Cuối năm 2018, Bộ GD&ĐT công bố chương trình giáo dục phổ thông mới của 27 môn học. Đây là chương trình sẽ hiện thực hóa mục tiêu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo.
Trao đổi với Zing.vn, ông Nguyễn Xuân Thành - Phó vụ trưởng Vụ Giáo dục Trung học, Bộ GD&ĐT, nói về việc thay đổi trong cách dạy và học môn Tiếng Anh sẽ ra sao?
Mục tiêu phát triển năng lực giao tiếp
- Môn Tiếng Anh trong chương trình giáo dục phổ thông mới có những thay đổi đáng chú ý nào để nâng cao chất chất lượng?
- Môn Tiếng Anh trong chương trình giáo dục phổ thông mới là chương trình 10 năm (từ lớp 3 đến lớp 12), được xây dựng theo quan điểm phát triển năng lực cho học sinh.
Mục tiêu của chương trình học là hình thành và phát triển năng lực đặc thù của môn học là năng lực giao tiếp. Chương trình này giúp người học phát triển đồng đều kỹ năng ngôn ngữ nghe, nói, đọc, viết, và kiến thức ngôn ngữ, ngữ âm, từ vựng, ngữ pháp.
 |
| Ông Nguyễn Xuân Thành - Phó vụ trưởng Vụ Giáo dục Trung học, Bộ GD&ĐT. |
Chương trình được xây dựng trên cơ sở vận dụng Khung tham chiếu chung châu Âu về ngôn ngữ (CEFR) thông qua việc dạy học và đánh giá kết quả học tập của học sinh theo các bậc năng lực quy định trong Khung năng lực ngoại ngữ 6 bậc dùng cho Việt Nam đối với các cấp tiểu học (bậc 1), trung học cơ sở (bậc 2), trung học phổ thông (bậc 3), tương đương các cấp độ A1, A2, B1 trong Khung CEFR.
Theo đó, sau khi kết thúc chương trình, người học có thể đạt được năng lực sử dụng tiếng Anh cơ bản trong học tập và giao tiếp, đáp ứng nhu cầu hội nhập quốc tế trong học tập và làm việc, như có thể hiểu được các ý chính của đoạn văn hay bài phát biểu chuẩn mực, rõ ràng về các chủ đề quen thuộc trong công việc, trường học, giải trí...
Căn cứ mục tiêu tổng quát, từng lớp, bài học được xác định cụ thể. Với các mục tiêu năng lực giao tiếp được xác định rõ ràng, học sinh và giáo viên biết cần phải làm gì để nâng cao kết quả học tập thông qua hoạt động rèn luyện cụ thể.
Như vậy, chương trình đã tiếp thu những tiến bộ và cập nhật của lĩnh vực dạy học tiếng Anh nhằm nâng cao chất lượng đồng thời tạo thuận lợi cho giáo viên và học sinh hội nhập với thế giới.
- Đến nay, cách đánh giá của bài kiểm tra tiếng Anh (tiêu biểu trong các kỳ thi tốt nghiệp, đại học) chỉ dừng lại ở phần viết (trắc nghiệm, tự luận) mà không có nghe, nói, đọc. Sắp tới, chương trình giáo dục phổ thông mới sẽ thay đổi về hình thức đánh giá thi cử như thế nào?
- Kiểm tra đánh giá không chỉ có các kỳ thi mà còn có cả đánh giá trong quá trình dạy học. Đối với việc đánh giá trong quá trình dạy học, Bộ GD&ĐT luôn chỉ đạo việc kiểm tra đánh giá môn tiếng Anh phải đầy đủ các kỹ năng và thành tố ngôn ngữ. Đặc biệt, kể từ năm học 2014-2015, Bộ GD&ĐT đã có những chỉ đạo quyết liệt để đảm bảo giáo viên không chỉ dừng lại ở phần viết mà có cả phần nghe cũng như nói.
Đối với các kỳ thi tốt nghiệp phổ thông, thi đại học trước đây và thi THPT quốc gia hiện nay, do tính chất của kỳ thi quy mô toàn quốc, việc đánh giá mới tập trung kiểm tra kiến thức từ vựng, ngữ pháp, ngữ âm, và hai kỹ năng đọc hiểu và viết.
