Sau hai năm, chiến dịch "đốt lò" đẩy lùi tham nhũng do Tổng bí thư phát động từ Đại hội XII (2016) đã chuyển sang trạng thái quyết liệt hơn, điểm mặt nhiều "thanh củi" lớn.

Lịch sử tố tụng Việt Nam chưa bao giờ có nhiều vụ đại án được phanh phui như 2018. Và năm qua cũng đánh dấu số lượng kỷ lục những cán bộ cấp cao đương chức, hoặc đã nghỉ hưu bị truy tố vì liên quan các vụ án nghiêm trọng này.

"Lò đã nóng lên rồi thì củi tươi vào đây cũng phải cháy. Củi khô, củi vừa vừa cháy trước, rồi cả lò nóng lên. Tất cả các cơ quan vào cuộc” - Đúng như tuyên bố của Tổng bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng, công tác đấu tranh chống tham nhũng và chỉnh đốn Đảng trong năm qua không còn lẻ tẻ mà trở thành phong trào, thành xu thế, có bài bản, không ngoại lệ.

Một năm bận rộn của khối tư pháp đánh dấu bằng phiên tòa xét xử nguyên Ủy viên Bộ Chính trị Đinh La Thăng cùng đồng phạm trong vụ án xảy ra tại Tổng công ty xây lắp dầu khí (PVC) hôm 8/1. Trịnh Xuân Thanh – cái tên tốn nhiều giấy mực của báo chí – cũng hầu tòa lần này về các tội tham ô tài sản và cố ý làm trái quy định nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng.

Bị cáo buộc chỉ định thầu và cho phép PVC của Trịnh Xuân Thanh tạm ứng, sử dụng 1.000 tỷ trái quy định gây thiệt hại 119 tỷ đồng, ông Đinh La Thăng nhận mức án 13 năm tù. Còn Trịnh Xuân Thanh lĩnh án chung thân.

Giữa tháng 5, TAND Cấp cao tại Hà Nội đã bác kháng cáo của ông Thăng, chỉ sửa bản án sơ thẩm theo hướng giảm án cho 5 bị cáo là cán bộ dưới quyền.

Cùng hầu tòa ngày 8/1, nguyên Chủ tịch HĐQT Ngân hàng Xây dựng Phạm Công Danh và nguyên Phó chủ tịch thường trực HĐQT Sacombank Trầm Bê cũng được coi là người "xông đất" pháp đình 2018, chỉ khác ông Đinh La Thăng ở địa điểm bị xét xử là TP.HCM.

Ông Danh bị cáo buộc chỉ đạo nhân viên dùng 6.630 tỷ của Ngân hàng Xây dựng gửi vào Sacombank, BIDV, TPBank để bảo lãnh khoản vay cho các công ty sân sau để lấy tiền sử dụng. Sau đó, các công ty này không có tiền trả nợ, 3 ngân hàng đã thu hồi nợ từ tiền gửi của VNCB khiến ngân hàng này thiệt hại hơn 6.100 tỷ đồng.

Trầm Bê bị cáo buộc giúp sức cho Phạm Công Danh gây thiệt hại 1.840 tỷ đồng. Sau 1 tháng xét xử, ngày 7/2, tòa bất ngờ trả hồ sơ điều tra bổ sung.

Phiên sơ thẩm được mở lại hôm 24/7. Tòa tuyên ông Danh mức án tổng hợp 30 năm tù, Trầm Bê lĩnh 4 năm tù.

Đúng ngày tòa trả hồ sơ vụ Phạm Công Danh, nguyên Phó phòng Quản lý rủi ro Vietinbank chi nhánh TP.HCM Huỳnh Thị Huyền Như và đồng phạm bị TAND TP.HCM đưa ra xét xử về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản.

Nữ bị cáo có biệt danh siêu lừa bị cáo buộc lấy danh nghĩa của Vietinbank để huy động tiền gửi với lãi suất vượt trần. Khi 5 công ty chuyển hơn 1.000 tỷ đồng vào tài khoản thanh toán của họ mở tại Vietinbank, Như đã lập các chứng từ, ký giả chữ ký của chủ tài khoản, sử dụng quyền trên hệ thống để lấy tiền đi trả nợ.

