Được biết tới với cái tên Oscar, giải thưởng điện ảnh của Viện Hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Điện ảnh Hoa Kỳ (AMPAS) thường được coi là thước đo điện ảnh quan trọng nhất trong năm của bộ môn nghệ thuật thứ bảy.
Bởi vậy, việc giành được tượng vàng Oscar cuối cùng của mỗi lễ trao giải - tức hạng mục Phim truyện xuất sắc - luôn là niềm mơ ước đối với nhiều nhà làm phim. Hai năm gần nhất, cuộc đua tranh tới vạch đích tối thượng khiến khán giả hồi hộp tới phút chót, bởi có hai, hoặc thậm chí ba phim chia sẻ cơ hội chiến thắng ngang nhau.
Nhưng tại lễ trao giải thưởng Oscar lần thứ 89 năm nay, tình trạng song mã hay tam mã đua tài gần như không còn nữa khi bộ phim ca vũ nhạc La La Land của đạo diễn Damien Chazelle đã bỏ khá xa cả 8 đối thủ còn lại.
Sau khi càn quét hầu hết giải thưởng điện ảnh tiền Oscar quan trọng bao gồm Critics’ Choice, Quả cầu vàng, BAFTA, PGA (Hiệp hội Sản xuất phim Mỹ) và DGA (Hiệp hội Đạo diễn phim Mỹ), tác phẩm được hầu hết báo chí và các trang web điện ảnh uy tín như Rotten Tomatoes hay Metacritic dự đoán là sẽ ra về với tượng vàng Phim truyện xuất sắc trong tối 26/2.
 |
| La La Land đã không có một chút sảy chân nào trước thềm lễ trao giải Oscar 2017 khi bộ phim càn quét nhiều giải thưởng lớn nhỏ khác nhau trong khoảng gần hai tháng qua. Ảnh: Summit. |
Thậm chí, theo tổng kết ý kiến chuyên gia của trang Metacritic, xác suất thắng giải của La La Land lên tới 92%. Còn hai đối thủ kế tiếp là Moonlight và Hidden Figures lần lượt chỉ là 5% và 3%.
Không chỉ được giới chuyên môn “đặt cửa”, La La Land còn giành được sự ủng hộ từ khán giả đại chúng khi doanh thu toàn cầu của bộ phim hiện đã gần chạm ngưỡng 350 triệu USD, vượt xa tác phẩm ăn khách thứ hai trong nhóm đề cử là Arrival tới 150 triệu USD, cũng như gấp 14 lần thành tích của đối thủ chính Moonlight.
Nhưng cũng như chính thông điệp của La La Land - cuộc sống không chỉ toàn là màu hồng - tác phẩm ca vũ nhạc của đạo diễn Damien Chazelle bỗng phải hứng chịu hàng loạt chỉ trích trước giờ G.
Một số tờ báo uy tín như The Guardian hay The Economist mới đây gọi La La Land là bộ phim “vô vị”, “thiếu cảm xúc” hay “rời xa thực tế”… Việc tác phẩm đoạt giải gần như chắc chắn sẽ xảy ra. Nhưng người hâm mộ bỗng cũng hoài nghi liệu La La Land có thực sự xứng đáng với danh hiệu bộ phim điện ảnh hay nhất 2016 hay không.
Hàng loạt chỉ trích trước lễ trao giải Oscar 2017
Câu hỏi lớn đầu tiên mà những người phản đối việc trao giải Oscar hạng mục Phim truyện xuất sắc năm nay cho La La Land đặt ra hóa ra lại chính là câu hỏi muôn thuở: nghệ thuật vị nghệ thuật, hay nghệ thuật vị nhân sinh?
Theo họ, trong một năm nước Mỹ sôi sục vì các mâu thuẫn xã hội liên quan đến chủng tộc, tôn giáo, chính trị, La La Land lại chẳng mang trong mình chút hơi thở thời đại nào với nội dung truyền thống về tình yêu và khát vọng nghệ thuật.
Dàn diễn viên chủ yếu là người da trắng, trong khi dòng nhạc chủ đạo trong phim - nhạc jazz - lại có nguồn gốc từ cộng đồng người Mỹ gốc Phi. Cộng thêm nội dung phim có phần thiên vị vai nam chính Sebastian Wilder của Ryan Gosling, nhóm chỉ trích càng có cơ sở để nói rằng La La Land chẳng những không đề cập đến các vấn đề nóng bỏng của nước Mỹ đương đại, mà lại còn sa vào lối mòn của các tác phẩm điện ảnh Hollywood trước đây trong việc phân biệt màu da và thiếu bình đẳng giới.
 |
| Trước đêm trao giải, La La Land chiếm thế thượng phong hoàn toàn, nhưng đồng thời vấp phải luồng chỉ trích dữ dội từ một số tờ báo uy tín. Ảnh: Summit. |
Điểm yếu ấy của La La Land càng lộ rõ khi họ đem so sánh nó với tám ứng cử viên còn lại cùng tranh tài ở hạng mục Phim truyện xuất sắc. Đó là những tác phẩm khắc hoạ sự vươn lên của người Mỹ gốc Phi trong một xã hội còn chịu ảnh hưởng nặng nề của nạn phân biệt chủng tộc như Fences, như Hidden Figures, hay như Moonlight.
