Cảnh báo bị phớt lờ trước động đất hủy diệt ở Thổ Nhĩ Kỳ

Cầm cự giữa trời đông buốt giá của Gaziantep bằng một đống lửa nhỏ, vừa để thắp sáng vừa để giữ ấm, một đại gia đình ngồi bên vệ đường, dường như đang trông ngóng điều gì đó.

Họ đã lang thang ở Gaziantep suốt chín ngày chín đêm, với hy vọng một phép màu sẽ giúp họ tìm lại được người thân sau vụ động đất hồi đầu tháng 2. Nhưng phép màu đã không đến.

Quả bóng trách nhiệm

Trớ trêu thay, nỗi buồn của gia đình mất người thân quyện chung với cảnh đổ nát sau trận động đất lại xuất hiện trên một trong những con phố đắt đỏ và xa hoa bậc nhất tại Gaziantep - thành phố sầm uất ở miền Nam Thổ Nhĩ Kỳ.

“Đây là một trong những khu dân cư sang trọng nhất ở Gaziantep”, nhạc sĩ Yunus Emre, 28 tuổi, nói với BBC. “Giới thượng lưu đều sống ở đây. Mỗi căn hộ được bán với giá hàng triệu USD”.

Nhưng những món tài sản đắt đỏ dường như không còn nhiều ý nghĩa khi thảm họa ập đến. Ít nhất 5 người thân của anh Emre đã mất tích trong vụ động đất.

“Tôi muốn người chịu trách nhiệm cho toàn bộ chuyện này phải bị đưa ra trước công lý, nhưng tôi lại không biết người đó là ai”, anh Emre nói.

“Người đầu tiên cần chịu trách nhiệm là nhà thầu”, họa sĩ 28 tuổi nói. “Nhà thầu sử dụng vật liệu xây dựng kém chất lượng, rồi đến các cơ quan chứng nhận cho phép thi công”.

Yunus Emre, họa sĩ 28 tuổi, có 5 người thân mất tích sau khi 4 tòa nhà thuộc khu chung cư Polat đổ sập vào đêm 6/2. Ảnh: BBC.

Khu chung cư Ayse Mehmet Polat được xây dựng từ 24 năm trước. 4 trong 6 tòa nhà của khu này đã sập trong trận động đất, trong khi các tòa nhà thuộc những công trình xung quanh không bị thiệt hại.

Mehmet Akay, người được cho là chủ thầu của khu chung cư Polat, đã bị bắt vào ngày 11/2. Ông Akay bị giữ lại ở sân bay Istanbul khi đang cố gắng rời Thổ Nhĩ Kỳ.

Thông qua luật sư, ông Akay nói với BBC rằng bản thân không làm gì sai và đáng lý ra không phải chịu bất kỳ trách nhiệm gì.

Mehmet Akay, người được cho là chủ thầu của khu chung cư Polat, bị bắt vào ngày 11/2 tại sân bay Istanbul. Ảnh: Cảnh sát Thổ Nhĩ Kỳ.

Liệu thảm cảnh ngày 6/2 có thể được ngăn chặn hay không vẫn là một dấu hỏi lớn.

Theo thông tin từ các công ty cứu hộ khẩn cấp, ít nhất 136 người đã tử vong vào đêm định mệnh 6/2 khi họ đang ngủ trong các căn hộ của khu chung cư Polat.

Các đoạn video từ 4 camera giám sát của một trạm xăng lân cận cho thấy cảnh tượng kinh hoàng xảy ra vào đêm 6/2. Mọi thứ bắt đầu với ánh đèn rung lắc dữ dội, chỉ vài giây sau, cư dân tỏa ra chạy tán loạn trong khi một đám khói bụi dày đặc bao trùm mọi thứ.

Những tòa chung cư sau đó đổ sụp chỉ trong vài giây.

Thảm họa được báo trước

Emel Filik, 65 tuổi, kể rằng anh họ của bà đã thiệt mạng khi đang ngủ trong một căn chung cư của Polat. Bà cho rằng không ai chịu trách nhiệm đảm bảo an toàn của các căn hộ, phần nào khiến thảm cảnh xảy ra.

“Sau khi dọn vào (Polat), mọi thứ đều biến mất: Không kiểm tra an toàn, không bảo hiểm thiên tai, không bảo hiểm tài sản gì cả. Chính quyền thành phố cũng không kiểm tra. Quy trình giám sát dường như không tồn tại”, bà Filik nói.

Người phụ nữ 65 tuổi nói thêm rằng vấn đề an toàn của các tòa nhà từ lâu đã trở thành đề tài bàn tán giữa các cư dân. Selma, một trong những người quan ngại an ninh khu chung cư, thậm chí đã họp khu dân cư để bày tỏ lo lắng.

