Chưa bao giờ cuộc đua trên thị trường bán lẻ lại khốc liệt như hiện nay. Và trong cuộc đua này, doanh nghiệp Việt ngày càng bị yếu thế so với đối thủ là các doanh nghiệp đến từ nước ngoài. Chỉ trong một thời gian ngắn ở nhiều phân khúc như cửa hàng tiện lợi, siêu thị,… doanh nghiệp ngoại đã ồ ạt tràn vào và ngay lập tức chiếm lĩnh thị trường.
Chỉ riêng phân khúc cửa hàng tiện lợi, có doanh nghiệp ngoại chỉ trong vài tháng đã cho khai trương hàng chục cửa hàng. Nhiều tuyến đường tại TP.HCM trong khoảng cách chỉ vài trăm mét nhưng xuất hiện 2-3 cửa hàng. Theo thống kê, trên địa bàn TP.HCM hiện có 475 cửa hàng tiện lợi, trong đó khoảng 350 cửa hàng nằm trong tay các doanh nghiệp nước ngoài.
 |
| Đường Bùi Viện (quận 1) dài chưa đến 1km nhưng có tới tám cửa hàng tiện lợi của nước ngoài. |
Nhanh chóng bành trướng
Chiều muộn, chị Hải Yến, giáo viên trường THPT Trưng Vương (quận 1, TP.HCM), tất bật bước vào một cửa hàng tiện lợi Big C Express (đường Hoàng Hoa Thám, quận Tân Bình). Chỉ một loáng sau, chị Yến ra về với lỉnh kỉnh đủ thứ từ thịt, cá đến rau củ chế biến bữa tối, thậm chí chị mua cả bàn chải, kem đánh răng, khăn tắm cho con nhỏ ngày mai đi du lịch cùng trường. “Tất cả đều có hết, đi làm về muộn, tạt vào mua ào ào rồi về nhanh mới kịp”, chị Yến tranh thủ nói rồi nhanh chóng về nhà sớm.
Hình ảnh những bà nội trợ không có nhiều thời gian, tìm đến các cửa hàng gần nhà mua sắm xuất hiện ngày càng nhiều. Đó là lý do ngày càng nhiều cửa hàng tiện lợi xuất hiện. Chỉ mới xuất hiện mô hình này không lâu, nhưng doanh nghiệp ngoại đang áp đảo hoàn toàn thị trường.
"Họ miệt mài mở cửa hàng tại những vị trí đắc địa với mục đích phủ rộng thị trường bán lẻ, khi đạt được mục tiêu rồi từ từ chiếm lĩnh thị trường bán lẻ Việt Nam vốn giàu tiềm năng và sôi động", một chuyên gia trong lĩnh vực bán lẻ cho biết.
Có mặt tại Việt Nam từ năm 2005 đến nay, chuỗi cửa hàng Shop & Go đến từ Singapore đã mọc lên cực kỳ nhanh và cán mốc con số 103 cửa hàng vào tháng 3/2014, trở thành chuỗi cửa hàng tiện lợi số 1 ở Việt Nam về quy mô. Và theo kế hoạch của công ty này, đến cuối năm sẽ mở thêm ít nhất 30 cửa hàng mới. Không thua kém Shop & Go, Circle K (công ty của Mỹ) có mặt tại Việt Nam từ năm 2008, đến nay đã có 73 cửa hàng được mở ở TP.HCM. Mỗi tháng, đơn vị này đều đặn khai trương thêm nhiều cửa hàng mới. Tính từ đầu năm 2014 đến nay, công ty đã mở thêm 10 cửa hàng tại TP.HCM. Hệ thống Big C với thương hiệu Big C Express cũng liên tục mở cửa hàng trong thời gian gần đây.
Tương tự, một thương hiệu cửa hàng tiện lợi đến từ Nhật Bản là FamilyMart dù gia nhập muộn nhưng đã nhanh chóng chiếm được con số 34 cửa hàng tại TP.HCM, dự kiến của công ty này đến cuối năm sẽ có thêm 50 cửa hàng tại TP.HCM. Chưa kể, lãnh đạo công ty này khẳng định thời gian tới sẽ vươn ra xây dựng ở một số tỉnh lân cận như Đồng Nai, Bình Dương và kể cả Hà Nội,… Trong khi đó đối với doanh nghiệp trong nước, nổi bật là Co.opfood và Satrafood dù nỗ lực trong cuộc đua ở phân khúc này, tuy nhiên hiện nay số cửa hàng của Liên hiệp Hợp tác xã thương mại TP.HCM (Saigon Co.op) dừng ở mức 72 cửa hàng. Satrafood thống kê được 32 cửa hàng trên địa bàn TP.HCM, và mỗi tháng cũng có 1-2 cửa hàng mở ra phục vụ người tiêu dùng.