Đặc biệt, Hidden Figures mang thông điệp mạnh mẽ ủng hộ nữ quyền, còn Moonlight như lời kêu gọi quyền bình đẳng giới cho nhóm cá nhân từng nhiều năm hứng chịu bất công xã hội là những người đồng tính.
Chưa dừng lại ở đó, một nhóm nhà phê bình cho rằng trong một năm thế giới hết sức ảm đạm bởi chiến tranh, khủng bố, biến động chính trị, một bộ phim với gam màu chủ đạo tươi sáng, lạc quan như La La Land nếu giành giải Phim truyện xuất sắc thì sẽ chỉ chứng tỏ rằng AMPAS đang khuyến khích điện ảnh xa rời thực tế, ca ngợi vẻ đẹp của chính Hollywood, thay vì cổ động cho các tác phẩm khiến xã hội thức tỉnh như Moonlight, hoặc ít ra cũng mang âm hưởng nhân văn phổ quát như Hacksaw Ridge.
Không chỉ bị chỉ trích về mặt ý nghĩa nghệ thuật, chất lượng của La La Land tiếp tục bị nhóm hoài nghi đặt dấu hỏi khi họ cho rằng ngoại trừ phần hình ảnh, âm nhạc và vũ đạo xuất sắc, nội dung tác phẩm mới nhất của Damien Chazelle quá nhạt nhoà, hoàn toàn không xứng đáng với danh hiệu Phim truyện xuất sắc.
Đó chỉ đơn giản là câu chuyện về tình yêu và khát vọng nghệ thuật của bộ đôi Sebastian - Mia với không quá nhiều xung đột kịch tính, hoặc các nút thắt mở khiến khán giả phải kinh ngạc. Và La La Land quả thực không phải là một tác phẩm phức tạp về mặt nội dung hoặc thông điệp.
Cách xây dựng nhân vật có hình tượng, tâm hồn, khát vọng đẹp đẽ trên con đường theo đuổi nghệ thuật và ước mơ của Chazelle từng được không ít nhà phê bình và người hâm mộ yêu thích.
Nhưng mặt khác, hơi hướm vị kỷ trong lựa chọn đường đời và số phận không quá bi kịch, nếu không muốn nói là có phần may mắn của Sebastian, của Mia, cũng lại khiến La La Land vấp phải chỉ trích về nhân vật trong phim rằng họ quá đơn giản và nông cạn.
 |
| Tác phẩm mang đề tài đồng tính Moonlight xem ra được lòng báo chí hơn La La Land. Nhưng hy vọng về một cuộc lật đổ tại Oscar 2017 là cực kỳ mong manh. Ảnh: A24. |
Tờ The Guardian thậm chí còn lớn tiếng cho rằng việc trao giải cho một bộ phim lãng mạn đơn thuần như La La Land sẽ là “thảm hoạ” (disaster) khi mô-típ truyền thống mang nặng âm hưởng của thời kỳ Hollywood cũ giai đoạn trước thập niên 1970 lại được tưởng thưởng, thay vì chất sáng tạo, gai góc, nhập thế tràn đầy trong các ứng cử viên kém tiếng hơn như Moonlight hay Manchester by the Sea.
Bên cạnh nội dung, ngay cả phần âm nhạc đẹp đẽ của La La Land cũng không thoát khỏi “điều tiếng” khi nhiều người nói rằng việc bộ phim có tới hai đề cử ở hạng mục Ca khúc trong phim xuất sắc (cho Audition (The Fools Who Dream) và City of Stars) là quá nhiều và đã cướp đi cơ hội tranh tài của những tác phẩm xuất sắc nhưng ít được biết tới hơn như Drive It Like You Stole It trong bộ phim ca nhạc Sing Street.
Còn các cây bút của tờ New York Times thì đưa ra luận điểm rằng ngay cả khi so sánh trong dòng phim ca vũ nhạc, La La Land chưa hẳn đã là một tác phẩm vượt trội khi cả Ryan Gosling lẫn Emma Stone đều không sở hữu giọng hát hoặc tài khiêu vũ quá xuất sắc. Cách thức dàn dựng ca vũ của bộ phim xem ra hơi cũ kỹ nếu so với các tác phẩm đang gây tiếng vang lớn trên sân khấu kịch Broadyway như Hamilton là một điển hình.
Chiến thắng cho La La Land liệu có là xứng đáng?
Trở lại câu hỏi quan trọng nhất, nếu cái tên La La Land nằm trong phong bì hạng mục Phim truyện xuất sắc của Oscar 2017 vào tối 26/2, liệu điều đó có thực sự xứng đáng? Trước hết, sức sống lâu bền của một tác phẩm nghệ thuật luôn cần một vài năm, thậm chí là một vài thập kỷ để kiểm chứng.
