Sau sinh, cơ thể người mẹ sẽ trải qua rất nhiều thay đổi, từ việc chữa lành vết thương sau khi sinh con đến thay đổi tâm trạng do nội tiết tố dẫn đến căng thẳng tăng lên trong việc giải quyết vấn đề cho con bú, thiếu ngủ và chức năng làm mẹ.
Thời gian phục hồi của mỗi sản phụ là khác nhau, sản phụ sinh con lần đầu sẽ khác với sản phụ sinh con lần sau hay việc rặn đẻ trong 20 phút, quá trình phục hồi sẽ khác so với khi chuyển dạ trong 40 giờ, rặn đẻ trong 3 giờ và sinh mổ cấp cứu.
Bác sĩ Nguyễn Tuấn Anh - Bệnh viện Phụ sản Trung ương - chia sẻ một số mốc phục hồi mà các sản phụ cần được quan tâm chăm sóc và lưu ý.
 |
| Cho con bú ngay trong ngày đầu sau sinh khiến tử cung co hồi nhanh hơn và giảm nguy cơ mất máu. |
1. Tuần thứ nhất sau sinh
Sau sinh thường tại bệnh viện, tùy thuộc vào việc sản phụ có mức độ tầng sinh môn bị rạch hay bị rách hoặc âm đạo bị tổn thương thế nào. Tuần đầu tiên, máu sẽ có màu đỏ tươi, nhưng sau sẽ chuyển sang màu nâu giống như khi kết thúc kỳ kinh nguyệt. Sản phụ sẽ cảm thấy những cơn co thắt nhỏ, đặc biệt là khi cho con bú. Đây là lúc tử cung, dạ con co bóp để trở lại kích thước trước khi mang thai.
Sau sinh mổ, hầu hết các cử động sẽ khó khăn và vết mổ sẽ rất đau, giữ vết mổ sạch sẽ, khô ráo để tránh nhiễm trùng. Rất nhiều phụ nữ gặp khó khăn khi đứng lên, ngồi xuống hay lên và xuống giường nhưng việc mẹ phải vận động, tập đi lại là rất cần thiết để tránh cục máu đông và dính ruột.
Sau khi sinh thường hay sinh mổ, người mẹ cần cho con bú ngay càng sớm càng tốt, vì lúc này sữa non có chứa nhiều dinh dưỡng nhất, chứa nhiều chất đề kháng nhất cho sự phát triển của trẻ sơ sinh.
Các bà mẹ hoàn toàn có thể cho bé bú ngay trong một giờ đầu sau sinh mổ nếu mổ bằng cách gây tê. Với những sản phụ sinh mổ bằng cách gây mê toàn thân, thời điểm thông thường có thể bắt đầu cho bé bú là sau khoảng 4-6 tiếng đồng hồ, khi thuốc gây mê bớt tác dụng.
Hơn nữa, khi cho con bú, cơ thể mẹ sẽ giải phóng hormone oxytocin khiến tử cung co hồi nhanh hơn và giảm nguy cơ mất máu. Với những mẹ sau sinh bị đau dạ con, cho con bú càng nhiều càng tốt bởi lúc này dạ con được co nhiều hơn.
Các bà mẹ không được phép ăn gì trong vòng 6 giờ đầu sau mổ. Sau đó chỉ nên uống nước lọc, ăn cháo loãng, cho tới khi bắt đầu "xì hơi" được mới ăn đặc. Nếu từ ngày thứ hai trở đi, các bà mẹ được ăn uống bình thường, Chế độ ăn cần có đủ 4 nhóm thực phẩm (bột đường, đạm, béo, vitamin và khoáng chất), rau xanh, trái cây, cần tăng cường thức ăn giàu đạm và canxi, đồng thời uống nhiều nước để có nhiều sữa cho con bú, không dùng các loại thực phẩm gây tiêu chảy hoặc dị ứng.
Đặc biệt, ngày thứ 3 sau sinh được coi là khó khăn về mặt cảm xúc. Sau sinh, nồng độ estrogen và progesterone giảm xuống, nồng độ prolactin và oxytocin tăng giảm trong suốt cả ngày, vai trò thay đổi, khó khăn trong việc chăm sóc em bé cùng với tình trạng thiếu ngủ khiến người mẹ có cảm giác buồn, có thể có nguy cơ cao bị rối loạn tâm trạng.
2. Tuần thứ hai sau sinh
Chảy máu bình thường sau sinh thường bắt đầu ngay sau khi sinh, cho dù thai phụ sinh bằng đường âm đạo hay bằng phương pháp mổ lấy thai. Việc chảy máu nhiều, ra nhiều máu đỏ và cục máu đông là điều bình thường ngay sau khi sinh. Sau đó ít ngày, sản phụ sẽ bắt đầu nhận thấy lượng máu sẫm màu giảm dần. Tuy nhiên, hiện tượng này có thể kéo dài khoảng 6 tuần và lưu lượng cũng như màu sắc của máu khác nhau ở mỗi sản phụ.
Tại thời điểm này, sản phụ sinh thường bắt đầu cảm thấy ngứa âm đạo, nguyên nhân là vùng này bắt đầu lành lại. Các vết khâu sưng lên cũng khiến người mẹ khó chịu. Tất cả điều này thường có nghĩa là vết thương đã lành.