Sau 2 ngày xét xử, tòa sơ thẩm tuyên Huyền Như án tù chung thân và buộc bị cáo phải bồi thường cho các công ty liên quan. Còn VietinBank thoát nghĩa vụ bồi thường với lý do nguyên đơn dân sự sau khi gửi tiền đã bỏ mặc cho Như chiếm đoạt nên phải chịu trách nhiệm về sai sót này.

Sau đó, 4/5 nguyên đơn dân sự kháng cáo đề nghị cấp phúc thẩm buộc Vietinbank phải trả tiền. Tuy nhiên, phiên tòa phúc thẩm vào ngày 30/5 đã bác kháng cáo, giữ nguyên quan điểm về trách nhiệm dân sự đối với bị cáo.

Chưa đầy một tháng sau phiên xử sơ thẩm vụ án ở PVC, ngày 19/3, ông Đinh La Thăng và 7 người khác tiếp tục hầu tòa trong vụ án Tập đoàn dầu khí mất 800 tỷ đồng khi góp vốn vào ngân hàng Đại Dương (Oceanbank).

Bản án thể hiện ông Thăng biết rõ hiện trạng yếu kém của Oceanbank nhưng không thực hiện yêu cầu của Bộ Tài chính khi góp vốn. Khi Luật tổ chức tín dụng có hiệu lực năm 2011 quy định tổ chức không được góp quá 15% vốn ở tổ chức tín dụng, ông Thăng đã không chỉ đạo thoái vốn.

Ngoài ra, do không có cơ chế giám sát nên Tập đoàn dầu khí không phát hiện sai phạm của Oceanbank và cán bộ ngành dầu khí tham gia điều hành, dẫn đến việc nhà băng này thua lỗ, âm vốn sở hữu, buộc Ngân hàng Nhà nước mua phải mua lại toàn bộ cổ phần với giá 0 đồng.

HĐXX tuyên 18 năm tù đối với Đinh La Thăng về tội cố ý làm trái quy định nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng và bồi thường 600 tỷ. 6 bị cáo còn lại lĩnh từ 15 tháng cải tạo không giam giữ đến 23 năm tù, đồng thời bồi thường từ 15 đến 100 tỷ.

Tại phiên tòa phúc thẩm diễn ra cuối tháng 6, HĐXX không chấp nhận kháng cáo của ông Đinh La Thăng, tuyên y án 18 năm tù và giữ nguyên mức bồi thường dân sự như phán quyết của tòa sơ thẩm.

Cựu thượng tá quân đội Đinh Ngọc Hệ (biệt danh Út "trọc", nguyên Phó tổng giám đốc Tổng công ty Thái Sơn) cũng là cái tên được dư luận quan tâm năm 2018.

Hầu tòa sơ thẩm hôm 30/7 về hai tội Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ và Sử dụng tài liệu giả của cơ quan, tổ chức, ông Hệ được xác định đã thế chấp, cho thuê mượn nhiều ôtô trái quy định để thu về hơn 6 tỷ đồng.

Ngoài ra, Út “trọc” còn cùng đồng phạm làm giấy hồ sơ giả để hợp thức 20.000 lít xăng kém chất lượng và sử dụng bằng đại học giả để nâng lương, thăng quân hàm, bổ nhiệm chức vụ.

Chiều 31/7, Tòa án quân sự Quân khu 7 tuyên Đinh Ngọc Hệ 10 năm tù tội lợi dụng chức vụ, 2 năm tù tội sử dụng tài liệu giả. Tổng hình phạt bị cáo phải lĩnh 12 năm tù.

Út “trọc” sau đó có đơn kháng cáo, tuy nhiên tòa phúc thẩm không chấp nhận, quyết định y án sơ thẩm đối với cựu thượng tá này.

Chiều 30/7, TAND Hà Nội tuyên 9 năm tù với Phan Văn Anh Vũ (tức Vũ “nhôm”) về tội cố ý làm lộ bí mật Nhà nước.

Tại phiên phúc thẩm hồi cuối tháng 10, TAND Cấp cao tại Hà Nội chấp nhận một phần kháng cáo xin giảm nhẹ hình phạt của bị cáo Vũ, sửa một phần bản án sơ thẩm, tuyên phạt bị cáo Phan Văn Anh Vũ 8 năm tù về tội cố ý làm lộ bí mật Nhà nước.

