CZ - biểu tượng của tinh thần cạnh tranh (P.1)

CZ - nhãn hiệu môtô nổi tiếng của CH Czech đóng vai trò rất quan trọng trong lịch sử của những chiếc "xế nổ" bởi sản phẩm của hãng này mang nhiều đặc điểm kỹ thuật có ảnh hưởng lớn tới dòng xe motocross tại Nhật.

Mặc dù sản xuất rất nhiều mẫu xe GP thú vị nhưng CZ chỉ tập trung chủ yếu vào motorcross gắn liền với một vài tên tuổi lớn như Joel Robert, Roger Roger De Coster, Gaston Rahier… Cũng giống như Jawa, CZ bị ảnh hưởng nặng nề từ sự sụp đổ của chủ nghĩa xã hội. Ngày nay, hãng này không còn tiếp tục sản xuất xe môtô như trước đây.

Thời kỳ đầu

CZ thành lập vào năm 1919 tại thành phố Strakonice, ban đầu như là một nhà máy sản xuất vũ khí. Cái tên CZ là chữ viết tắt của “Ceska Zbrojowka” (Nhà máy vũ khí Czechoslovakia). Năm 1932, CZ sản xuất ra chiếc xe đầu tiên mang tên Kaktus sở hữu động cơ 76 cc. Thực chất, chiếc xế nổ này đơn thuần chỉ là một dạng xe đạp được động cơ hóa. Hình dáng xi-lanh của chiếc xe này gợi đến hình ảnh một cây xương rồng, từ đó bắt nguồn nên cái tên Kaktus. Sau vài năm, động cơ của Kaktus được nâng cấp lên 100 cc kèm theo một bộ khung mới. Lúc này, nhà máy đã phát triển thêm nhiều loại xe thành phẩm mang kiểu dáng thanh lịch, ví dụ như chiếc 250 Touring. Sau đó, chiến tranh nổ ra khiến dây chuyền sản xuất của CZ phải ngừng hoạt động trong một thời gian. Đến tận năm 1948, hãng này khôi phục sản xuất và cho ra đời chiếc xe độ từ "đàn anh" 98 cc tiền chiến với động cơ 125 cc hai thì và kiểu dáng tương tự như DKW 125 RT.

Kaktus là sản phẩm đầu tay của hãng CZ.

250 Touring thanh lịch

CZ 125 cc là "hậu bối" của mẫu 98 cc tiền chiến.

Thú vị hơn, vào khoảng giữa những năm 1938-1940 hãng CZ còn trình làng một chiếc mô tô tuyệt đẹp có động cơ 500 cc hai thì, xi-lanh kép, công suất 15 mã lực và vận tốc 115 km/giờ. Ngoài ra, một phiên bản nữa dành cho đội hộ tống của tòa thánh Vantican cũng được ra mắt làng xe thế giới. Chiếc xế nổ này trông thật nổi bật với những đường viền trắng và vàng, kể cả các bộ phận máy như lò xo giảm xóc, ống xả đều được mạ vàng. Thật bất ngờ là sau khi chiếc "limo hai bánh" chào đời, ngành sản xuất môtô của Czech lại chỉ tập trung vào những dòng xe giá rẻ cho mọi nhà.

CZ 500 cc với kiểu dáng thẩm mỹ.

Xe hộ tống với các chi tiết mạ vàng sang trọng.

Đến thập kỷ 50, hãng CZ sáp nhập với Jawa. Sự kiện này ảnh hưởng rất lớn đến những sản phẩm về sau của cả hai hãng với kiểu dáng hao hao như nhau. Tuy nhiên, điều đó cũng không có nghĩa là những sản phẩm nguyên bản bị lãng quên. Minh chứng cụ thể là chiếc xe tay ga Cezeta 175-Typ 502 mang đậm phong cách cá nhân với những chi tiết rất độc đáo (ví dụ như bình xăng đặt ở trên bánh trước và giá để đồ tiện dụng). Toàn bộ sản phẩm còn lại của CZ là những chiếc môtô nhỏ truyền thống, điển hình như CZ 175 năm 1965 động cơ hai thì cổ điển và thiết kế kỹ thuật thông thường. Từ những chiếc xe đơn giản này, dòng mô tô chạy trên địa hình phức tạp ra đời. Trong số đó có nhà vô địch giải đua “Six Days” năm 1955 CZ 150. Sở hữu hộp số giảm tốc chuyển đổi, 4+4 cấp, CZ 150 được truyền động nhờ đòn bẩy nằm trên hộp trục khuỷu.

Xe tay ga Cezeta 175-Tyop 502.

CZ 175 sản xuất năm 1965 với kiểu dáng truyền thống.

Nhà vô địch 150.

