Sau khi nhận đề cử giải Tony với vở diễn The Iceman Cometh, Denzel Washington quyết định tái xuất trên màn ảnh rộng với The Equalizer 2 (Thiện ác đồi đầu 2).
Trong một cuộc phỏng vấn hồi đầu mùa hè, nam diễn viên da màu phát biểu: “Vở kịch kết thúc, tôi lại chuẩn bị phải nói về những pha đánh đấm, phi thân… Nhưng tôi luôn thích thử thách bản thân theo nhiều cách khác nhau”.
Xuyên suốt sự nghiệp, The Equalizer 2 - tác phẩm do người bạn thân lâu năm Antoine Fuqua làm đạo diễn - mới là lần đầu tiên Denzel Washington tham gia một bộ phim hậu truyện (sequel).
Nhà làm phim sinh năm 1966 đã viết riêng vai diễn cựu mật vụ CIA Robert McCall cho bạn thân mình cách đây bốn năm. Thành công phòng vé của The Equalizer cùng những trải nghiệm thú vị trong quá trình thực hiện khiến việc tham gia The Equalizer 2 của Washington trở nên hết sức dễ hiểu.
Sớm ghi dấu ấn trong dòng hành động
Không lâu sau khi bắt đầu sự nghiệp tại Hollywood bằng những bộ phim mang nặng yếu tố chính trị, Denzel Washington bắt đầu chuyển qua thể loại hành động và bộc lộ tài năng thiên phú.
Năm 1989, Washington nhận đề cử Oscar cho Nam diễn viên phụ xuất sắc ở tuổi 33 nhờ Cry Freedom (1988). Hai năm sau, ông có cơ hội cầm trên tay tượng vàng với Glory (1990) lấy bối cảnh cuộc Nội chiến Mỹ. Nhờ hai tác phẩm đều mang đề tài chống nạn phân biệt chủng tộc ấy, tài tử sớm trở thành biểu tượng về công lý của người Mỹ gốc Phi.
Nhưng cũng vào năm 1989, Washington còn xuất hiện ở bộ phim hành động thuần túy đầu tiên mang tên The Mighty Quinn. Tại đó, tài tử sử dụng chất giọng Jamaica để hóa thân thành viên cảnh sát trưởng địa phương rất ngầu và tận tụy có tên Xavier Quinn.
 |
| The Mighty Quinn có thể được coi là viên gạch đầu tiên trên con đường đóng phim hành động của Denzel Washington. Ảnh: Alamy. |
Khi một chủ khách sạn da trắng bị sát hại, tên trộm Maubee (Robert Townsend) - người bạn của Quinn - trở thành kẻ tình nghi số một nhưng lại biến mất.
Lúc này, Xavier Quinn phải tuân thủ theo hàng loạt quy tắc, luật lệ, cũng như vượt qua cám dỗ về tình dục để khám phá sự thật kỳ quái được pha trộn bởi các yếu tố chính trị, thần bí, và cả… phân biệt chủng tộc đằng sau cái chết bí ẩn. Có thể dễ nhận thấy chính The Mighty Quinn là bộ phim giúp định hình cho phong cách hành động - anh hùng của nam diễn viên da màu trong quãng thời gian sau đó.
Vừa phải bảo vệ pháp luật, vừa phải cảm thông với hoàn cảnh của người dân trong thị trấn, Xavier Quinn thường toát lên dáng vẻ quyền lực, nhưng đồng thời rất gần gũi.
Sau khi theo dõi The Mighty Queen, nhà phê bình quá cố Roger Ebert đã lập tức so sánh màn trình diễn bùng nổ của Washington với nhiều tên tuổi hàng đầu như Robert Mitchum, Michael Caine hay Sean Connery.
Bộ phim đồng thời cho thấy khả năng cận chiến hết sức nổi bật của tài tử. Trong một cảnh đầu phim, Quinn đá con dao ra khỏi tay một tên tội phạm, rồi né hàng loạt cú đấm với hiệu ứng quay chậm. Ở trường đoạn đó, trông ông thật chẳng khác gì Thành Long.
Tìm kiếm lối đi riêng
Hai năm sau The Mighty Quinn, Denzel Washington góp mặt trong “bom xịt” Ricochet (1991). Việc tác phẩm bị cả giới phê bình lẫn khán giả thờ ơ có lẽ là lý do khiến ông quay lại dòng phim tâm lý.
Ngôi sao lập tức lại nhận thêm một đề cử Oscar cho vai diễn trong Malcolm X (1992), thể hiện tài năng kịch nghệ thông qua Much Ado About Nothing (1993), và mang đến màn trình diễn xuất sắc ở Philadelphia (1993) bên cạnh Tom Hanks.
