Trong những năm qua, Trung Quốc đã gửi đi một thông điệp rõ ràng: Đất nước này muốn mở rộng vai trò của đồng nhân dân tệ trong các giao dịch thanh toán toàn cầu, như một động thái cạnh tranh với đồng USD của Mỹ.
Điều này kéo theo những nỗ lực nhằm nâng cao sức hấp dẫn của đồng nhân dân tệ như là phương tiện thay thế trong thương mại quốc tế, cũng như tiền tệ dự trữ.
Dù USD vẫn là đồng tiền phổ biến toàn cầu, chiếm 90% các giao dịch ngoại hối, đang có nhiều quốc gia bán tín phiếu kho bạc Mỹ, tăng dự trữ vàng và dùng đồng nội tệ cho các khoản thanh toán thương mại.
Hồi tháng 3, nhân dân tệ trở thành đồng tiền sử dụng nhiều nhất trong các giao dịch xuyên biên giới ở Trung Quốc, lần đầu tiên vượt qua USD, theo South China Morning Post.
Cùng với đó, nhiều quốc gia có quan hệ tích cực với Bắc Kinh cũng dần tăng cường các giao dịch bằng nhân dân tệ.
 |
| Tỷ giá nhân dân tệ/USD có chiều hướng tăng vào đầu năm nay. Đồ họa: South China Morning Post. |
Nga
Trong năm 2022, Nga đã sử dụng đáng kể đồng nhân dân tệ, sau làn sóng trừng phạt tài chính từ phương Tây khiến một nửa dự trữ ngoại tệ của nước này đóng băng và các ngân hàng Nga bị loại khỏi hệ thống tài chính quốc tế SWIFT.
Tập đoàn dầu khí quốc doanh Gazprom hồi tháng 9/2022 cho biết họ đã ký thỏa thuận với Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Trung Quốc để giải quyết các khoản thanh toán cho việc cung cấp khí đốt của Nga cho Trung Quốc bằng đồng ruble và nhân dân tệ.
Các công ty khác của Nga, bao gồm nhà sản xuất vàng hàng đầu Polyus, cũng đã bắt đầu vay bằng đồng nhân dân tệ trên thị trường trái phiếu.
Vào tháng 10/2022, đồng nhân dân tệ lần đầu tiên vượt qua USD để trở thành ngoại tệ được giao dịch nhiều nhất trên sàn giao dịch Moscow. Đến tháng 4, xuất khẩu của Trung Quốc sang Nga tăng 153,09%, trong khi nhập khẩu tăng 8,06%.
Saudi Arabia
Các báo cáo vào tháng 3 cho thấy Saudi Arabia đang cân nhắc dùng đồng nhân dân tệ thay cho USD để bán dầu.
Động thái này xuất hiện sau chuyến thăm của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đến Saudi Arabia tháng 12/2022. Ông Tập nói rằng cần có mô hình hợp tác năng lượng mới, đồng thời kêu gọi thúc đẩy vai trò của đồng nhân dân tệ như loại tiền tệ trong giao dịch dầu mỏ và khí đốt.
Ông Tập cho biết nền tảng Sàn giao dịch dầu mỏ và khí đốt tự nhiên Thượng Hải sẽ được sử dụng tối ưu để thanh toán bằng đồng nhân dân tệ trong giao dịch dầu khí.
Argentina
Quốc gia Nam Mỹ này hồi tháng 4 cho biết họ sẽ bắt đầu thanh toán các mặt hàng nhập khẩu từ Trung Quốc bằng nhân dân tệ, thay vì USD.
Bộ trưởng Kinh tế Argentina cho biết đất nước bắt đầu sử dụng đồng nhân dân tệ để thanh toán hàng hóa nhập khẩu trị giá hơn 1 tỷ USD từ Trung Quốc vào tháng 4, và đặt mục tiêu thanh toán 790 triệu USD hàng nhập khẩu mỗi tháng bằng nhân dân tệ kể từ tháng 5.
Trong khi đó, Argentina cũng đang duy trì dự trữ ngoại hối USD, sau đợt hạn hán lịch sử khiến xuất khẩu nước này giảm 15 tỷ USD.
Brazil
Brazil đã bắt đầu chấp nhận các khoản thanh toán thương mại và đầu tư bằng đồng nhân dân tệ sau khi ngân hàng trung ương của các bên đã đạt được thỏa thuận vào tháng 2.
Nước này cũng có một ngân hàng thanh toán bù trừ bằng đồng nhân dân tệ và có quyền truy cập vào Hệ thống Thanh toán Liên ngân hàng Xuyên biên giới (CIPS), một hệ thống của Trung Quốc tương tự SWIFT, vào đầu tháng 4.