Trong suốt thập kỷ 60 và 70, CZ chủ yếu sản xuất hai model chính: 125/175 xi-lanh đơn độ từ model đầu giai đoạn 1950 - 1960 từng xuất hiện trong một quảng cáo gây tò mò năm 1968 với phong cách cực kỳ hippy và 250 xi-lanh đôi tương tự như Jawa 350. Hai mẫu xe này khá đơn giản và rẻ bởi chúng được sản xuất dựa trên bản concept motocross mạnh mẽ mặc dù mục đích sử dụng hoàn toàn khác nhau.

CZ 125/175 xi-lanh đơn.

CZ 250 xi-lanh đôi.

Dòng xe đua mạnh mẽ

Mặc dù hoạt động sản xuất bị chính quyền Soviet cản trở, những "tay đua" CZ luôn bắt kịp trình độ kỹ thuật của ngành môtô châu Âu, thậm chí đôi khi còn tạo ra nhiều cải tiến nổi bật. Năm 1954, CZ dự định tung ra model GP 125 hay còn gọi là Typ-852 sở hữu van điều chỉnh theo thời gian DOHC được bánh răng dạng trục và nón truyền động với công suất 15 mã lực. Đồng thời, Typ-852 còn đóng vai trò mở đầu cho series xe GP ứng dụng loại van này. Trong khi đó, GP 125 của năm 1959-60 lại được thiết kế hoàn toàn khác biệt với một trục chỉ truyền động cho trục cam xả, công suất 20 mã lực ở vòng tua máy 13.000 vòng/phút và trọng lượng 83 kg.

GP 125 mở đầu cho ứng dụng van điều chỉnh theo thời gian.

GP 125 được sản xuất trong khoảng năm 1959-1960 với thiết kế hoàn toàn khác biệt.

Cả hai mẫu GP 125 xi-lanh đơn năm 1963 và 125 xi-lanh kép năm 1965 đều được trang bị loại van điều chỉnh theo thời gian tương tự nhau, một trục nối với trục cam xả và một trục khác nằm giữa trục cam xả và nạp. Khung của 125 xi-lanh kép có kiểu dáng khá hiện đại trong thời đó. Những mẫu xe này hoàn toàn không hề thua kém về mặt kỹ thuật so với GP 125 của Italia hoặc Nhật Bản.

GP 125 với xi-lanh đơn được sản xuất trong năm 1963.

Hai năm sau đó, GP 125 với xi-lanh kép trình làng.

Bên cạnh đó, CZ còn “khai sinh” một vài mẫu GP 250-350 xi-lanh đơn khác. Cụ thể như chiếc 350 năm 1955 công suất 30 mã lực cho vận tốc 190 km/giờ đi kèm van DOHC, bánh răng dạng trục và nón, hộp số riêng rẽ cùng một vài bộ phận làm bằng magiê. Hay chiếc 250 năm 1956 (tên gọi khác là Typ 853) ban đầu sở hữu hệ thống giảm xóc trước tay quay, sau đó thay bằng chạc ống lồng. Mặc dù đã được cải tiến về kỹ thuật, những sản phẩm này cũng không thể nào sánh được với "kiệt tác" MV Agusta, Gilera và Mondial. Tuy nhiên, hãng CZ cũng được an ủi phần nào khi "những đứa con cưng" của mình một vài lần đứng ở vị trí cao trong nhiều cuộc đua quốc tế.

CZ 350 ra mắt năm 1955.

Năm 1969, CZ đã giới thiệu với toàn thế giới một "kiệt tác" thực sự mang tên Typ-860 GP 350 với động cơ V-4 do kỹ sư Frantisek Pudil thiết kế từ năm 1967. Mẫu xe biểu tượng cho kiểu dáng đẹp mắt và kỹ thuật tiên tiến này được trang bị trục cam nắp đôi, 16 van (van nạp làm bằng Titan), hộp số 8 cấp, chạc Ceriani và bộ chế hòa khí Dell''Orto SSI có khả năng tạo ra công suất 63 mã lực tại vòng tua máy 16.000 vòng/phút cùng vận tốc tối đa 240 km/giờ. Thật đáng buồn, quá trình phát triển của chiếc xe này bị gián đoạn bởi cuộc khủng hoảng chính trị nặng nề tại Tiệp Khắc . Ban đầu, động cơ được đi kèm một hệ thống bơm nhiên liệu do công ty Lucas sản xuất nhưng sau đó các quan chức của chính quyền Soviet đã cấm xuất động cơ CZ vào Anh. Mặc dù gặp rất nhiều khó khăn, 350 V4 vẫn mang lại rất nhiều thành công, trong đó thành tích đáng nhớ nhất là chiếc Yamaha 350 cc xi-lanh kép do Bohumil Stasa cầm lái đạt giải nhì trong Giải vô địch Tiệp Khắc năm 1971. Năm 1972, 350 V4 tuột mất chiến thắng trong Giải vô địch Australia. Cũng năm đó, hãng CZ từ bỏ những cuộc tranh tài GP để tập trung vào sản xuất motocross với giá bán thấp hơn.

Kiệt tác GP 350 với động cơ V4.

(còn tiếp)

Minh Tuyết

Theo Bưu điện Việt Nam