“Sáu tháng trước, Selma nói với chúng tôi: ‘Mọi người thân mến, các tòa nhà mà chúng ta đang ở có thể đổ sụp ngay cả dưới tác động của những cơn động đất nhỏ. Chúng ta cần gia cố các cột trụ. Nếu thiếu tiền, chính quyền thành phố có thể sẽ giúp đỡ’”, bà Filik kể lại. “Cô ấy đã tổ chức nhiều cuộc họp nhưng chẳng có điều gì thay đổi cả”.

Thông qua một số điện thoại, BBC liên lạc được với Selma và cô xác nhận đã tổ chức các cuộc họp để bày tỏ sự lo ngại về vấn đề an toàn của khu chung cư.

Tuy nhiên, liệu có công bằng không khi cư dân phải trả tiền để được an toàn trong chính căn hộ của mình, đặc biệt là khi vấn đề liên quan đến cấu trúc tòa nhà chứ không đơn thuần là sửa sang bên ngoài.

Eyüp Muhçu, người đứng đầu tổ chức đại diện các kiến trúc sư ở Thổ Nhĩ Kỳ, cho rằng trách nhiệm cuối cùng trong việc đảm bảo sự an toàn của các tòa nhà thuộc về giới chức trách.

Cũng theo ông Muhçu, khoảng 65% tòa nhà ở Thổ Nhĩ Kỳ tiềm ẩn rủi ro đổ sụp trước các tác động từ thiên tai.

Bahattin Aşan, người từng làm bảo vệ ở chung cư Polat, nói với BBC: “Tôi đã tận mắt chứng kiến những chỗ hư hỏng trong bãi đỗ xe. Khi tôi chạm tay vào các cột bê tông, từng mảng bụi rớt ra như thể chúng không phải bê tông vậy. Sắt trong các cột thì bị rỉ sét do nước mưa ăn mòn”.

Khi được hỏi rằng bản thân từng báo cáo những vấn đề nói trên cho người có trách nhiệm hay chưa, ông Aşan khẳng định ban quản lý chung cư đều biết rõ về sự không chắc chắn của cấu trúc tòa nhà.

Trong khi đó, trên Google Maps, một thông báo mới nghiệt ngã được gán thêm vào Polat: “Đóng cửa vĩnh viễn”.

Bahattin Aşan, người từng làm bảo vệ ở chung cư Polat, khẳng định mối nguy về vấn đề an toàn đã được cảnh báo từ lâu. Ảnh: BBC.

Nghị sĩ Garo Paylan thuộc đảng đối lập Dân chủ Nhân dân cho rằng sự sụp đổ của các tòa nhà là dấu hiệu cho thấy mức độ cẩu thả trong ngành công nghiệp xây dựng và công tác giám sát.

“Đây là một hình thức vi phạm pháp luật, đồng thời là một tội ác”, ông Paylan nói.

Ông Paylan cũng cáo buộc chính quyền Tổng thống Recep Tayyip Erdogan đã không đảm bảo an toàn cho các tòa nhà mới, đồng thời không gia cố các tòa nhà cũ.

“Giới khoa học đã không ngừng cảnh báo về thảm họa sắp xảy đến nhưng giới chức trách dường như không làm gì cả”, chính trị gia 50 tuổi nói. “Họ nói sự cố này là định mệnh. Không, không phải vậy. Ở các nước phát triển, thảm họa kiểu này vẫn xảy ra nhưng con số thương vong ít hơn. Nhưng ở đây, hàng chục nghìn người đã bị chôn vùi dưới đống đổ nát”.

Ahmet Aydin Sert, phát ngôn viên chính quyền thành phố Gaziantep, cho biết đơn vị này không nhận được bất kỳ khiếu nại nào về các tòa nhà thuộc khu chung cư Polat, do đó không tiến hành kiểm tra.

“Chúng tôi đã xem qua các hồ sơ và không thấy gì bất thường”, ông Sert nói.

Tổng thống Erdogan thừa nhận phản ứng đối với thảm kịch động đất tại nhiều nơi vẫn còn chậm. Tuy nhiên, ông cho rằng những cáo buộc nhắm vào chính quyền đương nhiệm là hành động chính trị hóa thiên tai.

Chính quyền Tổng thống Erdogan cũng tuyên bố rằng hơn 98% các tòa nhà bị sập, trong đó có Polat, có tuổi đời lâu và được xây dựng từ trước khi đảng cầm quyền bắt đầu nhiệm kỳ.