Để khắc phục vấn đề này, hoạt động kiểm tra đánh giá môn Tiếng Anh thuộc chương trình giáo dục phổ thông mới được thiết kế nhằm đảm bảo đánh giá toàn diện việc học của học sinh.
Việc đánh giá kết quả học tập sẽ được thực hiện theo hai hình thức đánh giá thường xuyên và đánh giá định kỳ. Đánh giá thường xuyên được thực hiện liên tục thông qua các hoạt động dạy học trên lớp. Đánh giá định kỳ được thực hiện vào các thời điểm ấn định trong năm học để đánh giá mức độ đạt so với yêu cầu cần đạt đã được quy định cho mỗi cấp lớp.
Các loại hình kiểm tra, đánh giá được thiết kế phù hợp với định hướng về phương pháp dạy học được áp dụng trong lớp học, đảm bảo đánh giá đủ kỹ năng ngôn ngữ gồm nghe, nói, đọc, viết, và kiến thức ngôn ngữ gồm ngữ pháp, từ vựng, ngữ âm.
Thời lượng học tiếng Anh sẽ tăng gấp đôi
- Trước đây, có tình trạng nhiều thế hệ học sinh học hết 12 năm phổ thông không giao tiếp được tiếng Anh. Mục đích chủ đạo trong chương trình môn Tiếng Anh là sắp tới là giao tiếp, trong khi mặt bằng chung tiếng Anh ở các vùng miền còn nhiều khác biệt?
- Tiếng Anh hiện hành là chương trình 7 năm (từ lớp 6 đến lớp 12) với thời lượng học 3 tiết/tuần. Tổng thời lượng môn học này trong toàn bộ chương trình chỉ có 700 tiết là quá ít. Đồng thời, tới lớp 6 học sinh mới bắt đầu được học tiếng Anh. Đó chính là hạn chế khiến cho năng lực ngoại ngữ của học sinh học theo chương trình hiện hành còn hạn chế, chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu trong học tập và giao tiếp.
 |
| Giáo viên sẽ được tăng cường đào tạo để dạy Tiếng Anh. Ảnh minh họa: L.H. |
Thêm vào đó, việc tích hợp, lồng ghép nội dung các môn học khác vào môn Tiếng Anh cũng chưa được chú trọng, khiến cho cơ hội thực hành của học sinh ngay trong quá trình học tập còn hạn chế.
Để khắc phục, môn Tiếng Anh trong chương trình giáo dục phổ thông mới là chương trình 10 năm, từ lớp 3 đến lớp 12, với thời lượng ở cấp tiểu học và cấp trung học cơ sở và 140 tiết/năm, cấp trung học phổ thông là 105 tiết/năm (tổng số là 1295 tiết).
Với thời lượng gần gấp đôi chương trình hiện hành, học sinh được bắt đầu học sớm từ lớp 3 (chưa kể có thể học tự chọn từ lớp 1).
Tôi tin tưởng việc đổi mới phương pháp dạy học và chú trọng tích hợp, lồng ghép nội dung các môn học khác vào môn Tiếng Anh theo chương trình mới sẽ đáp ứng được yêu cầu.
Bộ GD&ĐT sẽ tổ chức bồi dưỡng giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp giáo viên phổ thông đã ban hành; tăng cường năng lực cho giáo viên đáp ứng yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát triển năng lực học sinh. Việc bồi dưỡng sẽ được thực hiện theo phương thức kết hợp giữa trực tiếp và trực tuyến, bảo đảm cho giáo viên và học sinh trên mọi miền của đất nước đều được bình đẳng trong tiếp cận nguồn học liệu. Chương trình khuyến khích giáo viên, phụ huynh cùng học sinh học ngoại ngữ, nhất là tiếng Anh.
- Một trong những yếu tố quan trọng để trẻ học tốt tiếng Anh là được nhúng mình trong môi trường sinh ngữ mỗi ngày một cách tự nhiên nhất. Nếu chỉ học với số tiết giới hạn trong nhà trường khó có thể thực hiện được điều này. Bộ GD&ĐT có những giải pháp gì cho vấn đề này?
