại nhà nghỉ cho biết lúc họ đăng thông tin bán thận trên mạng, bà Hà trực tiếp gọi điện thoại và ra giá mua thận cùng các khoản “phụ cấp” đi kèm.
Riêng Dũng “trọc” có tên là Nguyễn Dũng, dáng người mập mạp, ngăm đen, quê Hải Phòng, hiện ở quận Hoàng Mai. Dù ở Hà Nội nhưng Dũng “trọc” thường xuyên có mặt tại Huế để lo hồ sơ, thủ tục cho người mua và người bán thận.
Dũng “trọc” là trợ thủ rất đắc lực của bà Yến và bà Hà. Để hợp thức hóa việc mua, bán thận thông qua con đường hiến thận, Dũng “trọc” còn là người làm giả con dấu của chính quyền địa phương, hộ khẩu, giấy xác nhận thân nhân... cho những người bán thận.
Chèo kéo “đệ tử”
Đường dây buôn thận xuyên quốc gia của bà Yến còn thu nạp nhiều “đệ tử” là người bán thận để “tuyển” người mới và quản lý những người bán thận tại các nhà nghỉ.
Ở Hà Nội phải kể đến Dừa (28 tuổi, quê Tây Ninh). Dừa sống chung với nhóm người bán thận tại phòng trọ số 143/39 Nguyễn Chính (quận Hoàng Mai), đồng thời là người phát tiền cho người bán thận đi chợ nấu cơm hằng ngày ở nhà trọ này.
Tháng 4/2014, Dừa bán thận cho đường dây của bà Yến với giá 150 triệu đồng. Do Dừa cẩn thận, nhanh nhẹn nên nhanh chóng được bà Yến, bà Hà nhận vào đường dây. Dừa tiết lộ khi giới thiệu được một người bán thận vào đường dây sẽ được bà Yến, bà Hà chia phần trăm hoa hồng (thường là 10 triệu đồng/người).
Tại TP Huế, trực tiếp quản lý nhóm người bán thận tại nhà nghỉ Thanh Nga và nhà trọ số 100 Phan Chu Trinh là Nhật (23 tuổi, ở Đà Nẵng) và Công (24 tuổi, quê Bình Dương, đang chờ bán thận).
Nhật có nhiệm vụ tuyển người bán thận để ăn phần trăm và đưa đón người bán thận đi làm các xét nghiệm. Công mới chỉ là “cò con” theo Nhật học việc, được bà Hà trưng dụng để phụ việc cho Nhật.
Các trùm buôn thận còn thiết lập nhiều “vệ tinh” săn người bán thận ở Hải Phòng, Quảng Ninh, Long An... Tại TP.HCM, có một người tên Lực, khoảng 35 tuổi, quê Kiên Giang, thường “săn” người bán thận ở khu vực miền Tây và TP.HCM.
Đối với chúng tôi, bà Hà cũng từng nói: “Lên bàn mổ xong cứ ở lại làm việc cho chị. Làm xong rồi, có ai cứ giới thiệu ra đây”.
Lấy thận trước, trả tiền sau
Chiều 20/8, trước khi bị đưa ra Hà Nội vài giờ, Nhật chở chúng tôi qua nhà trọ ở số 83 Nguyễn Sinh Cung (TP Huế) gặp bà Hà nói chuyện. Tại đây, bà Hà cho biết giá một quả thận là 150 triệu đồng và khẳng định đây là giá được đường dây này trả cho người bán thận từ nhiều năm nay.
Về việc thanh toán tiền bán thận, bà Hà nói cách trả tiền là khi chuẩn bị lên bàn mổ, người bán thận sẽ ghi lại số tài khoản cho bà, mổ xong người của bà Hà ở Hà Nội sẽ chuyển tiền vào tài khoản “không thiếu một xu”. Nếu muốn tiền mặt, bà Hà sẽ trực tiếp trao tiền tận tay người bán thận.