Và rồi Denzel Washington lại thử sức với dòng hành động thông qua Virtuosity (1995). Đáng tiếc thay, đây lại là một thảm họa gần giống như Ricochet. Trong phim, Washington vào vai một cựu cảnh sát, bị kết án tù 17 năm do giết chết kẻ đã sát hại gia đình mình.
 |
| Thập niên 1990 là quãng thời gian khá biến động đối với Denzel Washington. Lúc ấy, ông gặt hái nhiều thành công hơn ở dòng phim tâm lý. Ảnh: Outnow. |
Đối thủ của ông là tên sát nhân SID 6.7 trong thế giới ảo do Russell Crowe thủ vai. Hắn được lập trình từ trí não của 183 tên sát nhân hàng loạt, và đang âm mưu tiến ra ngoài thế giới thực.
Tuy thất bại hoàn toàn trước tác phẩm sở hữu cùng đề tài Strange Days (1995) của nữ đạo diễn Kathryn Bigelow, nhưng Virtuosity phần nào đó cho thấy quyết tâm làm mới bản thân của Denzel Washington.
Bước sang Courage Under Fire (1996), Washington thủ vai Nat Serlings - một cựu quân nhân vô tình gây ra cái chết cho đồng đội khi tham gia chiến tranh vùng Vịnh. Anh buộc phải chuyển về làm việc tại bàn giấy, nay tham gia điều tra xem một chỉ huy nữ (Meg Ryan) có xứng đáng nhận Huân chương Danh dự hay không.
Hay The Siege (1998) là cuộc chiến không khoan nhượng của nhân viên FBI Hubbard trong việc bảo vệ các giá trị của nước Mỹ khi bọn khủng bố nằm vùng bấy lâu nay bất ngờ trỗi dậy. Song, niềm tin của ông lại dẫn đến lệnh thiết quân luật tại New York đi kèm với sự hỗn loạn.
Trong loạt tác phẩm kể trên, Denzel Washington bắt đầu thể hiện sự tổn thương khi bước vào độ tuổi trung niên. Sự tự phụ và những đòn thế võ thuật của ông, cũng như lý tưởng công lý non trẻ của kiểu nhân vật thập niên 1980, gần như không còn nữa.
Bước ngoặt mang tên Training Day
Quyết định xa rời hình tượng tuân thủ pháp luật buổi đầu sự nghiệp, Denzel Washington trở thành nam diễn viên người Mỹ gốc Phi thứ hai trong lịch sử giành giải Oscar hạng mục Nam diễn viên chính xuất sắc.
Trong lần đầu tiên bén duyên với đạo diễn Antoine Fuqua, ông thủ vai một thanh tra cảnh sát có tính cách bạo lực mang tên Alonzo Harris. Gã nay nhận nhiệm vụ điều tra thị trường ma túy ở Los Angeles cùng chàng tân binh Jake Hoyt (Ethan Hawke).
Màn trình diễn của Washington trong Training Day hoàn toàn khác với hình tượng truyền cảm hứng cho niềm tin và sự đam mê ở The Mighty Quinn, hay thậm chí là Courage Under Fire.
 |
| Training Day (2001) đến nay vẫn là lần duy nhất Denzel Washington giành tượng vàng Oscar ở hạng mục Nam diễn viên chính xuất sắc. Ảnh: THR. |
Alonzo có lối nói chuyện nhanh, gọn và thô lỗ. Ông mỉm cười khi đối phương nói dối, và luôn di chuyển với sự tự tin mãnh liệt. Còn cách mà nhân vật sử dụng súng thì chẳng khác gì đám tội phạm: tàn nhẫn và nã đạn không thương tiếc.
Nhưng Alonzo, giống như các nhân vật trước đó của Washington, luôn luôn tin tưởng mạnh mẽ vào thứ công lý của bản thân. Khi những hành động sai trái bị phơi bày, ông vẫn hùng hồn tuyên bố: “Anh có thể bắn tôi, nhưng anh chẳng thể giết được tôi”.
Suy đồi bởi sự tham nhũng và tham vọng cá nhân, Alonzo thực chất chính là Xavier Quinn khi từ bỏ những nguyên tắc của một người thực thi pháp luật, là Nat Serlings nếu từ chối đối mặt với tội lỗi của bản thân.
Với Training Day, Denzel Washington thực sự đã phá bỏ mẫu hình tượng “trai ngoan” để theo đuổi dạng vai diễn ấn tượng hơn trong dòng hành động.
Kiểu hình tượng “dính chàm” đầy thú vị
Sau Training Day, ngay cả nhân vật chính trực nhất của Washington cũng “dính chàm”. Chứng nghiện rượu một phần nào đó là hiện thân cho sự tiếc nuối và yếu đuối. Và đây chính là thứ gây ra biết bao khổ sở cho viên cảnh sát trưởng tốt bụng nhưng thiếu chung thủy Matt Lee Whitlock ở Out of Time (2003).
