Tính đến năm 2016, ngành sản xuất ôtô Việt Nam có khoảng 173 doanh nghiệp tham gia sản xuất, lắp ráp. Trong đó có 56 doanh nghiệp sản xuất xe từ linh kiện rời, 117 doanh nghiệp sản xuất từ xe cơ sở. Bộ Công Thương thừa nhận các doanh nghiệp này chủ yếu có quy mô vừa và nhỏ.
Thất bại trong việc nâng tỷ lệ nội địa hóa
Đáng chú ý, ngành sản xuất, lắp ráp ôtô của Việt Nam vẫn chưa đạt chuẩn thực sự. Phần lớn công đoạn mới ở mức độ lắp ráp đơn giản. Dây chuyền sản xuất chủ yếu chỉ gồm 4 công đoạn chính, là hàn, sơn, lắp ráp, kiểm tra.
 |
| Cơ cấu doanh nghiệp sản xuất ôtô ở Việt Nam. Đồ họa: Hiếu Công. |
Bộ Công Thương cũng thừa nhận thất bại trong việc nâng tỷ lệ nội địa hóa xe dưới 9 chỗ. Bộ từng xây dựng mục tiêu tỷ lệ nội địa hóa là 40% vào năm 2005 và 60% vào năm 2010. Tuy nhiên đến hiện tại chỉ đạt bình quân 7-10%.
Ngay cả tỷ lệ nội địa hóa của một doanh nghiệp hàng đầu vẫn thấp hơn mục tiêu. Cụ thể, Trường Hải (Thaco) đạt 15-18%, Toyota Việt Nam đạt 37% (đối với riêng dòng xe Innova)…
Các sản phẩm đã được nội địa hóa vẫn mang hàm lượng công nghệ rất thấp như săm, lốp ôtô, ghế ngồi, gương, kính, bộ dây điện, ắc-quy, sản phẩm nhựa... Giá trị linh kiện nhập khẩu hàng năm của các doanh nghiệp lên tới 2-3,5 tỷ USD, là con số rất lớn.
Như vậy, tỷ lệ nội địa hóa của Việt Nam so với các nước trong khu vực (ở mức 65-70%) là thấp hơn nhiều, thậm chí Thái Lan đã đạt được con số 80%. Như vậy, tỷ lệ nội địa hóa của Thái Lan cao gấp 3-5 lần Việt Nam.
 |
| Bộ Công Thương thừa nhận thất bại trong việc nâng tỷ lệ nội địa hóa xe dưới 9 chỗ. Trong ảnh: Công nhân tại một dây chuyển lắp ráp xe ôtô Việt Nam. Ảnh: Quang Hiếu/VGP. |
"Nếu các nhà sản xuất ôtô trong nước không sớm có giải pháp nâng cao tỷ lệ nội địa hóa, chắc chắn sẽ khó cạnh tranh với thị trường khu vực, đặc biệt khi khu vực thương mại tự do ASEAN-AFTA có hiệu lực", Bộ Công Thương cảnh báo.
Giá ôtô cao hơn 2 lần so với khu vực
Bộ Công Thương cũng thừa nhận giá bán ôtô của Việt Nam cao hơn so với các nước trong khu vực. Mức giá trung bình cao hơn gần 2 lần so với mặt bằng chung ASEAN (Thái Lan và Indonexia).
Thậm chí, giá bán xe còn còn cao hơn nếu so với các nước có ngành công nghiệp ôtô đã phát triển ổn định như Mỹ, Nhật Bản…
Nguyên nhân lớn nhất khiến giá ôtô ở mức cao là do thuế và phí của Việt Nam cao, đồng thời sản lượng tích lũy trong nước thấp (các doanh nghiệp đang sản xuất dưới rất xa so với công suất thiết kế). Chất lượng xe sản xuất, lắp ráp trong nước dù đã được cải thiện vẫn không bằng xe nhập khẩu.
Tuy quá nhiều thách thức, nhưng Bộ Công Thương cho biết vẫn kiên trì mục tiêu phát triển ngành này. Bộ đã thành lập một tổ công tác liên ngành đánh giá toàn diện thị trường ôtô Việt Nam trong mối tương quan với thị trường khu vực và thế giới.
 |
| Bộ Công Thương vẫn kiên trì mục tiêu phát triển ngành công nghiệp ôtô Việt Nam. Ảnh: Quang Hiếu/VGP. |
Tổ công tác đã làm việc với các doanh nghiệp trong ngành, qua đó xác định rõ kế hoạch phát triển sản xuất của từng đơn vị trong giai đoạn 2018 - 2020. Tổ công tác cũng sẽ tổng hợp các khó khăn, vướng mắc, kiến nghị của doanh nghiệp và đề xuất giải pháp tháo gỡ, hỗ trợ.
Ngoài ra, nghị định về sản xuất, lắp ráp, nhập khẩu ôtô cũng đang khẩn trương xây dựng, nhằm quy định điều kiện cụ thể về ngành này. Mục tiêu là nhằm đảm bảo thị trường ôtô phát triển bền vững, minh bạch, đảm bảo quyền lợi người tiêu dùng và cộng đồng doanh nghiệp.
Bộ cũng đang nghiên cứu, áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại khi ôtô nguyên chiếc nhập khẩu gia tăng đột biến và ảnh hưởng đáng kể đến sản xuất trong nước...
Các doanh nghiệp như Trường Hải (Quảng Nam), Thành Công (Ninh Bình)... sẽ triển khai một số dự án có quy mô lớn, nhằm đáp ứng nhu cầu nội địa và xuất khẩu trong ASEAN và khu vực lân cận. Các dự án này có quy mô lớn, khoảng 100.000 xe/năm đối với xe dưới 9 chỗ và trên 30.000 xe/năm đối với xe thương mại.
Mục tiêu của ngành công nghiêp ôtô là hướng tới tỷ lệ nội địa hóa 40% vào giai đoạn 2020-2021.