Hôm 27/11, Phan Văn Anh Vũ tiếp tục hầu tòa do liên quan vụ án xảy ra tại Ngân hàng thương mại cổ phần Đông Á (DAB). Trong vụ án này, Vũ “nhôm” bị cáo buộc chiếm đoạt 203 tỷ đồng của DAB.

Ngoài ra, Vũ “nhôm” cùng Chủ tịch HĐTV DAB Trần Phương Bình và đồng phạm còn bị cáo buộc gây thiệt hại cho DAB hơn 3.600 tỷ đồng. TAND TP.HCM sau đó đã tuyên Phan Văn Anh Vũ mức án 17 năm tù. Cộng 8 năm tù ở bản án trước đó thì tổng hình phạt Vũ “nhôm” phải lĩnh là 25 năm tù. Còn ông Trần Phương Bình nhận án chung thân.

Đáng chú ý, trong thời gian Phan Văn Anh Vũ bị điều tra, gần 30 người trong đó có nhiều cán bộ cấp cao bị khởi tố do liên quan sai phạm của Vũ “nhôm”.

Nguyên chủ tịch UBND TP Đà Nẵng Trần Văn Minh và cấp phó Văn Hữu Chiến cùng nguyên Phó chủ tịch TP.HCM Nguyễn Hữu Tín và người đồng cấp Nguyễn Thành Tài được xác định buông lỏng quản lý đất đai và tài sản công dẫn đến việc bị Vũ “nhôm” thâu tóm. Còn 2 cựu thứ trưởng công an Trần Việt Tân, Bùi Văn Thành bị khởi tố do thiếu trách nhiệm khi sai phạm của Phan Văn Anh Vũ diễn ra.

7 tháng sau khi bị bắt giam, hôm 12/11, cựu Tổng cục trưởng Tổng cục cảnh sát Phan Văn Vĩnh bị đưa ra xét xử sơ thẩm tại TP Việt Trì, tỉnh Phú Thọ. 92 bị cáo và hơn 1.300 tỷ được thu hồi là những con số xô đổ mọi kỷ lục được xác lập tại các vụ đại án phanh phui trước đó.

Trong hơn 2 tuần phiên tòa diễn ra, bất ngờ lớn nhất là việc cựu Thủ trưởng cơ quan cảnh sát điều tra Bộ Công an Phan Văn Vĩnh và cấp dưới Nguyễn Thanh Hóa (cựu Cục trưởng cảnh sát phòng chống tội phạm công nghệ cao) không được áp dụng các tình tiết giảm nhẹ để tuyên án dưới khung và phải nhận mức án cao hơn viện kiểm sát đề nghị.

Bản án thể hiện hai cựu tướng công an liên quan việc công nhận công ty CNC của trùm cờ bạc Nguyễn Văn Dương là công ty bình phong trái quy trình, sau đó cho đơn vị này thuê trụ sở của Tổng cục cảnh sát gây cản trở hoạt động xác minh, xử lý của cơ quan chức năng. Khi trùm cờ bạc đề xuất thí điểm game đánh bạc, ông Vĩnh đã giao cấp dưới nghiên cứu và ký văn bản đề nghị Bộ TT&TT tạo điều kiện cấp phép cho game bài hoạt động.

Khi lãnh đạo bộ yêu cầu báo cáo về game bạc Rikvip, Phan Văn Vĩnh và cấp dưới không chấp hành, sau đó báo cáo không trực thực. Xét về bản chất, hành vi của ông Vĩnh và Nguyễn Thanh Hóa là đồng phạm có tổ chức mà vai trò chỉ huy là Phan Văn Vĩnh, còn ông Hóa là người thực hành tích cực.

Có đầy đủ dấu hiệu đồng phạm giúp sức cho Nguyễn Văn Dương tổ chức đánh bạc trái phép nhưng hai cựu tướng là người có chức vụ, chưa chứng minh được động cơ vụ lợi cá nhân nên hành vi đủ yếu tố cấu thành tội Lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ.

Với hành vi đáng phải lên án hơn các bị cáo khác trong vụ án, ông Vĩnh lĩnh 9 năm tù. Còn Nguyễn Thanh Hóa do ngoan cố, đổ lỗi cho người khác nên phải nhận án kịch khung 10 năm tù. Trong vụ án này, trùm cờ bạc Nguyễn Văn Dương, Phan Sào Nam lần lượt lĩnh 10 và 5 năm tù.