Nghị định 116 quy định các doanh nghiệp nhập xe vào Việt Nam phải có giấy chứng nhận về xuất xứ, kiểu loại được chứng nhận bởi cơ quan nước ngoài; thứ hai các lô hàng về phải kiểm tra theo quy định; thứ ba kiểm tra các kiểu loại về khí thải và an toàn giao thông theo quy định.
Các quy định này giống như “kết liễu” cho các doanh nghiệp xe hơi chỉ chăm chăm vào nhập khẩu, kiếm lời trên thị trường Việt Nam mà không chịu đầu tư bài bản vào sản xuất, lắp ráp, nâng cao nội địa hoá, tạo việc làm lâu dài. Cánh cửa ngày càng hẹp với xe nhập nhưng lại càng mở ra với các doanh nghiệp tâm huyết, đầu tư lớn và phát triển lâu dài tại Việt Nam.
Doanh nghiệp FDI ra “chiêu” phản ứng
Trong khi Hiệp hội các nhà sản xuất Ôtô Việt Nam (VAMA) miệt mài kiến nghị Chính phủ đòi sửa đổi theo hướng có lợi cho doanh nghiệp thích nhập khẩu hơn là đầu tư sản xuất theo các tiêu chuẩn của Nghị định 116, thì các “ông lớn” như Toyota, Honda mới đây nhất đã phát đi thông tin ngưng mọi hoạt động xuất xe sang Việt Nam, do quy định mới về rào cản phi thuế quan của Nghị định 116.
Hai hãng xe của Nhật Bản cho rằng họ bị gặp khó trong việc đáp ứng yêu cầu giấy chứng nhận chất lượng kiểu loại xe nhập khẩu và quy định kiểm tra tất cả các lô xe thay vì chỉ kiểm tra lô đầu tiên như trước đây. Tại Mỹ, Nhật không phát hành các giấy chứng nhận kiểu này.
Chính phủ Indonesia cũng lên tiếng mạnh mẽ về Nghị định 116, bởi lượng xe từ nước này sang Việt Nam sụt giảm mạnh trong những tháng đầu năm 2018.
 |
| Nhập khẩu xe nguyên chiếc trong tháng đầu năm đã rơi “thảm khốc”. |
Tính đến 15/2/2018, nhập khẩu ôtô nguyên chiếc dưới 9 chỗ chỉ là 32 chiếc với trị giá 1,1 triệu USD. Ngay trong tuần nghỉ Tết Nguyên đán cũng chỉ có 1 chiếc ôtô dưới 9 chỗ được nhập khẩu. Đây là mức nhập khẩu ô tô thấp kỷ lục từ trước đến nay.
Tuy nhiên, theo giới chuyên gia đây chỉ là những cách phản ứng của nhiều doanh nghiệp nhập khẩu. Thực tế việc tìm kiếm các giấy tờ của Nghị định 116 tại một số nước là có cơ sở, và đảm bảo quyền lợi của người dân. Đặc biệt, có tình trạng một số doanh nghiệp FDI vẫn đang có kế hoạch đầu tư vào Việt Nam nhưng vẫn “kêu than" để hưởng lợi cao nhất.
Thực tế, cả Toyota và Ford đều có văn bản gửi Bộ Công Thương, cho biết đã đáp ứng đủ các điều kiện giấy tờ của Nghị định 116 để nhập khẩu xe vào Việt Nam. Một số doanh nghiệp nhập khẩu xe từ châu Âu như Công ty cổ phần Ôtô Trường Hải (Thaco) cũng cho biết họ đáp ứng được các điều kiện của Nghị định 116, không có gì khó khăn.
"Nếu các nhà đầu tư nước ngoài rút hết các cơ sở sản xuất tại Việt Nam do thuế nhập khẩu về 0%, không có điều kiện gì để hạn chế thì nhập siêu của Việt Nam tăng khủng khiếp, người lao động không có công ăn việc làm”, vị chuyên gia cho hay.
Hơn thế, với quy mô, đóng góp cho nền kinh tế, tạo việc làm của ngành ôtô có thể thấy tác động xấu thế nào nếu các cơ sở sản xuất trong nước phải đóng cửa trước làn sóng áp đảo của ôtô nhập khẩu.