Xuất hiện dày đặc
 |
| Trong khoảng cách 50m trên đường Đặng Văn Ngữ (quận Phú Nhuận, TP.HCM) có đến ba cửa hàng tiện ích Circle K, B’s Mart và FamilyMart mở san sát nhau. |
Theo khảo sát, mật độ các cửa hàng tiện lợi mở tại các khu vực trung tâm TP.HCM ngày càng dày đặc. Riêng khu vực đường Đề Thám, Bùi Viện, Nguyễn Trãi (quận 1), mỗi tuyến đường có 2-3 cửa hàng tiện lợi với đủ thương hiệu mọc ra. Trong đó, ngay gần chợ Hoàng Hoa Thám, Phạm Văn Hai (quận Tân Bình) vốn hoạt động nhộn nhịp hằng ngày vẫn liên tiếp mọc lên ba cửa hàng tiện ích: Big C Express, FamilyMart, Shop & Go.
Không chỉ đáp ứng nhu cầu mua sắm thực phẩm tươi sống, hóa mỹ phẩm, nhiều cửa hàng tiện lợi còn phục vụ thức ăn nhanh, thực phẩm nấu tại chỗ. Tại cửa hàng Circle K (đường Bùi Viện, quận 1), ngay gần khu vực thu ngân có đặt nồi nước dùng lớn sôi sùng sục sử dụng để nấu mì gói cho khách có nhu cầu sử dụng ngay. Nhân viên tại cửa hàng cho biết, từ nhu cầu của rất nhiều khách hàng, đặc biệt vào buổi tối, khuya muốn mua mì gói dùng ngay nhưng loay hoay không biết phải làm sao nên cửa hàng thực hiện luôn “tiện ích” này cho khách. Ngoài nước dùng, cửa hàng bổ sung các thực phẩm như xúc xích, trứng để khách ăn kèm với giá chỉ 15.000 đồng/tô.
Các hệ thống cửa hàng tiện lợi thường xuyên tổ chức chương trình khuyến mãi để thu hút khách hàng cũng như các tiện ích kèm theo. Ngay gần trường tiểu học Đặng Văn Ngữ (đường Đặng Văn Ngữ, quận Phú Nhuận) liên tiếp mở ra ba cửa hàng tiện ích FamilyMart, B’s Mart và Circle K nằm sát nhau. Tại cửa hàng FamilyMart, bên cạnh các sản phẩm tạp hóa cơ bản còn bày bán thêm hàng loạt sản phẩm thức ăn nhanh, đồ ăn vặt, thức uống phục vụ học sinh. Đặc biệt, cửa hàng dành riêng khoảng không gian 20m2 trên lầu với năm bộ bàn ghế cùng hệ thống máy nước nóng, lạnh để phục vụ khách hàng có nhu cầu ngồi lại ăn uống, nghỉ ngơi.
Tương tự, tại cửa hàng tiện lợi B’s Mart cách đó không xa cũng dành tầng lầu rộng rãi với bàn ghế được thiết kế trẻ trung phục vụ nhu cầu học, họp nhóm cho học sinh cùng nước uống nóng, lạnh miễn phí. Nhân viên cửa hàng tươi cười giới thiệu chương trình “Khuyến mãi hấp dẫn, minh mẫn mùa thi” thu hút học sinh trong dịp thi học kỳ với hàng loạt sản phẩm thức ăn nhanh, nước uống đóng chai, sữa tươi,... giảm giá. Theo khảo sát, các hệ thống cửa hàng tiện lợi thường xuyên thực hiện các chương trình khuyến mãi giảm giá, chăm sóc khách hàng tùy thuộc đặc thù khách hàng tại các điểm như chung cư, trường học.