Thời gian trôi qua, những khiếm khuyết nhỏ nhất trong các nhân vật thời trẻ của Denzel Washington ngày một biến hóa, biến biểu tượng tự tin trong quá khứ thành cái bóng thảm hại của chính bản thân.
Ông có lần hợp tác thứ hai tốt đẹp với đạo diễn Tony Scott trong Man on Fire (2004). Lần này, Washington sắm vai John Creasy - chàng cựu điệp viên CIA và thủy quân lục chiến Mỹ nay chuyển qua làm nhân viên an ninh.
 |
| Khoảng hơn 10 năm gần đây, kiểu nhân vật hành động của Denzel Washington trở nên đen tối hơn rất nhiều với thứ công lý của riêng cá nhân. Ảnh: Alamy. |
Nhân vật nhận ra rằng chăm sóc cô bé Pita (Dakota Fanning) - con gái một doanh nhân Mexico giàu có - có thể giúp ông ngừng uống rượu và thoát khỏi ý định tự sát. Khi Pita bị bắt cóc, Creasy hứa với cha mẹ cô bé rằng sẽ giết sạch những kẻ có liên quan.
Từ đây, Washington bắt đầu thể hiện hình tượng bạo lực điển hình. Ông tra tấn và tàn sát cả những tên tội phạm lẫn bọn cảnh sát tham nhũng. Sau khi chắc chắn rằng Pita đã an toàn, viên cựu binh chấp nhận cái chết với vô số vết thương trên người. Creasy rốt cuộc đã tìm lại được nhân tính, còn sự tàn bạo trước đó phần nào được tha thứ.
Pha trộn thêm lòng vị tha và chút yếu đuối từ đó trở thành công thức quen thuộc dành cho Denzel Washington. Điều này giải thích tại sao người từng đóng những vai “cool ngầu” và tôn trọng pháp luật nay lại góp mặt ở The Equalizer hay thậm chí là Roman J. Israel, Esq. (2017) - nơi ông thủ vai một luật sư lạc hậu đang cố gắng đấu tranh cho công lý trong một thế giới vô cảm.
Hình tượng người tuân thủ pháp luật có lẽ không còn hợp với Washington nữa. Khi tái hợp với Russell Crowe trong tác phẩm tiểu sử - giật gân America Gangster (2007) của đạo diễn Ridley Scott, sự tự tin đã trở lại. Frank Lucas “nhúng chàm” với khao khát bảo vệ gia đình ở vị thế của một tay trùm ma túy.
Vào những năm 2010, sự kiêu ngạo dường như đã rời bỏ hẳn Washington, và tài tử chỉ còn là một gã đàn ông lớn tuổi, khiêm nhường và cô độc trên màn ảnh.
Ở The Book of Eli (2010), nam diễn viên phải chiến đấu để băng qua nước Mỹ hậu tận thế, mang theo bản sao cuối cùng của Kinh thánh. Ông chính là một Đấng cứu thế với khả năng chiến đấu tuyệt vời, dám hy sinh thân mình cho những gì còn sót lại của nhân loại.
 |
| Càng ngày, mẫu người hùng của Denzel Washington càng trở nên khiêm nhường hơn, như loạt The Equalizer là ví dụ điển hình nhất. Ảnh: Sony. |
Hay với quy mô nhỏ và thực tế hơn, Washington thủ vai một người hùng đời thường trong Unstoppable (2010) và Flight (2012) trên lần lượt một chuyến tàu và một chuyến bay. Đó cũng đều là kiểu hình tượng người hùng không hoàn hảo.
Bước sang The Equalizer, nam diễn viên tái lặp hình tượng phản anh hùng của Man on Fire. Song, chất bạo lực với những pha cận chiến đẫm máu trở nên hấp dẫn hơn hẳn. Và tới 2016, Washington còn trở thành thủ lĩnh của nhóm “bảy tay súng oai hùng” trong The Magnificent Seven. Đó là một chàng cao bồi không còn gì để mất với mong muốn giúp đỡ người dân vô tội.
Trở lại với The Equalizer 2 có lẽ là dấu hỏi lớn trong sự nghiệp của nam diễn viên da màu. Nụ cười của ông vẫn sáng lên, nhưng hiếm khi xuất hiện. Bước đi của ông vẫn rất ấn tượng, nhưng lại bớt phần rực rỡ.
Sau khi giết chóc nhân danh công lý bất chấp hậu quả, dường như Robert McCall đang phải trả giá thay cho những nhân vật trước kia của Washington. Có lẽ chính điều đó khiến hình ảnh của Denzel Washington vẫn giữ được nét hấp dẫn riêng trên màn ảnh.