- Dù cố gắng đến mấy, thời lượng cho việc học một môn học nào đó trong nhà trường cũng không thể vượt quá một khung nhất định.
Chương trình định hướng phát triển năng lực học sinh đòi hỏi nội dung, kiến thức được lựa chọn đưa vào chương trình phải vừa đủ, gắn liền với ứng dụng trong thực tiễn cuộc sống để bảo đảm thực hiện hiệu quả các phương pháp dạy học tăng cường hoạt động học tích cực, tự lực của học sinh. Tuỳ vào điều kiện thực tiễn, giáo viên có thể sử dụng các loại phương tiện và học liệu khác nhau để tổ chức hoạt động học cho học sinh, trong đó cần tăng cường hướng dẫn học sinh tự nghiên cứu sách giáo khoa để tiếp nhận và vận dụng kiến thức vào thực tiễn.
Với nội dung, kiến thức đưa vào chương trình vừa đủ và gắn với thực tiễn, các bài học tiếng Anh trong chương trình mới tạo thuận lợi cho học sinh trong việc ứng dụng vào các tình huống giao tiếp mỗi ngày trường và ở nhà. Đó là kênh kết nối quan trọng để "học đến đâu, hành đến đấy" giúp cho trình độ tiếng Anh của học sinh phát triển tốt.
- Điểm đáng chú ý nhất ở chương trình giáo dục phổ thông mới là ở cấp tiểu học môn tiếng Anh được đưa vào thành môn học tự chọn cho lớp 1 và lớp 2. Ở chương trình hiện hành, việc học tiếng Anh chỉ bắt đầu từ lớp 3. Phương pháp chủ yếu cho lớp 1 và lớp 2 là gì và những phương pháp này học hỏi gì từ các nước đã thành công trong việc đưa tiếng Anh là ngôn ngữ phổ biến?
- Chương trình tiếng Anh lớp 1 và lớp 2 được phát triển trên cơ sở tiếp thu có chọn lọc xu thế và kinh nghiệm xây dựng Chương trình dạy học ngoại ngữ của các nước có nền giáo dục phát triển trên thế giới.
Đường hướng giảng dạy của chương trình tiếng Anh lớp 1 và lớp 2 là phát triển năng lực giao tiếp, kết hợp với phương pháp giảng dạy cụ thể phù hợp với mục tiêu và đặc điểm phát triển của trẻ (đặc điểm tâm - sinh lý) đầu cấp tiểu học.
Thông qua các phương pháp dạy học như: Hồi đáp phi ngôn ngữ (Total Physical Response), học tập trải nghiệm (Experiential Learning), học tập theo nhiệm vụ (Task-based learning), học tập theo dự án (Project-based learning), giáo viên giúp học sinh được trải nghiệm ngôn ngữ ở dạng tự nhiên nhất theo trình tự nghe - nói - đọc - viết với mục đích giúp học sinh làm quen và yêu thích tiếng Anh. Đặc biệt, giáo viên không dạy học sinh kiến thức ngôn ngữ (ngữ âm, từ, cấu trúc ngữ pháp) tách rời khỏi ngữ cảnh.
Giáo viên cần tôn trọng giai đoạn lĩnh hội ngôn ngữ qua nghe hiểu không đi kèm hồi đáp bằng lời (Silent Period) giúp trẻ tích lũy đủ ngữ liệu trước khi sẵn sàng sản sinh lời nói. Do đó, học sinh cần được nghe và tham gia các hoạt động giao tiếp có ngữ cảnh nhưng không đòi hỏi phải nói khi các em chưa sẵn sàng. Các hoạt động đọc viết được giới thiệu từng bước sao cho phù hợp với khả năng nhận thức cũng như tương thích với giai đoạn đọc viết tiếng mẹ đẻ.
Giáo viên sử dụng phối hợp các tình huống, trò chơi hoặc bài hát kèm hành động, bài vè, sách truyện rất đơn giản bằng tiếng Anh, dễ nhớ, gần gũi với lứa tuổi lớp 1 và lớp 2. Đồng thời, các hoạt động dạy học giúp học sinh làm quen với hệ thống âm, bước đầu nhận diện các từ ngữ đơn giản trong các tình huống giao tiếp và có thể tham gia vào các hội thoại ngắn và quen thuộc.