Để thể hiện uy tín, bà Hà “dỗ”:
“Như thằng Huy mới mổ mấy ngày trước, chị gửi đủ cho nó rồi. Chẳng hạn sáng nay em mổ, trưa tiền đã nằm trong tài khoản. Nhiều đứa còn tin tưởng bảo chị giữ tiền cho nó, nhờ chị rút tiền đi mua điện thoại nữa đấy. Em yên tâm, chị làm thì sẽ có trách nhiệm, đảm bảo uy tín”.
Thuyết phục thêm, bà Hà chỉ một thanh niên đang nằm trên giường là Trương Lâm Đăng Khoa (25 tuổi, quê Cần Thơ, bán thận trước đó khoảng hai tháng) nói tiếp: “Thằng này mới mổ, tiền chị chuyển rồi”.
Bà Hà bảo Khoa kéo áo ra cho chúng tôi xem vết mổ lấy thận. Thấy Khoa chần chừ, bà Hà quát: “Mày che cái gì, cái vết đó đều xuất hiện sau khi học xong “trường” của chị Hà”. Khoa vội kéo áo lên, chúng tôi thấy rõ vết mổ dài khoảng 22 cm còn mới ở hông bên trái.
Trước đó, có một thanh niên tên Bửu bán thận xong được người của bà Hà chuyển 150 triệu đồng vào tài khoản. Nhận đủ tiền, Bửu về quê ngay.
Theo tìm hiểu, để thân nhân được ghép thận, gia đình bệnh nhân phải chi khoảng 500-600 triệu đồng cho việc mua thận và các khoản khác, chưa kể phải đóng thêm 250-300 triệu đồng viện phí tại bệnh viện thực hiện ghép thận cho họ.
Bán thận cho người nước ngoài, Việt kiều
Không chỉ cò mồi mua, bán thận cho người VN, đường dây của bà Yến còn “giúp” người nước ngoài, Việt kiều về VN mua thận.
Chiều 19/8, Dừa chở Đào Văn Quân (22 tuổi, Quảng Ninh) về phòng trọ số 143/39 Nguyễn Chính (quận Hoàng Mai, Hà Nội) để nghỉ. Quân kể vì thiếu nợ nên được một người giới thiệu bán thận cho đường dây của bà Yến.
Đến tối, bà Yến cho Quân biết có một Việt kiều Đức đang cần ghép thận nhóm máu B. Người này chuẩn bị bay về nước, nếu xét nghiệm hai người phù hợp sẽ tiến hành làm thủ tục để ghép.
Ngày 29/8, Quân khoe người mua là một phụ nữ từ Đức về và hai bên đã gặp nhau. Sau đó người nhà của Việt kiều này đưa Quân đi thuê phòng trọ để nuôi dưỡng, chờ thời gian lên bàn mổ lấy thận.
Trước đó, một người bán thận tên T., quê miền Bắc, được đường dây buôn thận của bà Yến đưa ra Hà Nội bán thận với giá 150 triệu đồng. T. nói người mua thận của T. là một đàn ông Trung Quốc.
Người này có anh trai lấy vợ người VN. Bà vợ này nhờ đường dây của bà Yến giúp em chồng mua thận để ghép với giá 1 tỷ đồng.
Cấm ép buộc người khác cho mô
Điều 5 của Luật hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác cho phép người từ đủ 18 tuổi trở lên, năng lực hành vi dân sự đầy đủ có quyền hiến mô, bộ phận cơ thể của mình khi còn sống, sau khi chết và hiến xác.
Điều 11 của luật này cũng quy định 10 hành vi bị nghiêm cấm, trong đó có các hành vi: ép buộc người khác phải cho mô, bộ phận cơ thể người hoặc lấy mô, bộ phận cơ thể của người không tự nguyện hiến; mua, bán mô, bộ phận cơ thể người, mua bán xác; lấy, ghép, sử dụng, lưu giữ mô, bộ phận cơ thể người vì mục đích thương mại.
