Xông đất là một trong những nét đẹp trong văn hóa của người Việt mỗi dịp Tết đến, xuân về. Người Việt quan niệm nếu mọi việc diễn ra suôn sẻ, may mắn ngày đầu năm, cả năm sẽ thuận lợi.
Từ xa xưa, nhiều tài liệu lịch sử đã chép về tục xông đất mang đậm văn hóa của người Việt.
 |
| Xông đất đầu năm là tín ngưỡng văn hóa người Việt. |
Cách chọn tuổi xông đất của người xưa
Mùng 1 Tết Nguyên đán là ngày đầu tiên của năm mới, còn được gọi là ngày Nguyên đán. Xông đất, xuất hành là những việc được nhiều người lưu ý. Trong đó, xông đất được xem là quan trọng nhất.
Không ai biết tục xông đất của người Việt có từ bao giờ nhưng theo một số tài liệu lịch sử, tục này ra đời từ hàng trăm năm trước. Theo sách “Xã hội Việt Nam từ thế kỷ XVII”, các giáo sĩ phương Tây đã chứng kiến và viết về tục xông đất khi ăn Tết cùng người Việt.
Một số sách liên quan lịch sử, văn hóa chép rằng khách đầu tiên đến thăm nhà vào năm mới rất được coi trọng. Người ta phải tìm trong số người thân, bà con láng giềng có can, chi hợp với tuổi mình để nhờ xông đất.
Khách xông đất thường chỉ đến nhà 5-10 phút chứ không ở lại lâu với mong muốn cầu cho mọi việc trong năm được trôi chảy.
Thời xưa chỉ có 2 cách chọn người tốt vía xông đất ngày đầu năm. Quan lại, người có học chọn người xông đất có tuổi hợp với chủ nhà. Người đi xông đất phải là trụ cột trong gia đình.
Người dân lao động thì đơn giản hơn nhiều, người được chọn xông đất thưởng khỏe mạnh, tốt tính, gia cảnh khấm khá, gia đình hiếu thuận.
Chọn tuổi xông đất được ghi chép trong sách thế nào?
Thời gian xông đất tốt nhất là ngay sau giao thừa, hoặc buổi sáng mùng 1 Tết. Người đi xông đất thường ăn mặc đẹp, mang theo một chút quà Tết, kèm những lời cầu chúc tốt đẹp cho gia chủ.
Theo nhà nghiên cứu văn hóa Hữu Ngọc, tục xông đất thể hiện mong muốn hướng tới những điều tốt lành. Bất cứ ai cũng muốn mời người tử tế đến xông đất nhà mình.
Chọn tuổi xông đất thường phải kết hợp so sánh các yếu tố hợp về can - chi, giữa Thái Tuế với người đến xông đất và gia chủ, tùy theo yêu cầu cụ thể. Theo quan niệm tín ngưỡng của người Việt, chọn người xông đất phải dựa vào hàng chi, hàng can, hợp quan, hợp tài, hợp ấn, hợp phúc…
Sách “100 điều nên biết về phong tục Việt Nam” đề cập cách chọn tuổi xông đất theo can như sau:
Giáp hợp với Kỷ, kỵ với Canh - Mậu; Ất hợp Canh, kỵ với Tân, Kỷ; Bính hợp với Tân, kỵ Nhâm, Canh; Đinh hợp với Nhâm, kỵ với Quý, Tân; Mậu hợp với Quý kỵ với Giáp, Nhâm; Kỷ hợp với Giáp, kỵ với Ất, Quý; Canh hợp với Ất, kỵ với Bính, Giáp; Tân hợp với Đinh, Ất; Nhâm hợp với Mậu, kỵ với Mậu, Bính; Quý hợp với Mậu, kỵ với Kỷ, Đinh.
Chọn tuổi xông đất là việc rất cầu kỳ, không dễ dàng. Theo một số sách lịch sử, ngày xưa, người ta còn chọn người đến xông đất dựa trên các đặc điểm: Người nhẹ vía, thoáng tính, cẩn trọng, quan trọng hơn là người đó vận phải đẹp; tránh chọn những người vận đang đi xuống, ốm đau bệnh tật…
Theo sách “Tìm hiểu Tết cổ truyền trong văn hóa người Việt”, để thực hiện tốt tục này, sau giao thừa, người được nhờ xông đất ra khỏi nhà. Trước khi đến xông đất, họ thường đến một chùa nào đó thắp hương và xin lộc cho gia chủ nhờ mình.