Lỗ nhưng vẫn phải chiếm chỗ
 |
| Khách nước ngoài chọn mua hàng tại một cửa hàng tiện lợi trên đường Lê Thánh Tôn (quận 1, TP.HCM). |
Mặc dù cửa hàng tiện lợi mọc lên rất nhiều tại TP.HCM thời gian gần đây, nhưng theo ông Yamashita Junichi - Tổng giám đốc FamilyMart Việt Nam, con số hơn 475 cửa hàng tiện lợi hiện nay tại TP.HCM vẫn còn khiêm tốn, nhu cầu thực phải từ 5.000-10.000 cửa hàng mới phục vụ đủ nhu cầu người tiêu dùng. Điều đáng nói, hầu hết đơn vị kinh doanh cửa hàng tiện lợi hiện nay đều khẳng định lỗ lớn nhưng vẫn rất quyết tâm “bành trướng”. Theo ông Yamashita Junichi, mục tiêu của FamilyMart thời điểm này là mở ra thật nhiều cửa hàng, càng nhiều càng tốt. Tăng độ phủ trước, tập cho người tiêu dùng thói quen ghé thăm cửa hàng tiện lợi. Sau khi hệ thống cửa hàng này hoàn thiện, ổn định sau 5-10 năm sẽ kiếm ra lợi nhuận.
Tương tự, theo ông Nguyễn Ngọc Hòa - Chủ tịch Hội đồng Quản trị Saigon Co.op, phân khúc cửa hàng tiện lợi hiện nay đang cạnh tranh rất gay gắt, là mảnh đất màu mỡ, tuy nhiên lại rất nhiều nhà đầu tư “nhảy” vào. “Với tình hình hiện nay, hầu hết nhà đầu tư đều đang cắn răng chịu lỗ, tuy nhiên mục tiêu vẫn là mở rộng ảnh hưởng bằng mọi cách”, ông Hòa khẳng định.
Hiện Co.opfood đang hướng vào sự tiện lợi về mặt vị trí, tăng độ phủ để tiếp cận với mọi đối tượng nội trợ, vì vậy hàng hóa cũng nhắm vào nhu cầu tiêu dùng hằng ngày. Đánh giá về triển vọng thị trường, ông Hòa cho rằng tiềm năng vẫn còn lớn vì không phải người dân nào cũng có thời gian, điều kiện đi chợ, vì vậy cửa hàng tiện lợi vẫn là lựa chọn nhanh, gọn. Bên cạnh đó, đầu tư vào cửa hàng tiện lợi chi phí không lớn, mặt bằng rẻ chính là những ưu thế để nhiều “đối thủ” đua nhau nhắm vào thị trường này.
Tổng giám đốc một chuỗi cửa hàng tiện lợi cũng cho rằng, hiện nay mục tiêu vẫn là mở rộng thị phần. “Không riêng gì chúng tôi đang chịu lỗ mà các đơn vị khác cũng đang lỗ, tuy nhiên đây không phải là thời gian kiếm lợi nhuận, mà mới chỉ là thời điểm chiếm lĩnh thị phần”, vị này khẳng định.
Doanh nghiệp Việt thất thế
Theo một chuyên gia trong ngành bán lẻ, mảnh đất cửa hàng tiện lợi hiện nay khá màu mỡ nhưng đang bị mất dần vào tay các doanh nghiệp nước ngoài: “Cứ nhìn vào số lượng cửa hàng tiện lợi giữa doanh nghiệp trong nước và Việt Nam sẽ thấy ngay điều này”. Các tập đoàn nước ngoài thường có tiềm lực lớn, mở rộng rất nhanh và ồ ạt, chiếm nhiều vị trí tốt. “Họ miệt mài mở cửa hàng tại những vị trí đắc địa với mục đích phủ rộng thị trường bán lẻ, khi đạt được mục tiêu rồi từ từ chiếm lĩnh thị trường bán lẻ Việt Nam vốn giàu tiềm năng và sôi động”, vị chuyên gia này cho hay.
Tại một số cửa hàng của các doanh nghiệp nước ngoài thường có 2.000-2.500 mặt hàng trên kệ. Tuy nhiên, con số này đối với cửa hàng Việt Nam thường không ổn định và thay đổi liên tục từ 1.400 đến dưới 2.000 mặt hàng. Tiêu chí và phương thức hoạt động cũng có sự khác biệt rất rõ ràng, trong khi đơn vị nước ngoài nắm rất rõ về phương thức quản trị và đi đúng hướng “tiện lợi”, thì doanh nghiệp Việt lại loay hoay và có sự lẫn lộn giữa cửa hàng tạp hóa, cửa hàng tiện lợi và siêu thị mini.