Lụi tàn hay hồi sinh
"Mốc định mệnh” 2018 của ngành ôtô Việt đã được cảnh báo rất nhiều trước đó. Hàng triệu người dân Việt tan tành giấc mộng ôtô. Tuy nhiên, thực tế đã không diễn ra như vậy khi các nhà hoạch định chính sách đã đi trước một bước.
 |
| Đất nước 100 triệu dân không thể không phát triển công nghiệp ôtô. |
Cụ thể, từ đầu năm 2018 thuế nhập khẩu xe nguyên chiếc từ ASEAN về 0% nhiều người lo ngại xe Thái, Indonesia sẽ nhấn chìm ngành ôtô Việt. Song, thống kê của Tổng cục Hải quan cho hay tính tới ngày 15/2/2018, nhập khẩu linh kiện ôtô đạt kim ngạch là 332 triệu USD. So với mức 387 triệu USD của cùng kỳ năm 2017, có thể thấy sản xuất trong nước với mặt hàng này vẫn được giữ ở mức ổn định.
Nghị định 116 và Thông tư 03 mà Bộ Giao thông Vận tải ban hành mới đây chính là “công cụ” giúp cho ngành ôtô “sống sót” sau mốc định mệnh 2018. Không những vậy các điều kiện, hàng rào phi thuế quan này còn là “phép thử” mới cho làn sóng đầu tư mạnh mẽ hơn vào công nghiệp ôtô của cả doanh nghiệp FDI và nội địa.
Ngay trong tháng đầu tiên của năm 2018, Tập đoàn Mitsubishi Motors đã gặp gỡ hàng loạt cơ quan hữu trách, để thông báo đang nghiên cứu kế hoạch đầu tư xây dựng nhà máy sản xuất ôtô thứ 2 ở thị trường này với quy mô 250 triệu USD, công suất 50.000 xe/năm. Dự kiến, nhà máy thứ 2 sẽ có thể sản xuất từ giữa năm 2020 và giải quyết được khoảng 1.000 lao động.
Tại Công ty Ford Việt Nam, cùng với lễ ra mắt xe mẫu xe Ford Ecosport phiên bản 2018 tại Việt Nam trong đầu tháng 2/2018, doanh nghiệp này cũng đang thực hiện việc nhập khẩu 2 mẫu xe mới cho mục đích nghiên cứu thị trường và chuẩn bị sản xuất, lắp ráp ở Việt Nam.
Ngay cả với Ford Ecosport, Ford Việt Nam cũng không dấu giếm mục đích đẩy mạnh lắp ráp mẫu tại Việt Nam để đủ điều kiện được hưởng mức thuế ưu đãi 0% cho các linh kiện dùng cho việc lắp ráp xe trong nước theo Nghị định 125/2017/NĐ-CP mới ban hành.
Theo đó, doanh nghiệp phải đạt sản lượng chung 16.000 xe và riêng một mẫu xe thuộc nhóm chở người dưới 9 chỗ và dung tích 2.500cc phải đạt 6.000 xe). Trong năm 2017 vừa qua, Ecosport bán được 3.977 xe, trong tổng doanh số 28.588 xe của Ford tại Việt Nam.
Tuy nhiên được trông chờ nhất phải kể tới Nhà máy mới sản xuất lắp ráp xe mang thương hiệu Mazda có công suất 100.000 xe/năm (giai đoạn 1 là 50.000 xe/năm), với tổng vốn đầu tư là 12.000 tỷ đồng, tương đương 520 triệu USD, được Công ty Ôtô Trường Hải xây dựng trên diện tích 35 ha (trong đó hơn 12 ha nhà xưởng) tại Chu Lai, sẽ đi vào hoạt động trong cuối tháng 3/2018.
Với đất nước 100 triệu dân không thể không phát triển công nghiệp ôtô. Xu hướng bảo hộ, lập hàng rào thuế quan và phi thuế quan đang bùng nổ trên toàn cầu.
Ở bên kia bán cầu, Tổng thống Trump đang tự hào với những thành tích về tỷ lệ thất nghiệp của người Mỹ thấp 45 năm, 2,4 triệu việc làm mới được tạo ra, thị trường chứng khoán phá hết kỷ lục này đến kỷ lục khác… Đặc biệt trong ngành ô tô, ông Trump ủng hộ quyết định “hồi hương” của GM, Ford…để tạo ra việc làm cho người Mỹ.