Forrest Gump là ví dụ điển hình cho độ lùi thời gian cần thiết trong việc đánh giá các bộ phim hay. Năm 1995, đây là ứng cử viên sáng giá nhất tại lễ trao giải Oscar lần thứ 67 và rốt cuộc đã giành chiến thắng. Nhưng sau hơn 20 năm, các tác phẩm thất bại trong cuộc đua năm ấy như Pulp Fiction hay The Shawshank Redemption rõ ràng lại có chỗ đứng vững chắc hơn trong lòng công chúng.
Hơn thế, Hollywood và AMPAS luôn có tiếng là chậm chạp trong việc bắt nhịp hơi thở cuộc sống, khi bộ phim đầu tiên về chiến tranh Việt Nam giành giải Phim truyện xuất sắc - The Deer Hunter - ra đời năm 1978, tức 5 năm sau khi binh lính Mỹ chính thức rút khỏi Việt Nam và cuộc chiến tranh gây tác động mạnh mẽ tới xã hội xứ sở cờ hoa khi ấy.
 |
| La La Land khả năng cao sẽ giành chiến thắng. Nhưng giá trị thực sự của bộ phim, hay của cả những đối thủ như Moonlight, Manchester by the Sea, Hacksaw Ridge... cần thêm thời gian để kiểm chứng. Ảnh: Summit. |
Chẳng ai có thể trách Damien Chazelle trong việc La La Land thiếu đi bầu hơi thở thời đại, bởi chàng đạo diễn 31 tuổi đã thai nghén và hoàn thành kịch bản bộ phim từ 2010. Cách đây bảy năm, khó ai có thể đoán trước bộ mặt của nước Mỹ và thế giới lại thay đổi đến mức chóng mặt như thời điểm hiện tại.
Một tác phẩm điện ảnh chỉ có thể thực sự hay và đi vào lòng khán giả khi những người làm ra nó không bị gò bó, gượng ép bởi các yêu cầu xã hội hay thông điệp chính trị. Người xem có thể cảm nhận được điều đó ngay cả ở những ứng viên được đánh giá là “nhập thế” hơn La La Land như Moonlight.
Moonlight thực chất là một tác phẩm chỉ sử dụng bối cảnh bất công xã hội để làm nền cho những câu chuyện hết sức riêng tư, cảm động về tình bạn, tình yêu, về khát vọng sống đẹp. Đó cũng chính là dòng tâm tưởng chủ đạo của La La Land.
Barry Jenkins, đạo diễn của Moonlight, từng nhiều lần chia sẻ rằng anh chịu ảnh hưởng lớn từ Vương Gia Vệ, và bộ phim mới của anh rõ ràng cũng mang hương vị lãng mạn, nhân văn như các tác phẩm nổi tiếng của nhà làm phim họ Vương như Happy Together (1997).
Được coi là một trong những huyền thoại sống của điện ảnh châu Á, nhưng Vương Gia Vệ chưa bao giờ tự giới hạn mình trong các đề tài xã hội, những điều vốn là mảnh đất màu mỡ của điện ảnh Hong Kong và châu Á.
Trái lại, các bộ phim của ông luôn tập trung mô tả những đề tài muôn thuở như tình yêu, sự mất mát, lòng thương nhớ với quá khứ đã qua, nhưng với cách nhìn chân thành, sâu sắc, sáng tạo.
Tương tự, tuy La La Land có đi theo “lối mòn” của những bộ phim ca vũ nhạc kiểu truyền thống của Hollywood, nhưng chẳng ai có thể phủ nhận rằng đó là một sản phẩm hời hợt đến từ Damien Chazelle.
Và kể cả những ai đang chỉ trích chuyện bộ phim sắp sửa lên ngôi có lẽ cũng phải thừa nhận rằng La La Land đã mang lại cảm giác nhẹ nhàng, thư thái, cùng những khoảng lặng nhất định để người xem có thể nghĩ về cuộc sống, về vẻ đẹp của cuộc đời bất chấp những bất công, những khó khăn vẫn còn ngập tràn trong xã hội.
Do đó, hãy gạt cuộc tranh cãi vô ích về La La Land sang một bên, bởi mỗi người sẽ có một lựa chọn của riêng mình cho giải thưởng Phim truyện xuất sắc tại Oscar 2017. Đó có thể chính là La La Land, hoặc Moonlight, hoặc Manchester by the Sea, hoặc Hacksaw Ridge, hay bất cứ bộ phim nào mà cá nhân yêu thích.
Thay vào đó, hãy dành thời gian tranh cãi để thưởng thức thêm những bộ phim hay, những tác phẩm mới đến từ các nhà làm phim vẫn đang hàng ngày cật lực lao động và sáng tạo để làm đẹp cho đời.