Với người mẹ sinh mổ vẫn cảm thấy khá đau nhưng có thể sẽ dễ dàng hơn khi di chuyển tư thế, đi lại. Vết sẹo cũng có thể hơi ngứa vì vết mổ đang lành.
Những cơn buồn bã, căng thẳng, lo lắng, thay đổi tâm trạng thất thường là hoàn toàn bình thường, hội chứng này hoàn toàn khác với trầm cảm sau sinh.
Nếu sản phụ hay người nhà cảm thấy người mẹ đang cảm thấy buồn bã và lo lắng đến không thể ăn hoặc ngủ, không gắn kết với em bé, có suy nghĩ tiêu cực, có ý định tự tử hoặc có ý nghĩ làm tổn thương bất kỳ ai khác cần được đi khám vì đây có thể là hiện tượng trầm cảm...
 |
| Tập thể dục nhẹ nhàng sau sinh cũng giúp phục hồi sức khỏe nhanh cho mẹ. |
Thời điểm này, tử cung của sản phụ sau sinh thường trở lại kích thước trước khi mang thai và máu ngừng chảy. Hầu hết sản phụ đều có thể tập thể dục và hoạt động tình dục, tuy nhiên nhiều người mẹ chưa sẵn sàng cho hoạt động tình dục. Nhiều người mẹ đã ngừng chảy máu từ nhiều ngày trước, nhưng lại bắt đầu có máu tươi chảy, điều này là do tử cung của người mẹ co giãn nhiều đến mức lớp vảy nhau thai bị bong ra, do đó sẽ có một vài ngày ra máu đỏ tươi.
Với mẹ sau sinh mổ, thời gian này, người mẹ hoàn toàn bình phục sau ca phẫu thuật, cũng có thể quan hệ tình dục và tập thể dục, đi bộ rất tốt nhưng hãy đi chậm, cũng có thể bê nâng các vật dụng. Vết sẹo có thể sẽ không còn đau nữa, nhưng vẫn bị tê hoặc ngứa.
Nếu người mẹ còn bất kỳ lo lắng nào về tình cảm hoặc sức khỏe tinh thần, hãy cho bác sĩ biết khi khám sức khỏe trong lịch hẹn sáu tuần sau sinh. Cảm thấy kiệt sức và mệt mỏi là điều bình thường, nhưng những cảm giác chán nản, vô vọng hoặc lo lắng hơn sẽ cần phải điều trị.
4. Sáu tháng sau sinh
Nếu tóc bị rụng sau khi sinh, hiện tượng này sẽ dừng lại. Tùy thuộc vào công việc của người mẹ, sữa có thể bị hết hoặc mất đi và kinh nguyệt sẽ quay trở lại bất cứ lúc nào.
Những phụ nữ sinh mổ mệt mỏi hơn sau 6 tháng, điều này phụ thuộc vào việc sức khỏe của con và em bé ngủ ngon như thế nào. Em bé ngủ nhiều hơn, ngon hơn, trạng thái tinh thần của người mẹ có thể tích cực hơn trong khoảng thời gian này.
Nếu người mẹ vẫn có những cảm giác lo âu, buồn chán, vô vọng, suy nghĩ tiêu cực, họ cần được đi khám để điều trị.
5. Một năm sau sinh
Người mẹ có thể cảm thấy trở lại là chính mình, nhưng cơ thể vẫn có thể cảm thấy hơi khác vì cơ thể có thể là tăng cân hay chỉ là trọng lượng phân bố không đều. Tùy thuộc vào việc người mẹ có còn cho con bú hay không, ngực của mẹ trông khác hơn so với trước khi mang thai.
Vết sẹo của mẹ sinh mổ sẽ mờ đi nhưng vẫn có thể hơi tê, ngứa. Theo các bác sĩ sản khoa, để đảm bảo an toàn sau khi sinh mổ, các bà mẹ nên chờ tối thiểu 18-23 tháng mới nên có thai trở lại và tốt nhất nên mang thai lần sau cách lần trước 2-3 năm, đây là thời gian cần thiết để vết sẹo tử cung hồi phục hoàn toàn, tránh nguy cơ vỡ tử cung trong quá trình chuyển dạ.
Tình trạng sức khỏe tâm thần có thể phụ thuộc vào việc người mẹ thích nghi với thiên chức làm mẹ thoải mái như thế nào và được ngủ bao nhiêu. Hãy tiếp tục ngủ trưa hoặc khi bé ngủ.
Sữa mẹ là dưỡng chất rất quan trọng cho sự phát triển của trẻ sơ sinh. Vì vậy, sau khi sinh con, bà mẹ nào cũng muốn cho con được bú sữa mẹ hoàn toàn. Các bà mẹ cho con bú nên ăn gì để tăng cường dưỡng chất cho sữa mà vẫn tốt cho sức khỏe?
Cuốn sách Ăn gì, khi nào của các tác giả Michael Crupain, Michael Roizen, Ted Spiker khám phá điểm giao thoa giữa “ăn cái gì” và “ăn khi nào”, phân tích tỉ mỉ cách thức những thực phẩm lành mạnh nhất tương tác với cơ thể bạn tùy thuộc vào thời điểm bạn ăn chúng, từ đó đưa ra một kế hoạch chi tiết giúp bạn có phương án ăn uống tối ưu mỗi ngày.