Tài sản ngoại hối bằng đồng nhân dân tệ của Brazil đạt 5,37% trong tổng tài sản ngoại hối, vượt qua đồng euro để trở thành tài sản lớn thứ hai.
Trong chuyến thăm Trung Quốc vào tháng 4, Tổng thống Brazil Luiz Inacio Lula da Silva đã kêu gọi khối BRICS - bao gồm Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi - thực hiện thương mại song phương và đầu tư bằng đồng tiền của các nước.
 |
| Tổng thống Brazil Lula da Silva hồi tháng 4 đã đến Trung Quốc hội kiến Chủ tịch Tập Cận Bình. Ảnh: AP. |
“Tôi luôn nghĩ về cùng một câu hỏi mỗi đêm: Tại sao mọi quốc gia phải thanh toán bằng USD mà không phải đồng nhân dân tệ hay các loại tiền tệ quốc tế khác”, tờ Paper của Trung Quốc trích lời ông Lula da Silva.
Brazil là đối tác thương mại lớn thứ 10 của Trung Quốc, với giá trị thương mại song phương tăng 4,9% lên 171,5 tỷ USD vào năm ngoái, theo dữ liệu Hải quan Trung Quốc.
Bangladesh
Bangladesh cùng Nga đã đồng ý sử dụng đồng nhân dân tệ để chi trả khoản thanh toán cho một nhà máy hạt nhân mà Moscow đang xây dựng ở quốc gia Nam Á này.
Ban đầu, Nga muốn thanh toán bằng ruble, song quan chức Bộ Tài chính Bangladesh cho biết điều này "không khả thi". Dhaka cũng không thể dùng USD để thanh toán cho Moscow do Nga bị chặn khỏi SWIFT.
Các giao dịch dầu khí sẽ được thanh toán hoàn toàn bằng nhân dân tệ thông qua hệ thống CIPS, vốn được Trung Quốc phát triển từ năm 2015.
Pakistan
Pakistan có thể bắt đầu sử dụng đồng nhân dân tệ để mua dầu thô của Nga, với lô hàng thí điểm 750.000 thùng dầu sẽ được chuyển đến vào đầu tháng 6.
“Pakistan sẽ mua dầu thô bằng đồng nhân dân tệ, và Ngân hàng Trung ương Trung Quốc sẽ đóng vai trò trong các giao dịch này”, quan chức Bộ Năng lượng Pakistan nói hồi tháng 5, song không đưa thêm chi tiết.
Iraq
Vào tháng 2, Ngân hàng Trung ương Iraq cho biết sẽ cho phép thanh toán hàng nhập khẩu của các chủ thể tư nhân bằng đồng nhân dân tệ và ngân hàng sẽ cung cấp đồng tiền Trung Quốc cho những người cho vay ở Iraq để thanh toán cho các đối tác Trung Quốc.
 |
| Một số quốc gia đã bắt đầu sử dụng nhân dân tệ nhiều hơn trong các giao dịch thương mại, thay vì USD. Ảnh: Reuters. |
Mudhir Salih, cố vấn kinh tế của chính phủ Iraq, cho biết đây là lần đầu tiên đất nước thanh toán hàng nhập khẩu từ Trung Quốc bằng nhân dân tệ, sau thời gian dài sử dụng USD.
Dù vậy, động thái thanh toán bằng nhân dân tệ của Iraq sẽ không bao gồm dầu thô, theo Reuters.
Thái Lan
Thống đốc Ngân hàng Trung ương Thái Lan Sethaput Suthiwartnarueput cho biết ngân hàng Thái Lan và Trung Quốc đã có các cuộc đàm phán về khuyến khích doanh nghiệp sử dụng đồng nhân dân tệ và bath để thanh toán trong thương mại song phương.
Hồi tháng 1/2021, hai nước đã gia hạn Thỏa thuận trao đổi tiền tệ song phương. Thỏa thuận này nhằm mục đích thúc đẩy thương mại và đầu tư bằng đồng nội tệ và tăng cường hợp tác tài chính giữa hai nước.
Sự bùng nổ của Trung Quốc
Mục Thế giới giới thiệu tới độc giả cuốn sách “Sự bùng nổ của Trung Quốc” do NXB Chính trị Quốc gia Sự thật xuất bản tháng 4/2021. Cuốn sách phác thảo bối cảnh diễn ra sự bùng nổ tư bản (vốn) của Trung Quốc và cơ cấu tổ chức xã hội - chính trị những năm 1980 dẫn tới sự bùng nổ này; đồng thời, khám phá những tác động, phạm vi mang tính toàn cầu của sự bùng nổ kinh tế thị trường ở Trung Quốc, từ đó xây dựng một lăng kính giúp chúng ta có thể đánh giá triển vọng phát triển của Trung Quốc một cách toàn diện và đầy đủ hơn.
